DEEL I. VERTICALE FAMILIALE RELATIES
TITEL I. AFSTAMMING 3
HOOFDSTUK 1 : ALGEMEEN
5
Afdeling 1 : Begrip en grondslagen
• Algemene (bloedverwantschap >< bijzondere betekenis (ouderschap)
• Biologische >< juridische afstamming
• Aanknopingspunten (4)
6
• >< adoptie
o Declaratief >< constitutief karakter 7
Afdeling 2 : Openbareordekarakter vh afstammingsrecht
Afdeling 3 : Bloed en aanverwantschap 8
§1 Bloedverwantschap 9 4.11
• Definitie
• In rechte lijn (ascendenten & descendenten) >< in zijlijn (collateralen)
o Moederlijke & vaderlijke zijde
o Stiefbroer >< halfbroer 4.11 , 4.28
• Graad (rechte lijn >< zijlijn)
§2 Aanverwantschap 11 4.11
• Definitie
• Uit het huwelijk
• Lijnen en graden ~bloedverwantschap
• Verdwijnt na vernietiging
Afdeling 4 : Ouderschap en kinderen 13
§1 Soorten ouderschap
• Feitelijk ouderschap (3)
o Biologisch/genetisch
o Sociaal
o Intentioneel 14
§2 Categorieën kinderen
Afdeling 5 : Belgisch afstamming- en erfrecht in het licht van het EVRM 16
§1 Belgisch recht beoordeeld door het EHRM
• Arrest Marckx & arrest Vermeire
§2 Het Hof van Cassatie en de artikelen 8 en 14 EVRM 18
Afdeling 6 : Afstammings- en erfrecht in het licht van de grondrechten 20
§1 Vastgestelde discriminatie als motor voor wetgevend optreden
• Belangrijkste ongrondwettigheden RS afstamming 22
§2 Beperkte doorwerking van het oude erfrecht bij wijze van overgangsmaatregel 23
A. Erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind 24
B. Erfrecht van een overspelig kind a patre 25
C. Synthese
1. Nalatenschap is opengevallen voor 13 juni 1979 27
2. Nalatenschap is opengevallen in de periode vanaf 13 juni 1979 maar voor 6 juni
1987
3. Nalatenschap is opengevallen na 6 juni 1987 28
HOOFDSTUK 2 : VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING
Afdeling 1 : Vaststelling van moederschap 30
Inleiding : drie vaststellingswijzen
§1 Vermelding van de naam vd moeder in de geboorteakte
A. Principe: vaststaande afstamming van moederszijde (mater semper certa est)
1. Verplichting tot vermelding van de naam van de moeder id geboorteakte 312 juncto 44, 2°
o Moeder is altijd zeker (wettelijk vermoeden)
2. Opmaak ve geboorteakte voor een levend geboren kind, na kennisgeving van de 32
1
, geboorte en geboorteaangifte 42-43
o Dubbele formaliteit (kennisgeving & afgifte ambtenaar BS) 58-59
o >< doodgeboren kind
B. Uitzonderingen 33
1. Anonieme bevalling (VERBODEN) 58-59
2. Levenloos geboren kinderen
§2 Erkenning door een vrouw
37
A. Algemene principes
1. Begripsomschrijving (erkenning & erkenningsakte)
2. Grondvoorwaarden 313
a. De naam vd moeder is niet id geboorteakte vermeld
b. Toestemming vd vader of meemoeder en/of het kind 38
1) Wettelijk vereiste toestemming
o Meerderjarig of ontvoogd minderjarig kind 313, §1 & 329bis
o Minderjarig niet-ontvoogd kind >/< 12 jaar
2) Toestemmingsweigering en het geding dat daarop volgt 39 329bis, §2, l4-5
c. Geen absoluut huwelijksbeletsel tss de erkennende vrouw en vader 41 313, §2
3. Vormvoorwaarden & modaliteiten
B. Erkenning door een gehuwde vrouw : mededelingsverplichting 313, §3
§3 Gerechtelijke vaststelling van het moederschap 42
A. Begripsomschrijving 314
B. Grondvoorwaarden
C. Bewijs van de bevalling (bezit van staat of door alle wet. Middelen) 43 3e – 5e lid
D. Procedure 331ter & 332ter
