Familiesociologie
2022-2023
,
,Inhoud
Inhoud ..................................................................................................................................................... 3
1. Introductie Familiesociologie .......................................................................................................... 1
1.1 Intergenerationele solidariteit ................................................................................................ 3
1.2 Belang van huwelijk ................................................................................................................. 3
1.3 Het huwelijk & gezinsvorming: Heteronormativiteit & “voorplantingsnormativiteit” ........... 3
1.4 Genderrollen en ouderschap................................................................................................... 3
1.5 Enkele cijfers: De situatie in België.......................................................................................... 3
2. Historisch perspectief op familieverandering in Europa ................................................................. 5
2.1 De “Grand Narratives”............................................................................................................. 5
2.1.1 T. Parsons (1951) ............................................................................................................. 5
2.1.2 Goode, W. J. (1963). World revolution and family patterns ........................................... 7
2.1.3 Ontstaan van “conjugal family” ....................................................................................... 9
2.2 De diversiteit aan familievormen in het pré- en vroeg industriële Europa........................... 10
2.2.1 Familievormen in pré-industrieel Europa...................................................................... 10
2.2.2 Een scheiding tussen Oost en West Europa? ................................................................ 11
2.3 Industrialisatie en verandering in familievormen ................................................................. 12
2.4 Familievormen na Wereldoorlog II........................................................................................ 13
2.5 Huwelijk vandaag de dag....................................................................................................... 14
3. Genderverschillen in huishoudelijke taakverdeling ...................................................................... 15
3.1 Huishoudelijke taakverdeling: wat? ...................................................................................... 15
3.1.1 Definitie huishoudelijke taakverdeling .......................................................................... 15
3.1.2 Vinden we Hhtaakverdeling leuk? ................................................................................. 15
3.1.3 Huishoudelijke taakverdeling vs. Kinderzorg ................................................................ 15
3.2 Meting huishoudelijke taakverdeling .................................................................................... 15
3.2.1 Dagboekmethode .......................................................................................................... 15
3.2.2 Directe bevraging .......................................................................................................... 16
3.3 Prevalentie huishoudelijke taakverdeling ............................................................................. 16
3.3.1 Genderverschillen.......................................................................................................... 16
3.3.2 Trends ............................................................................................................................ 16
3.4 Theoretische perspectieven .................................................................................................. 17
3.4.1 Traditionele economische modellen ............................................................................. 17
3.4.2 Onderhandelingsmodellen (relatief-middelen perspectief) ......................................... 19
3.4.3 Gender perspectief ........................................................................................................ 20
3.4.4 Macro-level perspectieven ............................................................................................ 24
,4. Familiebeleid binnen Europa ......................................................................................................... 26
4.1 Wat is familiebeleid? ............................................................................................................. 26
4.1.1 Definitie familiebeleid ................................................................................................... 26
4.1.2 Soorten familiebeleid .................................................................................................... 26
4.2 Historische ontwikkeling familiebeleid in Europa ................................................................. 26
4.2.1 Veranderende context................................................................................................... 26
4.2.2 Familiebeleid voor WO-II ............................................................................................... 27
4.2.3 Eerste uitbreiding: WO-II tot 1970 ................................................................................ 27
4.2.4 Tweede uitbreiding: Vanaf 1970 ................................................................................... 28
4.2.5 Vanaf 1990: Aandacht voor vaders ............................................................................... 28
4.2.6 Verschuivingen in achterliggende doelen familiebeleid ............................................... 28
4.3 Hedendaags familiebeleid in Europa..................................................................................... 29
4.4 Hoe kunnen we deze variantie verklaren? ............................................................................ 29
4.4.1 Familiebeleid ingebed in welvaartstaten ...................................................................... 29
4.4.2 Kritiek op Esping-Andersen ........................................................................................... 30
4.4.3 Kritiek op defamilizatie:................................................................................................. 30
4.4.4 Division of labor models ................................................................................................ 31
4.5 Familiebeleid in België........................................................................................................... 32
4.5.1 Financiële ondersteuning .............................................................................................. 32
4.5.2 Moederschapsverlof en geboorteverlof........................................................................ 32
4.5.3 Thematische verloven & tijdskrediet / Vlaams zorgkrediet .......................................... 32
4.5.4 Kinderopvang................................................................................................................. 33
4.6 Impact familiebeleid .............................................................................................................. 33
5. Liefde en Assortive Mating ............................................................................................................ 34
5.1 Wat is liefde? ......................................................................................................................... 34
5.1.1 Wat is liefde? ................................................................................................................. 34
