MICRO-ECONOMIE
2022-2023
,Voorwoord
Dit samenvattend werk dat de micro-economie behandelt is gebaseerd op de zesde editie van het
boek Microeconomics, geschreven door David Besanko en Ronald Braeutigam. Naast de
concepten uit het boek worden ook topics behandeld die gezien worden in het
opleidingsonderdeel Micro- economie gedoceerd door Prof. Cosaert aan de faculteit TEW van de
Universiteit Antwerpen.
Vele concepten die behandelt worden, kunnen als herhaling beschouwd worden, daar ze al gezien
werden in de cursus Algemene Economie uit de 1ste Bachelor. Voor de eenvoud werd voor de lezer
een (*) toegevoegd aan de titels van de onderdelen die “nieuw” zijn en waarbij in de hoorcolleges
langer bij werd stilgestaan. Het spreekt voor zich dat deze onderdelen meer kans hebben om
onderwerp te zijn van een examenvraag dan de herhaling, maar verlies zeker ook die
basisconcepten niet uit het oog.
,Inleiding
Micro-economie
• Voorkennis
– Algemene Economie (1BA), Wiskunde (1BA)
• Onderwijsvormen
– Hoorcolleges
– Werkcolleges
• Taalgebruik
– Alle lessen in het Nederlands
– Engels handboek en slides
• Blackboard: opnames hoorcolleges, Powerpoints, aankondigingen, aanvullend
studiemateriaal…
De relatie tussen cursus en handboek
• We volgen de hoofdstukken zoals in het boek, maar….
– sommige hoofdstukken bevatten veel herhaling en worden erg snel behandeld
– we bekijken regelmatig bijkomende topics die niet in het boek zijn opgenomen
– soms vallen topics weg die wel in het boek staan
– bijkomende informatie van The Economy: economics for a changing world, The Core
team
• Gevolg: de lessen en de werkcolleges volgen is belangrijk (live of online)
Examen
• Leerstof omvat
– theorie en oefeningen van hoorcolleges
– oefeningen van werkcolleges
• Examen is schriftelijk en bestaat uit open vragen (zowel theorie als oefeningen) over de
volledige leerstof
• Verdeling theorie-oefeningen 50%-50%: elk telt voor 10 van de 20 punten
Wat wordt van u verwacht?
• Volgen (live indien mogelijk) van de lessen
• Actieve deelname werkcolleges (idem)
• Om goed te scoren op het examen moet u minimaal:
– De theorie begrijpen
– De redenering voor elk van de behandelde topics zelf kunnen opbouwen
– De technische uitwerking kunnen uitvoeren
– Alle grafische analyses kunnen uitvoeren
– De resultaten economisch kunnen interpreteren
– De theorie kunnen toepassen op numerieke voorbeelden
Voor wie meer uit de cursus wil halen dan enkel het vereiste slaagcijfer
• Maak een aantal van de oefeningen aan het eind van elk hoofdstuk
• Zoek toepassingen in de media, in uw eigen omgeving, etc.
• Denk kritisch na over informatie die u via allerlei kanalen ontvangt
• Zoek zelf cijfermateriaal als documentatie
,Before starting
Enkele algemene opmerkingen
A. De gemengde economie ("een markteconomie" met "overheidsinterventie")
waarop wij ons richten is slechts één van de verschillende opties, maar heeft tot nu
toe redelijk goed gewerkt.
B. Twee belangrijke tekortkomingen
• interacties van het economisch systeem en de fysieke omgeving:
milieuproblemen, gezondheidsproblemen
• aanhoudende inkomens- en vermogensongelijkheid, blijvende armoede
(PP voor voorbeelden en grafieken)
Waarom is micro-economie nuttig?
• Cruciaal voor het begrijpen van zakelijke beslissingen: prijzen, investeringen, reclame,
enz.
• Cruciaal om de effecten van beleidsbeslissingen van de overheid te begrijpen
o beleid in verband met gezondheid, sociale zekerheid, werkgelegenheid,
onderwijs, milieu, handel, vervoer, huisvesting, enz.
o hoe efficiënt is dit beleid?
o wat is hun effect op ongelijkheid en armoede?
• Uiteindelijk moet micro-economie leiden tot betere beslissingen van bedrijven en
overheden.