Afdeling 2 : Vaststelling van vaderschap 44
Inleiding : 3 vaststellingswijzen 45
§1 Afstamming van vaderszijde binnen het huwelijk
A. Vaderschapsregel 315
• Toepassingen (gehuwden)
• NIET geslachtsneutraal
B. Vermoedens 46 315 + 326
1. Tijdvak van de verwekking (omvang & vermoeden juris tantum)
2. Meest gunstig tijdstip (omni meliore momento) = 2e vermoeden 47
C. Uitzonderingen op de toepasselijkheid van de vaderschapsregel 48 316
1. Afwezigheid
2. Automatische uitschakeling VR in 4 gevallen behalve bij verklaring HH 49 316bis
a. 4 categorieën kinderen waarvoor het vermoeden van VS niet geldt
b. Praktische werkwijze bij de aangifte van de geboorte 50
c. Gemeenschappelijke verklaring van handhaving vh VS vd eg 51
D. Vaderschapsconflicten 52
1. Opeenvolgende huwelijken vd moeder 317
2. Bigamie in hoofde van de moeder 331sept
§2 Afstamming van vaderszijde buiten het huwelijk
Inleiding : 2 vaststellingswijzen 53
A. Vaderlijke erkenning
1. Grondvoorwaarden
a. Het vaderschap staat niet vast krachtens VR & MMS evenmin 319
b. Toestemming van de moeder en/of het kind 54
1. Wettelijk vereiste toestemming
o Meerderjarig & ontvoogde minderjarige 329bis, §1
o Minderjarige niet-ontvoogd (>/< 12 jaar) §2
o Uitzonderlijke gevallen §3
2. Vorm vn toestemming & ogenblik waarop zij moet w gegeven
o Vooraf + in erkenningsakte of afzonderlijke akte 55
2
, 3. Toestemmingsweigering en het geding dat daarop volgt 56
o Belang van het kind !!
c. Geen absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkenner en moeder 61 321
d. Afwezigheid van frauduleus oogmerk 63 330/1
1. frauduleuze erkenning
2. indicaties (omzendbrief 21 maart 2018)
3. beteugeling 64
- Preventie
o Uitstel van opmaak van de erkenningsakte 330/2, l2-3
o Weigerig om de erkenningsakte op te maken 65 330/2, l1
- Repressie 69 330/3, §1
o Nietigverklaring
o Strafbaarstelling 70 85, 79ter-bis
2. Vormvoorwaarden 71 327
a. Aangifte van de erkenning 72 327/1
b. Ondertekening van de aangifte 75 327/1-/2
c. Opmaak van de erkenningsakte 77 327, §2
3. Modaliteiten 79 327
a. Erkenning door een man die niet biologische vader is
80
b. Erkenning door een onbekwame 328, §1-§2
c. Erkenning ve verwerkt kind voor de geboorte (prenataal) 81
d. Erkenning van overleden kind (postuum) 82 328, §3
e. Erkenning ve reeds erkend kind (opeenvolgende erkenning) 329
f. Erkenning ve kind waarvan het VS reeds gerechtelijk is vastgesteld 319 + 329bis
83
g. Erkenning ve reeds geadopteerd kind 84 350
1. Door de adoptant
2. Door een derde
h. Erkenning van een te adopteren kind
85
4. Publiciteit 86
a. Algemeen (databank DABS + rijksregister) 71, 1°
b. Specifiek (erkenningsakte ter kennis van echtgenoot)
1. Mededeling publiciteit voor de erkenning door een gehuwde man 87 319bis, l1
2. Op straffe van relatieve niet-tegenwerpelijkheid vd erkenning
3. Kinderen erkend voor 1 juli 2007 - overgangsrecht
88
5. Declaratief karakter (retroactief tot de geboorte/verwekking)
89
B. Gerechtelijke vaststelling van vaderschap 90 322
1. Grondvoorwaarden
a. Vaderschap staat niet vast krachtens VR, erkenning ; ook voor MM 332quinq, §1
b. Afwezigheid van succesvol uitgeoefend recht van verzet 332quinq, §2
• Absoluut vetorecht (MJ & ontv MiJ)
• Rechterlijke toetsing (Mij NO 12 jaar)
c. Afwezigheid absoluut huwelijksbeletsel tss M & vermeende V 325
92