5.1.2 Liefdeswiel ..................................................................................................................... 34
5.1.3 Liefde is (niet) universeel .............................................................................................. 35
5.2 Sociologische perspectieven op liefde .................................................................................. 36
5.2.1 Giddens (1992): The transformation of intimacy: Sexuality, love and eroticism in
modern societies. .......................................................................................................................... 36
5.2.2 Bauman, Z. (2013). Liquid love: On the frailty of human bonds. .................................. 38
5.2.3 Beck & Beck-Gernsheim (1995) "The normal chaos of love" ........................................ 40
5.3 Assortive Mating.................................................................................................................... 41
5.3.1 Assortive mating: Wat? ................................................................................................. 41
5.3.2 Het belang van de partnermarkt ................................................................................... 41
, 5.3.3 Hoe kunnen we de neiging tot homogamie verklaren? ................................................ 43
5.3.4 Gender(on)gelijkheid op de partnermarkt .................................................................... 44
5.3.5 Online dating ................................................................................................................. 44
6. Combinatie werk, zorg en vrije tijd: case FEMMA ........................................................................ 47
6.1 Wat is FEMMA ....................................................................................................................... 47
6.2 Combinatie werk, zorg en vrije tijd ....................................................................................... 47
6.2.1 Arbeidsmarktkloof ......................................................................................................... 47
6.2.2 Zorgkloof........................................................................................................................ 48
6.2.3 Vrijetijdskloof ................................................................................................................ 48
6.3 Combinatiemodel .................................................................................................................. 49
6.4 Hoe visie realiseren? ............................................................................................................. 50
6.4.1 Publiek spoor ................................................................................................................. 50
6.4.2 Privéspoor...................................................................................................................... 51
6.5 Hoe pakken we dit aan? ........................................................................................................ 51
6.6 Conclusie ............................................................................................................................... 52
7. Sociologische perspectieven op seksueel gedrag ......................................................................... 53
7.1 Seks ? ..................................................................................................................................... 53
7.2 Kinsey (1947): ‘Institute for Sex Research ............................................................................. 53
7.3 Masters & Johnson (1966-1970): The Human Sexual Respons Study ................................... 54
7.4 Sociologische invalshoek? Wordt seksueel gedrag ook sociaal bepaald? ............................ 55
7.4.1 Groepswerk: Netflix & Chill ........................................................................................... 55
7.4.2 Take away points ........................................................................................................... 56
7.5 Gagnon & Simon (1973) Sexual Scripts ................................................................................. 56
7.5.1 Gagnon & Simon (1973): Sexual Conduct: The Social Sources of Human Sexuality ..... 56
7.5.2 Toepassing: The Gendered Nature of Sexual Scripts (Wiederman, 2005). ................... 59
7.5.3 Toepassing: “Girl Power or Powerless Girl? Television, Sexual Scripts, and Sexual
Agency in Sexually Active Young Women” (Seabrook, et al., 2017) ............................................. 60
8. Intrafamiliaal geweld ..................................................................................................................... 62
8.1 Voorstelling ........................................................................................................................... 62
8.1.1 Definitie IFG ................................................................................................................... 62
8.1.2 Vormen van IFG ............................................................................................................. 63
8.2 IFG met een focus op partnergeweld .................................................................................... 64
8.3 Risico- en beschermingsfactoren herkennen in praktijksituaties ......................................... 66
8.4 Interdisciplinaire samenwerking; CO3: casusregie................................................................ 67
8.5 Basisvaardigheden betreffende gespreksvoering ................................................................. 68
8.6 Doorverwijzing naar passende diensten ............................................................................... 69
,9. Bewust Alleenstaand Ouderschap ................................................................................................ 71
9.1 Bewust alleenstaand ouderschap als normatieve beslissing in de levensloop ..................... 71
9.1.1 De levensloop ................................................................................................................ 71
9.1.2 Historische veranderingen in de levensloop ................................................................. 72
9.1.3 Partnerkeuze ................................................................................................................. 73
9.1.4 Bewust alleenstaand ouderschap is een moeilijke beslissing ....................................... 74
9.2 Wegen naar alleenstaand ouderschap .................................................................................. 74
9.3 A bio-ethical dilemma in fertility clinics? .............................................................................. 76
9.3.1 Het Belgisch beleidsmodel ............................................................................................ 76
, 1. Introductie Familiesociologie
Wat is mijn familie?
Oefening :
Stap 1: Wanneer je aan jouw familie denkt, aan wie denk je dan allemaal? Maak een opsomming
van iedereen die tot jouw familie behoort.
Stap 2: Maak een kaart van deze familieleden, waarbij je de vrouwelijke familieleden omcirkelt en
de mannelijke familieleden in een vierkant plaatst. Het is de bedoeling dat je je familieleden uitbeeld
als een netwerk, sommige leden plaats je dichter bij elkaar, anderen verder uit elkaar.
De concepten INCLUSIE, EXCLUSIE, en WEGLATING zijn hierbij belangrijk. Bv. Een man van
middelbare leeftijd kan misschien zeggen dat zijn broers geen deel zijn van zijn familie. Als hij
meerdere broers heeft, en hij neemt geen enkel van hen op in zijn familie, dan gaat het wellicht over
weglating, maar indien hij er slechts een niet van opneemt, dan gaat het wellicht over exclusie..
Wat is mijn gezin?
