Samenvatting Prof. Yana Jaspers teksten + lessen
Lesweek 1
Les 1: Ervaringen van plaatsing
Residentiële maatregel = jongeren wordt uit zijn context gehaald, het gaat over jongeren die een jeugd delict gepleegd of
zitten in een VOS.
→Instelling, home, pleeggezin, jeugddetentiecentrum, medisch pedagogisch instituut, …
》Beleving = ervaring = subjectieve beleving!
Hoe beleving van plaatsing onderzoeken? 3 elementen informed consent
⇒ Voicing’ onderzoek → Amplifying the voices (stemmen versterken) → vroeger werd gezegd ‘giving voice’ → beetje
paternalistisch, alsof mensen geen stem hebben.
1. Toestemming moet gegeven worden door iemand die hiertoe in staat is. (kinderen? geïnterneerden? Wie is instaat
om toestemming te geven?) = informed consent
2. Voldoende informatie geven over het onderzoek → kan ook mondeling
3. Vrijwillig, geen dwang → vaak onderhuidse dwang in instellingen!
(bv: opvoeder zegt die en die moet je nemen voor je onderzoek)
2 manieren om beleving van plaatsing te onderzoeken:
- Interviews: voor, tijdens en na plaatsing
- Participerende observatie (etnografisch onderzoek)
Retrospectief onderzoek
- Volwassenen bevragen met een plaatsing verleden.
- Wat is hun ervaring? hoe heeft dit effect gehad op hun verdere leven?
- Moeilijk om de impact van plaatsing los te koppelen van andere moeilijke situaties
- Er zijn allerlei dingen die impact hebben op iemand zijn traject, betekent niet dat dit niet relevant is.
- Ook het geheugen kan een beperking zijn nu (subjectieve beleving, stukken vergeten, hoe het gaat in het heden
heeft een impact op hoe je het herinnert, permanent constructie en reconstructie v u levensverhaal)
- Perceptie is tijd en contextgebonden.
- Hoe justitiële actoren spreken over het kind tijdens het traject heeft een impact op hoe ze over zichzelf praten als ze
terugkijken op deze tijd.
- Bewust zijn van deze beperkingen
Hoe zulk onderzoek uitvoeren?
- Werken met bestaande cohorten (bv groep UHG jongeren) of een nieuwe cohorten samenstellen.
- Tijdsintensief
- Werken met organisaties om participanten te bereiken
- VOS/POS jongeren vinden is makkelijker dan jeugddelinquenten
- Mensen die van de radar verdwenen zijn?
- 2 oververtegenwoordigde groepen van respondenten
- Heel problematische situatie ⇔ mensen die het heel goed doen
,Ethische aspecten:
- Hoe bestaande of nieuwe cohorten benaderen?
- Bv. Brief sturen over het onderzoek en dat er jeugddelinquenten worden opgeroepen en een groep die geen
delicten gepleegd heeft als controlegroep.
- Bv. Via facebook een berichtje sturen
- Bv. Mensen die id gevangenis zitten
- Bv. Werken met opvoeders die nog contact hebben met mensen
Resultaten uit onderzoek (tekst 1: care-leavers)
Veel voorkomende thema’s
- Een sterk ritme id instelling
- Een repetitieve dagindeling, vaak verplichte deelname
- De jongeren kunnen de dagindeling niet beïnvloeden
- Verlies van autonomie → alles wordt voor hen geregeld en bepaald, geen ruimte voor initiatief
- Alles wordt gedaan in 1 instelling,
- Minder lege tijd dan in een gevangenis of ziekenhuis (“we moeten ze bezig houden”)
- Je bent zelden alleen, constant controle v opvoeders of camera’s
- Weinig aandacht voor het individuele maar vooral voor het collectieve
(weinig werken aan basis problematiek)
- Toekomstbeeld is vaak vaag en onzeker → ze willen vaak een ‘gewoon’ en ‘rustig’ leven.
⇒ Extreme gestructureerdheid + verlies v autonomie heeft een negatief effect. Dit zorgt voor een gevoel van aangeleerde
hulpeloosheid, ze krijgen geen ruimte om beslissingen te maken en hebben dit dus nooit geleerd. Dit zijn lange termijn
gevolgen.
“Verloren tijd” → gevoel van beziggehouden worden ipv bij te leren en actief ad slag te gaan.
- Bv: drugstesten doen als je positief bent dan wordt je gestraft maar er is geen hulp als je zegt dat je een
verslavingsproblematiek hebt.
- Bv: school wordt stilgezet en je blijft dus achter op uw leeftijdsgenoten.
》 Perceptie op het zelf is niet zo evident
- Collectieve zelf
- Spreken erg in “wij” termen.
- Niet individueel, omdat alles in groep moest gebeuren.
- Alles moest hetzelfde zijn, iedereen moest hetzelfde doen.
- Je verloor uzelf (gn eigen producten, bijna geen pers bezittingen, ..) ⇒ Lange termijn impact
- Reductie tot een nummertje (zowel jongeren als oudere cohorten)
- Het gebruiken van check-list
- bv: heb je je kamer opgeruimd, heb je je bed opgemaakt, .. voordat je van je kamer mag.