Onze aanpak
• Deels "klassieke" benadering: consumenten, producenten, marktstructuur, rol van de
overheid
• Deels nadruk op recente 'niet-klassieke' inzichten
• Aandacht voor toepassingen waar mogelijk
Overzicht van het boek
,Inhoudsopgave
1. Economische problemen analyseren .............................................................................................. 1
1.1 Waarom micro-economie studeren? ...................................................................................... 1
1.2 Drie analytische hulpmiddelen ................................................................................................ 1
2. Vraag en aanbod analyse ................................................................................................................ 3
2.1 Vraag, aanbod en marktevenwicht ......................................................................................... 3
2.2 Prijselasticiteit van de vraag .................................................................................................... 5
2.3 Andere elasticiteiten ............................................................................................................. 10
2.4 Elasticiteit op lange termijn versus korte termijn ................................................................. 12
2.5 Back-of-the-envelope Calculations........................................................................................ 13
2.6 Het effect van vraag- en aanbodschokken op het marktevenwicht: vergelijkende statica .. 18
2.7 Meervoudige markten: algemeen evenwicht ....................................................................... 20
3. Consumenten voorkeur en het nutsconcept ................................................................................ 22
3.1 Representaties van voorkeuren ............................................................................................ 22
3.2 Nutsfuncties .......................................................................................................................... 24
3.3 Speciale voorkeuren .............................................................................................................. 28
4. Consumentenkeuze ....................................................................................................................... 33
4.1 De budgetbeperking .............................................................................................................. 33
4.2 Optimale keuze...................................................................................................................... 35
4.3 Consumentenkeuze met composietgoederen (*) ................................................................. 38
4.4 Uitbreidingen (*) ................................................................................................................... 49
4.5 Begrensde rationaliteit .......................................................................................................... 51
5. Theorie van de vraag ..................................................................................................................... 56
5.1 Optimale keuze en vraag ....................................................................................................... 56
5.2 Verandering in de prijs van een goed: Substitutie-effect en inkomenseffect ...................... 58
5.3 Verandering in de prijs van een goed: consumentensurplus ................................................ 60
5.4 Marktvraag ............................................................................................................................ 62
5.5 De keuze tussen werk en vrije tijd (*) ................................................................................... 64
5.6 Consumptieprijsindexen........................................................................................................ 69
5.7 The characteristics approach to consumer demand ............................................................. 70
6. Input en productiefuncties ............................................................................................................ 75
6.1 Introductie in input en productiefuncties ............................................................................. 76
6.2 Productiefuncties met één input........................................................................................... 77
6.3 Productiefuncties met meer dan één input .......................................................................... 78
6.4 Substitutiemogelijkheden tussen inputs ............................................................................... 81
6.5 Schaalopbrengsten ................................................................................................................ 85
6.6 Technologische vooruitgang (*) ............................................................................................ 88
,7. Kosten en kostenminimalisatie ..................................................................................................... 90
7.1 Kostenconcepten voor besluitvorming ................................................................................. 90
7.2 Het kostenminimalisatie problem ......................................................................................... 93
7.3 Vergelijkende statistieken voor kostenminimalisatie ........................................................... 95
7.4 Korte termijn kostenminimalisatie ...................................................................................... 100
7.5 Uitbreidingen ....................................................................................................................... 102
8. Kostencurves ............................................................................................................................... 105
8.1 Kostenfuncties ..................................................................................................................... 105
8.2 Lange termijn kostencurves ................................................................................................ 107
8.3 Economies of scale .............................................................................................................. 110
8.4 Korte termijn kostencurves ................................................................................................. 118
8.5 Relatie tussen de LT en KT gemiddelde en marginale kostencurves (*) ............................. 119
9. Perfect competitieve markten .................................................................................................... 123
9.1 Wat is perfecte concurrentie? ............................................................................................. 123
9.2 Winstmaximalisatie bij een prijsnemer ............................................................................... 123
