Communicatie
HOOFDSTUK 0: OMGAAN MET FEEDBACK EN COMMUNICATIEVE
VAARDIGHEDEN EN ATTITUDES
0.1.1 Wat is feedback?
= feedback (=terugkoppeling) is een belangrijke gespreksvaardigheid. We geven feedback aan
anderen om de effecten van hun gedrag of boodschap te verhelderen, om gedrag te bevestigen of
bij te sturen.
→ kan helpen zijn om je eigen blinde vlek (Johari-venster) te verkleinen
→kan op verschillende manieren worden gegeven: verbaal/ non-verbaal, spontaan/ op verzoek
→ we geven elkaar vaak onbewust feedback (vb: fronsen van onze wenkbrauwen)
Feedback wordt wel eens verward met commentaar/ kritiek
→ er is een wezenlijk verschil: kritiek/ commentaar leveren houdt verband met een oordeel gev
dat doe je net niet bij feedback, je spreekt je wel uit over het gedrag van de andere persoon, maar
zonder hem/ haar te veroordelen. Feedback gaat over het eigen gevoel en niet over dat van een ander.
Het belang van feedback krijgen:
→ als student: je krijgt te horen hoe je gespreksvaardigheden overkomen bij anderen, hierdoor
je je bewust van je eigen stijl. Zo krijg je handvatten om in de toekomst bewuster gebruik te maken van
bepaalde vaardigheden.
→ als hulpverlener: het is essentieel in het kader van gelijkwaardigheid en wederkerigheid
Het belang van feedback geven aan een cliënt:
→ het getuigt van respect, openheid en transparantie
0.1.2. Goede feedback?
Verschillende aspecten waar je rekening mee moet houden:
● Feedback is concreet, selectief en specifiek. Richt je op de belangrijke aspecten.
● Feedback is beschrijvend, beschrijf wat je ziet, hoort, voelt. Feedback is subjectief.
● Hou rekening met de behoefte van de ander.
● Feedback gaat over het nu, niet over situaties uit het verleden.
● Geef het effect van het gedrag van de ander weer. Geef gevoelens aan.
● Focus je op het gedrag en niet op de persoon
● Feedback is subjectief, de ander hoeft het er dus niet mee eens te zijn.
● …
Aandachtspunten voor de gever van feedback: Aandachtspunten voor de ontvanger:
→ Als ontvanger moet je openstaan voor
feedback
● Vraag of je feedback welkom is. ● Feedback is een leermiddel.
● Formuleer gedrag dat je zelf hebt ● Geef aan als je geen feedback wil krijgen.
waargenomen. ● Stel vragen.
,● Praat tegen de ontvanger, niet over. (geen ● Neem de tijd om de feedback te verwerken.
roddels) ● Argumenteren hoeft niet.
● Gebruik de ik-boodschap ● Luister naar de positieve en negatieve
● Geef feedback over recent gedrag. elementen.
● Geef feedback over het gedrag, niet over de ● Neem de tijd om de feedback te verwerken.
persoon ● Bepaal zelf of je iets doet met de feedback.
● Vermijd verwijten, oordelen, interpretaties, ● Realiseer dat de feedback gaat over je
houd geen langdradig betoog. gedrag, niet over je persoon.
● Formuleer hoe je het gedrag van de persoon ● Bedank de ander voor de feedback.
hebt ervaren, je gevoel.
● Formuleer een observatie van feitelijk gedrag
in een ik-boodschap.
● Formuleer specifiek en concreet, geef een
voorbeeld.
● Geef het effect van het gedrag weer,
beschrijf je gevoelens en gedachten.
● Vraag om een reactie als de ander niet
spontaan reageert.
● Geef de ander tijd om te reageren.
0.1.5 Waarderende feedback
→ is essentieel
→ feedback geven en ontvangen gebeurt het best binnen een veilige,
betrouwbare relatie.
→ oog hebben voor talenten, fijne eigenschappen, mooie kwaliteiten,
doorzettingsvermogen,... en deze nadrukkelijk te benoemen
→ Het vanzelfsprekende niet als vanzelfsprekend beschouwen
→ complimenten moeten ook echt zijn, vanuit het hart, gemeend. Je ontvanger
voelt dat
→ laat zien dat je gelooft in de ander
vb: Ik vind het heel lief van jou dat je mij hielp met mijn huiswerk.
0.2 Communicatieve vaardigheden
= handelingen, is het vermogen om handelingen uit te voeren en worden vergaard door
praktische ervaring, door oefening.
→ concrete handelingen, je kan jezelf trainen, erop oefenen
vb: verbale kwaliteiten, duidelijke communicatie, aandachtig luisteren, gevoelsreflectie,
omgaan met stiltes, natoetsen (als je zegt ik zie dat het je verdrietig maakt, vragen: klopt
dat?), aftoetsen, praten, gezichtsuitdrukking, luisteren
*conflict door communicatie: intentie kan verkeerd geïnterpreteerd worden
vb:: je beloofd iemand te bellen voor een cliënt, maar had de hele dag geen tijd, hij vindt dit
enorm grof en vindt jou nu onbetrouwbaar
*Ja/Nee vragen zijn gevaarlijk! Houden veel risico’s in.
*Stel open vragen, benoem wat je ziet, beschrijf het gedrag, wees concreet,...
