PREVENTIE
LES 1: PREVENTIE, WAAR HEBBEN WE HET EIGENLIJK OVER?
DEFINITIE VAN HET BEGRIP PREVENTIE
Peter Goris beschrijft: ‘wenselijke preventie stap voor stap’ ‘initatieven die doelbewust en systematisch een probleem
voorkomen’
BELANGRIJKE ELEMENTEN IN DEFINITIE
INITIATIEF
= het is een activiteit die je bewust onderneemt & geen toevallige omstandigheid. De toevallige omstandigheden zijn mooi
meegenomen, maar mogen niet rekenen onder de noemer preventie
Bv een zachte winter voorkomt dat daklozen niet doodvriezen, maar aangezien dit een toevalligheid is die we zelf niet in de
hand hebben, kunnen we dit geen preventie noemen
SYSTEMATISCH
Een probleem moet via een vooraf bepaalde en doordachte weg voorkomen
Je kind bij de arm grijpen als het struikelt van de trap & voorkomt dat het valt, het is echter een reflex en geen vooraf geplande
actie, maw we rekenen het niet mee onder de noemer preventie
PROBLEEM
Als er geen sprake is van een probleem, dan kan je niet preventief gaan werken
Het gaat om een aanwezig probleem of een dreigend probleem
VOORKOMEN
Er is een link met een mogelijk uitbrekend probleem dat we willen voorkomen
Belangrijk is dat we hierbij op het juiste moment & op de juiste manier ingrijpen. Preventie kan op alle mogelijke momenten van
de probleemwording ingrijpen, als het probleem nog niet manifesteert of het zich al voordoet
DOELBEWUST
Het initiatief moet doelbwust genomen worden om een probleem te voorkomen. Je kan om heel uiteenlopende redenen
initiatieven nemen.
Heel wat van die initiatieven voorkomen ook problemen, bv:
1
, het organiseren van speelpleinwerking voor +12 jarigen kan ervoor zorgen dat deze jongeren op straat geen
vandalenstreken uithalen
kooklessen voor senioren kan ervoor zorgen dat men uit de eenzaamheid komt
niet voldoende om ze allemaal in de preventiecontainer te stoppen
Je moet expliciet aantonen dat je met dit initiatief ook als bedoeling had om dit pronleem te voorkomen. Dit element is het
sleutelcriterium om preventie te onderscheiden van initiatieven met preventieve waarde
PRIMAIRE, SECUNDAIRE EN TERTIAIRE PREVENTIE
Caplan (1964) is de grondlegger van deze begrippen. Hij heeft zicht gebaseerd op de Amerikaanse gezondheidszorg in de jaren
’50. Deze begrippen werden later verder verfijnd. De invalshoek is de probleemwording of de ontwikkeling van het probleem
Let op, primaire, secundaire en tertiaire preventie zijn niet strak van elkaar te onderscheiden maar lopen in elkaar over.
Afhankelijk van de probleemkeuze kan eenzelfde activiteit primaire, secundaire of tertiaire preventie zijn.
Hoewel de indeling in primaire, secundaire en tertiaire preventie klassiek is, zijn er velen die alleen primaire preventie als ‘echte’
preventie beschouwen. Ze zien secundaire en tertiaire preventie als een vorm van behandeling en nazorg. Door secundaire
preventie te benoemen als een expliciete taak van de gezondheidszorg (zowel lichamelijk als geestelijk), mag verwacht worden
dat meer inspanningen geleverd zullen worden om de gezondheidszorg in deze zin preventiever te laten functioneren.
PRIMAIRE PREVENTIE
= de pogingen om te voorkomen dat aandoeningen, problemen of stoornissen zullen optreden. Er is amper sprake van de
ontwikkeling van een probleem, toch hebben we al zicht op een mogelijk probleem, want zonder probleem geen preventie!