Stap 3: Duidt op nu op je familienetwerk aan wie van je familieleden ook deel zijn van je gezin?
Wat is een gezin?
Oefening: Invullen van de vragenlijst: Welke van de onderstaande groepen zou jij omschrijven als een
familie?
Dit zijn de resultaten van een representatieve bevraging van 948 respondenten uit de algemene
bevolking van de provincie Uppsala in Zweden. De data werden in 1992 verzameld (dus een hele tijd
terug!)
1
,Uit deze studie blijkt dat het nucleaire gezin (een getrouwd of samenwonend koppel met een kind)
het meest werd erkent als een gezin.
Sociologische definitie van familie:
It is not likely that the job of specifying what is meant by family will progress rapidly. Consensus
would be … improbable for scholars” (Settles, 1987)
Familie is een variërend in niet strikt te definiëren begrip:
• De omvang van WIE tot een familie behoort varieert over PLAATS EN TIJD
• De NORMATIEVE VERWACHTINGEN omtrent hoe je een familie moet vormen varieert over
PLAATS EN TIJD
• Het BELANG dat aan familie gehecht wordt varieert over PLAATS EN TIJD
→ Door studenten al veel verschillende vormen van gezinnen en families – maar wereldwijd ook
heel verschillende vormen!
Familie en gezin is dus een concept dat veel variatie kent.
Veel van wat er in sociologie is geschreven over familie is vanuit Westerse invalshoek, we proberen
dit soms breder te trekken, of in ieder geval correct te kaderen.
Dus nu ook vooral Europese cijfers, maar af en toe wereldwijd
2
, 1.1 Intergenerationele solidariteit
1.2 Belang van huwelijk
1.3 Het huwelijk & gezinsvorming: Heteronormativiteit &
“voorplantingsnormativiteit”
Naast het idee rond het huwelijk, het belang dat er aan gehecht komt en het voorkomen – zijn er ook
heel wat normatieve ideeën rond het huwelijk. Bij het huwelijk wordt vaak als norm gezien dat het
een instituut is dat heteronormatief is en waarin kinderen moeten geboren worden.
Heteronormativiteit = Heteronormativiteit, heteronormaliteit of heterocentrisme is het idee, de
overtuiging of aanname dat heteroseksualiteit de standaard en/of de natuurlijke toestand van de
mens is. Volgens die norm zijn er twee complementaire en tegenover elkaar staande geslachten (of
genders) met eigen sociale rollen.
Westerse wereld – veel sociologische kaders zijn gevormd op basis van heteronormativiteit (zal je
merken in de lessen)
Voortplantingsnormativiteit: een gezin dient om zich voort te planten
Project: Foodbaby or real baby?
Reden? Kinderloze dertigers voelen vaak ‘een soort van druk‘ of ze al dan niet een kinderwens
hebben … Als dan nog eens een buikje komt piepen, is de vraag of je zwanger bent snel gesteld.
Maar is het wel een baby? Zijn het niet gewoon die twee borden soep, de anderhalve tomates-
crevettes, de portie kroketjes en het stukje taart dat daar gezellig zitten te kabbelen?
De bollige verwarring ligt aan de oorzaak van talloze ‘awkward moments‘. Dus bedachten creatief
duo Noortje Palmers en Jasper Declercq ‘Food baby or real baby’: een ludieke fotoserie waarmee je
je babyspottingskills kan trainen.
1.4 Genderrollen en ouderschap
Eens je een gezin gevormd (heteronomatief en met kind) heb – nog steeds verwachtingen en
normen.
1.5 Enkele cijfers: De situatie in België
• Minder huwelijken, meer cohabitatie en meer geboortes buiten het huwelijk
• Toename scheiding, hertrouw en nieuw samengestelde
gezinnen
• Toename éénoudergezinnen
• Kleinere gezinnen, minder kinderen
Beanpole family
Historically, families have usually had more children than parents,
resulting in family trees that looked like pyramids. In recent years,
though, especially in countries like Britain and the US, the number of
3
, children per generation has steadily gone down, while life span has increased. This has led to a
shape of family tree that some researchers have likened to a beanpole — tall and thin, with few
people in each generation. The term beanpole family has been around in the academic literature at
least since 1987, but it rarely appears elsewhere. A recent British report has brought it to wider
public notice, at least in the UK. Some researchers find it too slangy and prefer the jargon term
verticalised to describe such families. Whatever term you prefer, specialists are sure that the
demographic shift is having a big effect on personal relationships within the family and (for
example) the role of grandparents.
The rising divorce rate partly explains the growth of the “beanpole” family. With almost one in two
marriages ending in divorce, many adults have at least two families, each with a single child.
Observer, May 2002
Noting the rising number of so-called “beanpole” families in Britain (families with only one child), the
report warns that a child without siblings “is starved of the companionship of family members of
their own age ... [leading to] greater social isolation, with teenagers adopting a more selfish attitude
to life”.
Guardian, June 2002
4
