Academiejaar 2021-2022 Arbeidsrecht
Lector: E. Callebaut
ALLE AUTEURSRECHTEN GAAN NAAR E. CALLEBAUT
,Examen bestaat uit leerstof van slides.
Je kan je samenvatting doorsturen naar de leerkracht om te laten verbeteren.
INHOUD
1 inleiding......................................................................................................................... 2
1.1 wat is arbeidsrecht................................................................................................................... 2
1.2 bronnen van het arbeidsrecht ................................................................................................. 3
2 Individueel arbeidsrecht ................................................................................................. 4
2.1 algemeen.................................................................................................................................. 4
2.2 bedingen ................................................................................................................................ 22
2.3 rechten en plichten ................................................................................................................ 28
2.4 Schorsing ................................................................................................................................ 41
2.5 Wijziging arbeidsvoorwaarden .............................................................................................. 55
2.6 Einde van de arbeidsovereenkomst....................................................................................... 57
3 Collectief arbeidsrecht ................................................................................................. 71
3.1 Individuele arbeidsovereenkomst ......................................................................................... 71
3.2 Collectieve arbeidsovereenkomst.......................................................................................... 71
3.3 collectieve conflicten ............................................................................................................. 83
4 Arbeidsreglementen..................................................................................................... 85
4.1 Arbeidsduur ........................................................................................................................... 85
4.2 Deeltijdse arbeid .................................................................................................................... 96
4.3 feestdagen ........................................................................................................................... 100
4.4 Vakantie ............................................................................................................................... 103
7.2 Loon ..................................................................................................................................... 111
7.3 Arbeidsreglement ................................................................................................................ 114
,inleiding
1 INLEIDING
1.1 WAT IS ARBEIDSRECHT
Sociale wetgeving omvat
- Arbeidsrecht (verdiept zich op de verhouding van de werkgever het individu)
- Sociale zekerheidsrecht (wanneer er geen tewerkstelling mogelijk is volgens het
arbeidsrecht, creëert rechten voor wanneer het iets minder gaat)
o Pure sociale zekerheidsrecht (uitkeringen)
o Sociale bijstand (leefloon, tegemoetkomingen voor handicap → behoeftigheid voor
degenen die zo danig laag staan)
Bijzonder doel van sociale wetgeving
- Bescherming van belangen van de werknemers
- Bevorderen van hun welzijn
o Arbeidsrecht: bescherming bieden tegen werkgever
o Sociale zekerheidsrecht: menswaardig bestaan verzekeren
Sociale wetgeving: poging tot schematisch overzicht
- Individuele relaties tussen WG en WN
- Collectieve relaties tussen WG en WN
- Beschermingsmaatregelen voor werknemers
- Arbeidsvoorziening
- Sociale zekerheid
- Minimumvoorzieningen
- Geschillen van sociaal recht
Arbeidsrecht is niet relevant voor alle professionele verhoudingen
Verschillende professionele stelsels:
- WN: arbeidsrecht
- Zelfstandige arbeid: burgerlijk-/handelsrecht
- Ambtenaren (statutairen): administratief recht
Pagina 2
,inleiding
1.2 BRONNEN VAN HET ARBEIDSRECHT
Internationale bronnen
1. Bilaterale verdragen: 2 landen
1. Bv. Werken in België en afkomstig zijn van Frankrijk
2. Multilaterale verdragen: meer dan 2 landen
3. Internationale arbeidsorganisatie (I.A.O.)
1. Conventies: belangrijke invloed op Belgisch arbeidsrecht
2. Drieledig overleg: werkgevers, werknemers en regeringen
4. raad van Europa
1. EVRM
i. Fundamentele vrijheden
ii. Kan rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische rechtbanken
2. ESH (Europees sociaal handvest)
5. Internationale vereniging voor sociale zekerheid (AISS)
6. Europese unie
1. Diverse rechtsregels
Nationale rechtsbronnen
1. Sociale grondrechten: Art. 23 GW → Menswaardig leven
i. Recht op arbeid en vrije keuze van beroepsarbeid in het raam van een algemeen
werkgelegenheidsbeleid
ii. Recht op sociale zekerheid
2. Sociale rechtsbronnen
i. rechtsleer en rechtspraak
ii. collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) (= sectorakkoord)
1. werkgeversorganisaties vs. werknemersorganisaties (vakbonden)
iii. een gebruik → cumulatieve voorwaarden (RS)
1. vast
2. algemeen
3. bestendig (gedurende verschillende jaren)
= indien een werkgever gedurende een ononderbroken (voldoende lange) periode
alle werknemers van de onderneming een voordeel toekent dat niet is vastgelegd in
één of ander document, dan kan een gebruik ontstaan, waaruit de werknemers
rechten kunnen putten.