Het probleem is nog niet acuut en tekent zich nog niet zo duidelijk af
Activiteiten voor primaire preventie richten zich vooral op groepen of invididuen bij wie het probleem nog niet is opgetreden
Methodieken:
beïnvloeden van het gedrag en de opvattingen
mensen motiveren of verleiden tot gedragsverandering in de gewenste richting
SECUNDAIRE PREVENTIE
= er is nog altijd geen sprake van de manifestatie van een acuut en (klinisch) manifest probleem; toch zijn er al concretere
signalen waar te nemen waaruit we kunnen zien dat er een hoog risico is dat het probleem zich verder zal ontwikkelen
Methodiek: vroegtijdige signalisering van een (beginnend) probleem!
TERTIAIRE PREVENTIE
= heeft betrekking op het zoveel mogelijk ondervangen van de gevolgen en beperkingen van het probleem of de stoornis
Het probleem doet zich voor en we willen zoveel mogelijk voorkomen dat het probleem opnieuw opduikt of verder escaleert
Speciale vorm van tertiaire preventie ‘harm reduction’
2
, WELKE PREVENTIEVORM ZETTEN WE HET BESTE IN?
Uitgaan van het idee van ‘voorkomen is beter’ ligt het wellicht voor de hand in een zo vroeg mogelijk stadium preventieve acties
uit te voeren en vooral te gaan voor primaire preventie
Toch is het niet altijd mogelijk:
REDEN 1
Men is vaak onvoldoende in staat om nauwkeurig categorieën met ene hoog risico te omschrijven selectiemethoden van
risicogevallen bevatten vaak veel fouten
REDEN 2
Veel van de bekende risicofactoren zijn te algmeen om als aangrijpingspunt voor preventieve actie te dienen
Vroegtijdige interventie veronderstelt dat men in staat is om over een langere periode ketenen van oorzaken & problemen te
formuleren, vaak gaat deze veronderstelling echter niet of slechts gedeeltelijk op
REDEN 3
Men stuit op de beperkingen van wat men de continuïteitshypothese noemt lang niet altijd leiden de eerste signalen van een
probleem tot een ernstige stoornis
Veel problemen gaan immers vanzelf over, of mensen komen zelf tot ene oplossing, eventueel in samenwerking met hun naaste
omgeving.
Kunnen we dan toch niet stellen dat: ‘baat het niet, schaadt het ook niet?’ dit is zeker niet altijd het geval. Men loopt immers de
kans mensen ten onrechte tot een risicogroep te rekenen. Hiertegen kunnen ethische bezwaren bestaan
REDEN 4
De preventieve actie is lang niet zo onschuldig
Preventie kan onbedoeld effecten oproepen die haaks staan op preventieve doeleinden. Zo kunnen risicojongeren door een
project voor criminilaiteitspreventie met elkaar in contact worden gebacht, waardoor zij elkaar juist kunnen stimuleren verder te
experimenteren met delinquentie
Op basis van deze overwegingen zal vaak gezocht moeten worden naar een optimum tussen enerzijds een vroege, maar
mogelijk te weinig gerichte aanpak bij een vage risicogroep, en een wat latere, meer specifieke benadering waarin al sprake is
van (beginnende) problematiek. In zijn algemeenheid is niet aan te geven waar dit optimum ligt, dat zal per geval onderzocht en
uitgeprobeerd moeten worden. Om met deze risico’s, verbonden aan preventie, zo goed mogelijk om te gaan, hebben enkele
onderzoekers preventie meer verfijnd naar ‘wenselijke preventie’.
UNIVERSELE, SELECTIEVE EN GEÏNDICEERDE PREVENTIE
Een verdere indeling van het begrip preventie werd gemaakt door Gordon (1983) en Mrazek & Haggerty (1994). Ze verwijzen
met hun indeling naar de omvang van de doelgroep waarop de preventie-initiatieven gericht zijn.
UNIVERSELE PREVENTIE
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper aliesroels. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.