Cross-culturele en
grootstedelijke psychologie -
VUB
1. Een sociaal-demografische blik: superdiversiteit
WAAROVER GAAT HET?
Twee verwante begrippen (maar niet noodzakelijk geheel)
Grootstedelijkheid >> urbanisation / ‘urban studies’
• > 100.000 inwoners = grootstad; > 1.000.000 inwoners
= metropool (Internationaal Statistisch Instituut, 1887)
• Meer dan helft van de wereldbevolking leeft in (groot)steden
– en aantal stijgt
• Toenemende belang van de stad als leefomgeving
>> uitdagingen in de (groot)stad zijn vooral gelinkt aan
het samenwonen –> we ‘zijn’ de stad
▪ hoe organiseren we dit? (o.a. ruimtelijke ordening, mobiliteit,
hoe richten we de publieke ruimte in, maar ook: sociale
organisatie)
▪ hoe kijken we ernaar / hoe beleven we dit? (wat zijn
onze representaties)
▪ Het ‘zichtbare’ eerst >> etnisch-(culturele)
verschillen – vooral door migratie op de radar
gekomen
▪ Angst voor wat we niet kennen
▪ Vaak foute onderliggende
assumpties Urban studies > hoe vormen steden
zich,…?
Angst voor wat we niet kennen
>> Chicago School: verlies aan sociale controle als gevolg van migratie en
verstedelijking (sociale desorganisatie-theorie)
‘the process by which the authority and inF 氀 uence of an earlier
culture and system of social control is undermined and eventually
destroyed’ (Park, Burgess & McKenzie, 1925; pp.107)
(oude deFInitie)
>> Migranten vertonen deviant gedrag en crimineel gedrag
>> In de moderne stedelijke samenlevingen zijn er
onvoldoende controlemechanismen om dit te kunnen
corrigeren
Inherente (foute) assumpties
, >> migranten vormen een homogene groep, afkomstig uit ruraal,
landelijk gebied, die komen naar een dichtbevolkte, divers, meertalig,
stedelijke context
Meer in grootsteden > door klimaat
ook Heel veel aandacht
Uitdaging: niet omdat er veel mensen wonen, maar door het
samenwonen Wat zijn onze representaties v/d anderen in dat
samenwonen
COMPLEXITEIT-VERSCHILLENDE LAGEN
Interdisciplinaire benadering van de uitdagingen is noodzakelijk
• Contextuele blik (samenspel tussen het individuele en collectieve):
met aandacht voor:
• Historische invloeden (Hoe zijn mensen daar in de loop van de
tijd mee omgegaan?)
• Politiek-economisch
invloeden neo-liberaal denken
beleidswerk (bvb. voorwaarden rond migratie)
• Publieke debat en bewustzijn (frames en communicatie)
• Hoe omgaan met complexiteit en gelaagdheid?
• Ethiek (oordeel – het goede of het juiste doen / wat is
de norm?; >> neemt hier ook een zoekende
houding
aan)
- Sociale desorganisatie > vorm v controleverlies voor migratie > stad
door grootheid verliest controle
o Achterhaalt > maar w nog aangehaald
- We vormen steeds assumpties over & hebben het nodig
om te categoriseren > w ook via media gedaan
o Maar het zijn niet homogene groepen,
… Met verschillende brillen kijken
- Sociaal-demograFIsch: migratie als basis voor superdiversiteit
- Sociaal-economisch / structureel: grootstedelijkheid - diversiteit
en armoede
- Cultureel: culturele diversiteit en identiteit
- Politiek, taalkundig, …
- Psychologisch
, → Als hulpverlener moet je je persoonlijke assumpties loslaten
→ Individu die zich afspeelt in bepaalde omgeving, bepaalde,…
→ Herkennen dat ik i/e Westerse samenleving leef
o Heel erg individualistisch
o Identiteit w bepaald door wat je doet
→ Politiek-economische context speelt grote rol i/d samenleving
2. Superdiversiteit
WAAROM SPREKEN WE VANDAAG VAN SUPERDIVERSITEIT?
Superdiversiteit
▪ Is meer dan een synoniem voor diversiteit of multi-culturaliteit
▪ nieuwe fase in migratie & demograFIe
▪ Term Steven Vertovec (2007) – zie tekst
▪ Zie ook Jan Blommaert, Maurice Crul, Rudi Janssens
(VUB), Stijn Oosterlynck (Uantwerpen), …
Op amper een halve eeuw van een samenleving met beperkte etnisch-
culturele diversiteit naar een immigratiesamenleving
▪ Om dit te begrijpen, moeten we de geschiedenis van
migratie kennen
→ Term is er gekomen na periode v multiculturalisme
→ We moeten tolerant zijn voor anderen (etnische minderheden &
migranten)
VERTOVEC: NAAR EEN POST-MULTICULTURALISME
Multiculturalisme = Promotie van tolerantie, respect voor collectieve
identiteiten en groepen (vooral migranten en etnische minderheden)
Kansen bieden om
• Groep te representeren bij lokaal of nationaal beleid
• Instituties te herstructureren naar pluralistische provisie
van dienstverlening
• Maatregelen te nemen om gelijkheid, respect en tolerantie te
promoten Richt zich alleen tot minderheden, maar ook naar de dominante
meerderheid:
• verantwoordelijkheid ligt niet bij mensen die binnenkomen (‘zij’), maar
ook bij en ons /‘wij’: iedereen moet aangesproken worden om hiermee
aan de slag te gaan
, → Tolerantie met bedoeling ze gelijk te behandelen
21ste eeuw: multiculturalisme voor allerhande nieuwe uitdagingen
> Druk op / verzet tegen multiculturalisme
• Veranderende aard van globale migratie
• Veranderende spanningen in formatie van naties
• Slechte socio-economische omstandigheden
Gevolgen
• Sociaal systeem afbreken
• Etnische spanning
• Groei van extremisme en terrorisme
=> ReF 氀 ectie over wat anders kan
→ Heel wat problemen met het begrip
→ Groepen werden vaak tegen elkaar uitgespeeld
Problemen met het multiculturalisme
• Marginalisatie van minderheden, bevinden zich aan randvoelen zich
niet thuis
• Verdeel-en-heers strategie: we spelen bepaalde groepen tegen
elkaar uit en sommige groepen krijgen meer mogelijkheden dan
anderen
• Gemeenschap / (sub)groep wordt benaderd als vaststaand
• Meer aandacht voor cultuur dan voor socio-economische deprivatie
• Persistente aanwezigheid van discriminatie en racisme in de samenleving
• Diepe en blijvende ongelijkheid onder etnische minderheden
• Kritiek op de etnische minderheden zelf gericht
• Drang om eigen culturen,tradities en eigen identiteit te behouden
>> POST-MULTICULTURALISME >> ‘SUPERDIVERSITEITSPARADIGMA’
DE BELGISCHE MIGRATIEGESCHIEDENIS IN EEN NOTEDOP
1945: aantrekken contingenten Polen en Italianen voor
heropbouw 1956-1969: golden sixties
▪ Actief aantrekken gastarbeiders (zie volgende slides)
▪ Italië, Spanje & Griekenland in jaren ‘50