,Attitude
= de neiging om op een min of meer constante wijze te reageren op personen en situaties en
die aan de basis ligt van een geïntegreerde gedragswijze. Een attitude onderscheidt zich van een
gewoonte omdat er een streefaspect in zit. Een attitude kan je ontwikkelen door er meer bewust van
te worden en door goed te reflecteren over jezelf.
= houding, grondhouding, instelling, denkwijze, opstelling, houdingsaspect, handelingspatroon.
→ deze houding kan je gaan ontwikkelen
→ als je een bepaalde handeling heel vaak doet, bv je afspraken nakomen, wordt dit een attitud
vb: vriendelijk, zorgzaam, empathie, acceptatie, luisteren...
HOOFDSTUK 1: RELATIEGERICHT WERKEN IN DE BEGELEIDING
1.1 kwaliteiten van de begeleider
*Natuurlijke neiging om te willen helpen die bij iedereen aanwezig is→ dient
bijgeschaafd te worden als beginnende begeleider
*Ontwikkelen van begeleidersaspecten en houdingsaspecten
*Integreren van aangeleerde vaardigheden met eigen persoonlijkheid
Belangrijke algemene kwaliteiten van beginnende begeleiders:
● betrokkenheid (interesse tonen, meeleven,...)
● kennis en inzichten (intelligentie)
● leergierigheid (aandachtig zijn, interesse tonen, cursussen volgen,...)
● warmte en vriendelijkheid (vertrouwen,...)
● zorgzaamheid (warmte,, empathie, meeleven, troosten,...)
Amerikaans onderozoek: Wampold stelt dat effectieve begeleiders beschikken over
volgende interpersoonlijke vaardigheden en houdingsaspecten:
1) goede verbale kwaliteiten
2) een juiste afstemming
3) gedachten en gevoelens kunnen benoemen en kunnen verhelderen
4) persoonlijk inzicht
5) affectie aan de cliënt kunnen laten zien
6) warmte en acceptatie
7) empathie
8) gerichtheid op de ander
*Wanneer een begeleider deze vaardigheden en houdingsaspecten laat
zien→voelen cliënten zich begrepen, hebben zij meer vertrouwen in de begeleider en
geloven ze dat de begeleider hen daadwerkelijk kan helpen en ondersteunen
→ goede begeleiders zijn in staat een band te creëren met allerlei soorten
cliënten
Oefening: Meisje van 17 jaar wordt gepest op school omdat ze een hazenlip heeft. De
ouders vragen aan jou dit op te lossen.
Welke vaardigheden en houdingsaspecten heb je nodig tijdens een gesprek met dit
meisje?
- empathie: laten horen dat je met haar meeleeft
, - warmte en acceptatie: haar duidelijk maken dat het niet haar schuld is
- luisteren: aandachtig en actief luisteren naar haar verhaal
- afstemmen: navragen wat zij wil, zodat je geen onnodige maatregelen gaat treffen
1.2 Contact maken
*Het bieden van professionele hulp is gericht op→ het zelfredzaam worden van de
cliënt
→ bv door het inzetten van verschillende methoden zoals: netwerkgericht
werken, oplossingsgericht werken, op eigen benen staan, eigen kracht conferentie,...
*Cliënt zal hulp vragen indien→ de draaglast (= de belastbaarheid en
ontwikkelingstaken) groter is geworden als de draagkracht (=de persoonskenmerken en
vaardigheden)
*Contact maken met de cliënt= een uitnodiging om samen het begeleidingsproces aan te
gaan
*Cliënten hebben het recht om te begrijpen wat de intenties en de strategieën zijn in de
helpende en ondersteunende relatie
→ op die manier kunnen cliënten beslissen of ze hieraan willen meewerken of
niet
→ begeleiders hebben een ethische verantwoordelijkheid om cliënten te
informeren over het begeleidingsproces: GEEN verborgen agenda!
→ presenteer je als begeleider eerst zo eerlijk mogelijk aan de cliënt, neem
initiatief
contact maken met de ander wil zeggen: ‘Dit ben ik en ik ben benieuwd wie jij bent”
FORMEEL: monoloog, éénzijdig, hulpverlener (vaak het eerste gesprek, bij de start van de
begeleiding)
INFORMEEL: openheid, basis van vertrouwen, gezamenlijk→ vertrouwen
vb: bij een begeleider in een voorziening tijdens het samen koken
Binnen de sociale sector is er een groot gebrek aan:
● middelen, ze zijn vaak afhankelijk van subsidies.
● tijd (je hebt vaak maar 3 gesprekken met een cliënt)
→ dit vraagt om een creatieve manier om met weinig middelen toch het beste
resultaat te bekomen
Wanneer er bv maar 1 kennismakingsgesprek is: moet je je betrokkenheid tonen door bv
telefoontjes te doen voor de ouders van een cliënt die ergens terecht moet of doen bv
intensief op zoek te gaan naar een nieuwe woonvorm en je cliënt ook op de hoogte te
houden van alles
→ je kan je cliënt ook af en toe eens bellen om te vragen of het allemaal lukt
1.3 Eigen inbreng bij begeleiden
Persoonlijke bijdrage= eigenheid en subjectiviteit die je aan de begeleiding meegeeft.
→ Wie ben je als persoon? Je eigen waarden en normen. Inzicht in jouw eigen
motivatue en achtergronden.
