ALGEMENE PSYCHOLOGIE
Samenvatting
2022-2023
,1. Inleiding: kennismaking met de psychologie
Gedragswetenschappers → Specialisten die het gedrag bestuderen
Gedragswetenschap → bestudeert elk gedrag dat mensen (of dieren) kunnen stellen
Wat is psychologie:
• Letterlijk = de leer van de geest
• Menswetenschap
• Functieleer = de studie van de menselijke functies (denken, waarnemen, geheugen, motivatie …)
• Algemene psychologie = bestuderen van algemene processen en niet van de afwijkende
Wat is psychologie niet
• Pseudopsychologie
o nep, niet wetenschappelijk (Handlezen, tenenlezen, horoscopen)
• Achterhaalde methoden en psuedopsychologen
o Worden wel als wetenschappelijk gepresenteerd ondanks tegenindicaties
o Wetenschappelijke methoden die niet correct worden gebruikt of door mensen die er niet
toe zijn opgeleid
o Frenologie, fysiognomie, grafologie, ‘life coaches’
• Intuïtieve mensenkennis
o Kennis voor mensen te doen lachen, manipuleren (hebben psychologen wel nodig maar niet
alleen op vertrouwen)
o Niet noodzakelijk slecht
1.1 Definitie van psychologie
Psychologie → De wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteiten van het individu
Voorbeeld geweld:
• Psychologen zullen zich afvragen welke individuele factoren mensen ertoe brengt op een
gewelddadige manier te reageren (Negatief zelfbeeld, geïndoctrineerd met gewelddadige muziek,
films, spelletjes, overwerkte conflicten uit het verleden)
• Biologen gaan vooral op zoek naar bepaalde lichaamsprocessen (hormonen, of letsel aan hersenen)
• Sociologen zullen verwijzen naar maatschappelijke invloeden (gewelddadige jongerensubcultuur)
1.2 Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis
/
1.3 Geschiedenis van de psychologie
1.3.1 De verre voorgeschiedenis
• Zo oud als de mens zelf
Oudheid:
• Opkomst van filosofie was een vooruitgang in het zoeken naar kennis en inzicht en ze hielden zich
bezig met psychologische thema’s
• Socrates, Plato en Aristoteles
Middeleeuwen:
• Weinig filosofie omdat de kerk heerste en alle antwoorden waren te vinden in de bijbel
• Weinig psychologische thema’s
,1.3.2 Meer directe voorgeschiedenis
Ontwikkelingen in de filosofie:
1) Rationalisme → René Descartes
• Ik denk dus ik ben (iets wat niet bestaat zou ik niet kunnen denken)
• Denken staat centraal
• Methodische twijfel = alle bestaande zekerheden staan als het ware tussen haakjes
• Dualisme vloeide hieruit voort = res cogitans (denkend vermogen, geest) en res extensa
(lichaam, materie)
2) Empirisme → John Locke
• Belang van zintuigelijke waarneming, het enige dat je zeker kan weten is wat je kunt
waarnemen
• Geen aangeboren ideeën
• Tabula rasa = onbeschreven blad, door ervaringen en kennis ga je persoonlijkheid en kennis
krijgen (opvoeding, nature en nurture)
Impulsen vanuit de natuurwetenschappen:
• Nieuwe ontdekkingen = nieuwe vragen
• Psychofysica = wetenschappelijke psychologie, wet van Weber
1.3.3 De psychologie als wetenschap van het bewustzijn
1) Structuralisme
• Wilhem Wundt
o Eerste die zich psycholoog kon noemen
o 1870 = laboratorium voor experimentele psychologie in Leipzig
o Vooral studie van de waarneming
• Edward Titchener (leerling van Wundt)
o Structuur van de geest analyseren
o Scheikunde van de geest
o Introspectie = naar binnen kijken
o Experimentele bewustzijnspsychologie
2) Functionalisme
• Niet geïnteresseerd in de opbouw van de geest maar de functie ervan
• Praktische vragen = de wijze waarop mensen problemen oplossen en hoe ze aanpassen aan
nieuwe situaties
• Via experimenten en introspectie
• Functionalistische bewustzijnspsychologie
• Dierproeven = eenvoudig denken van een dier bestuderen om te ontdekken hoe de mens
denkt en een parallel proces op het spoor te komen
Stromingen bestaan niet meer = oerstromingen
1.3.4 De behavioristische revolutie
• John Broadus Watson = stichter Amerikaanse behaviorisme
• Vloeit uit empirisme = je kan alleen zeker zijn van hetgeen dat je kan zien (gedrag)
• Weg van het rechtstreeks bewustzijnsonderzoek en meer in de richting van het uitwendige
waarneembaar gedrag
• Spreken niet over het bewustzijn want we kunnen het niet zien
• Beschrijven van stimulus en respons
1.3.5 Nieuwe klemtonen in Europa
1) Gestaltepsychologie → Wolfgang Köhler en Kurt Lewin
• Gestalt (een figuur, vorm of patroon) = geheel dat niet te herleiden is tot een eenvoudige
optelling van de delen waaruit het is opgebouwd, maar dat eigen kenmerken vertoont die
alleen terug te vinden zijn in het geheel
• Onderdelen zelf bezitten niets vrolijk of triestig, enkel het geheel ☺ .. ( O
• Het geheel is meer dan de som van de delen (soep, sportploeg, hersenen)
, 2) Dieptepsychologie → Sigmund Freud
• Ontstaan uit de psychoanalyse (eerder bedoeld als nieuwe behandelingsmethode voor
neurotische patiënten, ontwikkelde zich tot globale theorie van menselijk gedrag)
• Psychoanalyse = Therapie, dieptepsychologie = theorie
• Gezocht in diepere, onbewuste motieven
• Onbewuste = gedachten, gevoelens of verlangens waarvan de persoon zich op een of
andere manier niet durft of wilt bewust worden
• Onbewuste kan aan oppervlakte komen door:
o Dromen
o Versprekingen
o Faalhandelingen
o Symptoomstoornissen/conversiestoornissen
(een stoornis van iets onderliggend)
o Vrije associatie (vrij verbanden leggen)
o Kunst
o Hypnose
1.3.6 Amerika en de herontdekking van het innerlijke
1) Het neobehaviorisme → Clark Hull en Edward Tolman
• Een afscheuring/gematigde strekking = een stroming die behavioristisch bleef in haar eigen
algemene doelstellingen maar noodgedwongen een aantal wijzigingen moest aanbrengen
• SOR-schema
o S = Stimulus
o O = organisme (behoeften, verlangens, verwachtingen, geheugenprocessen) = black
box (het verborgen innerlijke van het individu
o R = reactie
• Doelstelling = op zo een eenvoudig mogelijke manier het gedrag verklaren
2) De humanistische psychologie → Abraham Maslow en Carl Rogers
• Psychologie van de derde weg = als reactie van de overheersende invloed van het
behaviorisme en de dieptepsychologie
o Behaviorisme = haalden alleen experimenten uit ratten en zagen de mens onder
controle van de omgeving
o Dieptepsychologie = te zeer gebaseerd op het abnormaal neurotisch gedrag en zagen
de mens onder controle van zijn onbewuste
• Thema’s zoals creativiteit, vriendschap, streven naar geluk
• Willen het eigende van het typisch menselijke gedrag voldoende tot zijn recht laten komen