- De ontwikkeling van wie je bent is tijdelijk geschorst (collectief lichaam)
- “Mortification of the self”
, - Het problematische zelf
- Niet voor iedereen, sommigen ervaren dit echter als positief
- Rust, opportuniteit van persoonlijke groei
- Doorzettingsvermogen gegeven, talenten ontdekken, …
- Het merendeel keek terug met negatieve gevoelens
- Uit hun context halen en in een instelling plaatsen bewijs dat ze slechte kinderen waren.
- “zie je wel, ik ben slecht, ik word hier weggehaald, ik word in een gesloten voorziening gezet, ik ben zo lastig
daarom verliezen mijn ouders hun geduld en gaan ze over tot geweld.”
- ik ben een instellingskind en mijn ouders geraken er mee weg.
- Deze probleemgeoriënteerde aanpak draagt bij tot dit gevoel dat het kind het probleem is.
- Alles wordt geproblematiseerd. Bv worstelen met seksualiteit (Bi, hetero, gay?) → in het dossier “deviant
seksueel gedrag, losbol, ..” normaal puberaal gedrag wordt geproblematiseerd.
- “Ik ben problematisch, dit is mijn problematiek”
- Het veerkrachtige zelf
- Strategieën om het gevoel van hun ‘ik’ te bewaren/beschermen
- Een soort van verzet dat ze uiten tegen het gevoel dat ze in een collectief geheel moeten oplossen.
- Zeer introvert zijn, masker opzetten, zelfmoordpoging
- verzet tegen problematic self → afzetten tegen andere kinderen “ik was nt zoals de rest”
- Wegvluchten in drugs of alcohol, weglopen uit de instelling
- Verbale/fysieke agressie
- Verdoken vormen (stiekem/kleine verzetten)
- Klein vandalisme in de instelling
- “faking”/ “going in the motion” om mijn punten op te bouwen en uit te breiden en vanaf ik hier weg ben
doe ik mijn eigen ding.
- “doing time” → ze begrijpen niet goed waarom ze hier hun tijd moeten uitzitten en niet hun ouders?
- Gebrek aan motivatie → waarom zou ik meedoen? Ik zie er het nut niet van in?
- Door te participeren toch ingezien dat men toch dingen kan oppakken. Dus door te doen alsof toch het
programma serieus nemen. (niet voor iedereen)
Gevolgen van de plaatsing
✧ Meer kans op problemen op verschillende levensdomeinen (zie care leavers tekst)
- Hogere kans op: sociale uitsluiting, mindere levenskwaliteit, gebrekkig sociaal netwerk, ..
- Meer psychische problemen (gevolg v trauma/plaatsing), meer verslaving, self-medication
- Meer fysieke problemen (tandzorg), meer kans op tienerzwangerschap
- Meer delinquentie in volwassen leven
✧ Care leavers doen het minder goed id volwassenheid dan mensen zonder plaatsing verleden. Maar:
1. Belang v subjectief perspectief → we meten alleen uiterlijke kenmerken om ‘succes’ te kijken. dit zegt weinig over de
ervaring van mensen. Niet-officiële gegevens? zwartwerk/niet-officiële kinderen/..
2. Methodologische kanttekening: vertekening → mensen die dakloos zijn bv en niet voorkomen in officiële gegevens
3. Korte termijn → levenssituatie verandert op langere termijn.
, ✧ Lange termijn perspectief is noodzakelijk!
- Sociale integratie verbetert met leeftijd
- Leaving care valt samen met overgang naar volwassenheid → geen stabiele periode = transitiefase ‘emerging
adulthood’
- identiteits exploratie, instabiliteit, focus op zichzelf, gevoel v tussen 2 fases te zitten, ervaren van
onbeperkte mogelijkheden, ..
- Moeilijke fase, veel transities op verschillende levensdomeinen, voor kwetsbare zijn er extra obstakels (bv
geen diploma, lagere job, psychisch en fysieke problemen, verslaving, schulden, …) → Ten gevolge van
plaatsing? of zijn deze al aanwezig? wellicht beide!
- Abrupte stop van interventie (moment v meerderjarigheid stopt jeugdzorg en er is beperkte mogelijkheid
aan nazorg)
- Vaak wijzen ze zelf hulpverlening af vanaf ze 18 zijn omdat ze het ‘beu’ zijn, geen sterk netwerk,
volwassenheid ontbreekt, …
- 3 reacties (fight, flight, freeze) → zie tekst Naert
- Sociale omstandigheden veranderen & hoe ze zichzelf zien verandert ook doorheen de tijd.
Hoe doen care-leavers het op lange termijn?
- Subjectieve visies op de gevolgen van plaatsing op lange termijn → evolutie bekijken in zelfnarratieven
- Veel respondenten worstelen met hun ‘care-identity’ vooral jonge respondenten, dit verminderd met de leeftijd.
- Oudere respondenten meer vertrouwen en inzicht in wat ze gerealiseerd hebben ondanks hun verleden. Drijven weg
van care identity, bouwen andere verhalen over het zelf op.
Hoe de narratieven evolueren
1) Stigmatisering
- gevoel van outsider, gestigmatiseerd worden in job/huis/..
- Neemt af bij ouder worden (minder vragen over kindertijd, valt minder op als je contact hebt met je fam)
2) Zoeken naar het verloren ‘zelf’
- Soms psychologische problemen in volwassenheid
- veel zoeken hulp en gaan in therapie (vaak jaren na plaatsing) wanneer leven stabiel is.
- Turning points wat betreft zelfperceptie ⇒ geeft betekenis
- Werken in jeugdzorg
- Ouderschap