d. Afwezigheid van frauduleus oogmerk 94
2. Bewijs van vaderschap 95
a. Drie mogelijke manieren om het vaderschap te bewijzen
1. Bewijs door bezit van staat tav vermeende vader 324, l1
97
2. Bewijs door alle wettelijke middelen (overzicht welke) 324, l2
DNA-onderzoek weigeren => onrechtmatig (HvCass) => vermoeden 331octies
3. Bewijs door een vermoeden van vaderschap wegens 324, 3e lid +326
101
geslachtsgemeenschap met moeder gedurende wettelijk tijdperk van de
verwekking
b. Bewijs van niet-vaderschap 102 332quinq, §3
3. Titularissen van de vordering (kind + elke ouder persoonlijk) 104 332ter
4. Termijn (30 jaar → eigenlijk 48 jaar (18 MJ + 30 jaar) 105 331ter
5. Publiciteit 107
a. Algemeen 333
b. Bijzonder bij gerechtelijke vaststelling vaderschap van een gehuwde man 109 322
3
, Afdeling 3 : Vaststelling van meemoederschap 110 325/1-/10
Inleiding : drie vaststellingswijzen
• 2 vrouwen !! => tweezijdig karakter
• Grondslag = gezamenlijke ouderschapsintentie
§1 Afstamming van meemoederszijde binnen het huwelijk 112
A. Meemoederschapsregel 325/2, l1
B. Uitzonderingen (art 316-316bis-317 van toepassing) 325/2, l2
C. Conflicten (overgangsrecht ! )
§2 Afstamming vn meemoederszijde buiten het huwelijk 113
A. Meemoederlijke erkenning 325/4
• Mits wettelijk vereiste toestemmingen
• Absoluut vetorecht + overgangsrecht (kind geboren vanaf/voor 1 jan 2015) 329bis
• Prenataal 328, 328bis
B. Gerechtelijke vaststelling vh meemoederschap 114 325/8
• Bewijs 325/8-325/9
• Overgangsrecht
HOOFDSTUK 3 : BETWISTING VAN DE AFSTAMMING 117
Afdeling 1 : Betwisting van moederschap 118
§1 Betwisting van het moederschap dat blijkt uit de geboorteakte
A. Ontvankelijkheid
1. Afwezigheid van bezit van staat 119 312, §2
2. Titularissen van de vordering (3)
3. Termijn (1 jaar na ontdekking leugenachtig karakter) 120
B. Gegrondheid 125
• Bewijs => dat vrouw vermeldt id geboorteakte niet bevallen is vh kind
• Bevalling primeert op genetische band 314, 3e lid
C. Geen automatische vaststelling vh MS vd beweerde moeder
§2 Betwisting van een moederlijke erkenning 121
A. Gemeenrechtelijke betwisting van een moederlijke erkenning
1. Ontvankelijkheidsvoorwaarden
a. Algemeen : afwezigheid van bezit vn staat tav erkennende vrouw
o Bewijslast van de verwerende partij 330, §1
b. Bijzondere VW voor de erkennende vrouw en degenen die tot deze
erkenning hebben toegestemd : een wilsgebrek 122 330, §1, 2e lid
o Dwaling, bedrog of geweld of volledig gemis toestemming
o Bewijs door degenen wiens wil is aangetast
c. Titularissen (5) 123
d. Termijnen (1 jaar of vanaf 12e verjaardag) 124 330, §1, l4
2. Gegrondheid 125 330, §1, l4
o Bewijst dat de erkennende vrouw niet bevallen is van het kind
o Door eiser en met alle wettelijke middelen
o Uitz : vrouw niet genetisch verwant (bewijslast omgekeerd) 330, §2
o Vordering vd beweerde moeder
B. Bijzondere procedure tot nietigverklaring ve moederlijke erkenning 126 329bis, §3
§3 Betwisting van het gerechtelijk vastgesteld moederschap 128 331decies
Afdeling 2 : Betwisting van vaderschap
§1 Betwisting van het vaderschap vd echtgenoot
• (on)rechtstreekse betwisting => uitwerking vanaf in kracht van gewijsde
A. Ontvankelijkheidsvoorwaarden
1. Afwezigheid van bezit vn staat tav de echtgenoot 129 318, §1
o Bewijs van biologisch niet-vaderschap NIET aan de orde
4