9.3 Hoe wordt de marktprijs bepaald? KT-evenwicht............................................................... 125
9.4 Hoe wordt de marktprijs bepaald? LT-evenwicht ............................................................... 129
10. Competitieve markten: toepassingen ..................................................................................... 134
10.1 De onzichtbare hand, hoeveelheidstaken en subsidies ...................................................... 134
10.2 Prijsplafonds en prijsvloeren ............................................................................................... 141
10.3 Productiequotums ............................................................................................................... 143
10.4 Prijsondersteuningen en de agrarische sector .................................................................... 144
10.5 Internationale handel .......................................................................................................... 145
11. Monopolie en monopsonie ..................................................................................................... 149
11.1 Waarom bestaan monopolistische markten? ..................................................................... 149
11.2 Winstmaximalisatie bij een monopolist .............................................................................. 151
11.3 Het belang van de prijselasticiteit van de vraag.................................................................. 157
11.4 Implicaties van monopolistisch gedrag (*) .......................................................................... 160
11.5 Prijszetting in praktijk: Markup-pricing (*) .......................................................................... 164
11.6 Monopolie met verschillende fabrieken en markten.......................................................... 165
11.7 De welvaartseconomie van monopolie ............................................................................... 167
11.8 Overheidsacties tegen monopolie ...................................................................................... 168
11.9 Monopsonie ........................................................................................................................ 169
12. Technieken die winst verhogen (*) ......................................................................................... 173
12.1 Prijsdiscriminatie ................................................................................................................. 173
12.2 Eerstegraad prijsdiscriminatie: iedereen zijn eigen prijs .................................................... 174
12.3 Tweegraad prijsdiscriminatie: hoeveelheidskortingen ....................................................... 175
, 12.4 Derdegraads prijsdiscriminatie: marktsegmentatie ............................................................ 181
12.5 Tying (Tie-in-Sales) .............................................................................................................. 185
12.6 Reclame ............................................................................................................................... 187
13. Markstructuur en concurrentie ............................................................................................... 191
13.1 Marktstructuren .................................................................................................................. 191
13.2 Oligopolie met homogene producten ................................................................................. 192
13.3 Markten met één dominant bedrijf .................................................................................... 203
13.4 Oligopolie met horizontale gedifferentieerde produccten ................................................. 204
13.5 Besluiten uit oligopolie markten ......................................................................................... 207
13.6 Monopolistische concurrentie ............................................................................................ 207
13.7 Belangrijke opmerkingen over marktstructuren ................................................................. 209
,MICRO-ECONOMIE
DEEL 1
, 1. Economische problemen analyseren
1.1 Waarom micro-economie studeren?
Economie = wetenschap die de allocatie van schaarse middelen ter bevrediging van ongelimiteerde
menselijke behoeften bestudeert.
oneindige schaarse
behoeften middelen
keuze
probleem
Micro-economie: Mikros (klein)
• Bestudeert economisch gedrag van individuele economische agenten en hun onderlinge
interactie
Macro-economie: Makros (groot)
• Bestudeert hoe een volledige nationale economie zich ontwikkelt
1.2 Drie analytische hulpmiddelen
Economisten gebruiken economische modellen om de realiteit te bestuderen. Deze modellenzijn een
abstractie van de werkelijkheid. Ze brengen het te onderzoeken fenomeen terug tot de essentie.
Onderscheid tussen:
• Exogene variabele
o wordt als gegeven beschouwd
o waarde w bepaald door proces dat niet onder het model valt
• Endogene variabele
o waarde w bepaald door het bestudeerde model
1.2.1 Beperkte optimalisatie
Het maken van de beste (optimale) keuze, rekening houdend met keuzebeperkingen.
Beperkt optimalisatie probleem bestaat uit 2 delen:
• Doelfunctie: Relatie tussen de variabelen die we wensen te optimaliseren (max. of min.)
• Beperkingen: wiskundige uitdrukking van de economische beperkingen
o Voorbeelden: HB p. 7 – 8
Marginaal denken:
• Voor de hand liggende oplossingen voor problemen zijn niet altijd correct.
• “marginaal”: hoe verandert een afhankelijke variabele als we 1 eenheid van een
onafhankelijke variabele toevoegen?
1
, • = (partiële) afgeleide!!!
1.2.2 Evenwichtsanalyse
Evenwicht = een conditie die behouden blijft zolang er geen uitwendige factoren inspelen op het
systeem.
Wanneer het systeem niet in evenwicht is, is er een kracht aanwezig die het systeem terug in
evenwicht brengt.
1.2.3 Vergelijkende statistieken
Gebruikt voor onderzoek hoe een exogene variabele een endogene variabele zal beïnvloeden
= “before-and-after” analyse:
• Uitgangspositie met initiële waarden voor exogene variabelen
• Eindpositie: hoe is de endogene variabele veranderd door een shock in exogene variabele?
• De weg tussen de twee posities is onbekend!!
Toegepast op optimalisatie problemen en evenwichtsanalyse.
1.2.4 Positieve en normatieve analyse
Positieve analyse:
• Probeert uit te leggen hoe een economisch systeem werkt
• Tracht te voorspellen hoe een economisch systeem verandert in de tijd
• Tools:
o Uitleggende vragen: Wat gebeurt er? Wat is er gebeurt?
o Voorspellende vragen: Wat zal er gebeuren als…?
Normatieve analyse:
• Zoekt naar de beste mogelijkheid tss verschillende beleidskeuzes
• Tools:
o Voorschrijvende vragen: Wat moeten we doen om…?
• Vooral gebruikt bij topics rond sociaal welzijn.
2