conclusie: regulering van het arbeidsrecht door
1. overheid: wet, KB en MB
2. sociale partners: CAO’s
3. WG en WN: individuele arbeidsovereenkomst, gebruik, arbeidsreglement
Pagina 3
,Individueel arbeidsrecht
1.2.1 HIËRARCHIE RECHTSBRONNEN
Art. 51 CAO-wet
1. Dwingende wetsbepalingen
2. Algemeen verbindend verklaarde CAO’s
3. Niet-algemeen verbindend verklaarde CAO’s
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst
5. Suppletieve CAO-bepaling
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende wetsbepaling
8. Mondelinge individuele overeenkomst
9. Gebruik
Een lagere norm mag slechts afwijken van een hogere norm als hij hiermee niet strijdig is of de
rechten van de werknemer vermindert of zijn plichten verzwaart
Voorbeeld maximale werkuren:
2 INDIVIDUEEL ARBEIDSRECHT
2.1 ALGEMEEN
2.1.1 BEGRIP
4 constitutieve (essentiële) bestanddelen van een arbeidsovereenkomst
1. Een wederkerige overeenkomst
↔ eenzijdig statuut (ambtenaar)
2. Voor het verrichten van arbeid
↔ volgen van opleiding (leerovereenkomst)
3. Tegen loon
↔ onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
4. Onder gezag van een werkgever
↔ geen gezag (zelfstandigen)
Pagina 4
,Individueel arbeidsrecht
2.1.1.1 GEZAG
Onder gezag van werkgevers: ondergeschikt verband = essentieel kenmerk AO
- Gezagsrelatie tussen WG en WN
o Bevelrecht van de werkgever over de organisatie en de uitvoering van het werk
o Plicht van de werknemer om deze instructies op te volgen
- Gezagsrelatie staat onafhankelijk bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst niet in de
weg
o Gaat gewoon over het feit of er de juridische mogelijkheid is om gezag uit te
oefenen. Dit gezag moet er niet in de praktijk verplicht zijn.
Werknemer (arbeidsovereenkomst) ↔ zelfstandige (overeenkomst tot zelfstandige samenwerking)
Waarom zou je liever voor iemand werken op zelfstandige basis dan als werknemer?
- Veel meer belastingen (werkgevers en werknemersbijdragen) voor werkgever. De
zelfstandige heeft veel lagere belastingen. → komt door grotere sociale bescherming van de
werknemer.
- Bij zelfstandigen is het arbeidsrecht niet van toepassing. Dit heeft voordelen voor de
flexibiliteit. Bv. De uren zijn heel strikt.
2.1.1.1.1 SCHIJNZELFSTANDIGE
= Schijnzelfstandigen zijn werknemers die het statuut van zelfstandige hebben, hoewel ze in
werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van een werkgever. Vanwege die
gezagsrelatie zouden zij normaal gezien in loondienst moeten zijn.
Gevolgen
- Arbeidsrecht niet van toepassing
- Vorm van sociale fraude
- Evenwel moeilijk vast te stellen: ook zelfstandige moet vaak instructies opvolgen, ze mogen
gewoon niet te ver gaan. Lijn is moeilijk te zien.
Bv. Iemand werkt als consultant voor een bedrijf op zelfstandige basis MAAR hij heeft een vast
uurrooster, mag enkel opdrachten van dat bedrijf aanvaarden, moet instructies i.v.m. die opdrachten
opvolgen, moet een doktersattest afgeven bij ziekte, moet vakantie aanvragen,…
→ je ontloopt het betalen van sociale bijdragen voor werknemers.
Vroeger was er nauwelijks controle op schijnzelfstandigen.
➔ enkel rechtspraak dus veel onzekerheid voor bedrijven
➔ Nu arbeidsrelatiewet (in codex: programmawet, titel XIII)
Pagina 5
,Individueel arbeidsrecht
2.1.1.1.2 ARBEIDSRELATIEWET
2.1.1.1.2.1 CRITERIA AARD ARBEIDSRELATIE
ALGEMENE CRITERIA
Artikel 333, §1 Programmawet
→ Om te spreken van een gezagsrelatie (m.a.w. criteria voor schijnzelfstandigheid te achterhalen)
1. De wil der partijen
De partijen zijn vrij om te bepalen of hun arbeidsrelatie wordt uitgevoerd in het kader van
een arbeidsovereenkomst of een aannemingsovereenkomst. Deze wil moet primeren op
voorwaarde dat zij wordt bevestigd door de concrete uitvoering die zij aan hun
verbintenissen hebben gegeven.
De gekozen kwalificatie kan niet worden weerhouden als de effectieve uitvoering wijst op
feitelijke elementen die niet verzoenbaar zijn met deze kwalificatie.
2. De vrijheid van organisatie van de werktijd en de vrijheid van organisatie van het werk
o Zijn elementen die wijzen op een arbeidsovereenkomst:
▪de onmogelijkheid van de betrokkene om vrij zijn tijd te beheren en te organiseren;
▪de verplichting van de betrokkene om zich aan een strikt uurrooster te houden;
▪de verplichting van de betrokkene zijn afwezigheden te melden en te
rechtvaardigen;
▪ de verplichting van de betrokkene om een bepaald aantal uren te presteren;
▪ de verplichting van de betrokkene te luisteren naar bevelen met betrekking tot
specifieke taken en richtlijnen na te komen;
▪ het feit dat de betrokkene zich niet kan laten vervangen.
o Zijn elementen die wijzen op een aannemingsovereenkomst:
▪ het feit dat de betrokkene beschikt over een grote graad van vrijheid wat de
organisatie en de praktische uitvoering van het werk betreft, zelfs indien men
aanvaardt dat algemene richtlijnen kunnen worden gegeven die vereist zijn
ingevolge dienstnoodwendigheden;
▪ het feit dat de betrokkene niet verplicht is zijn tijdsgebruik te rechtvaardigen;
▪ het feit dat de betrokkene vrij is te werken volgens een aantal uren naar keuze;
▪ het feit dat de betrokkene vrij is de data van zijn verlof te kiezen;
▪ het feit dat de betrokkene zich kan laten vervangen.
3. De mogelijkheid een hiërarchische controle uit te oefenen
De uitoefening van de arbeid onder hiërarchische controle, m.a.w. in ondergeschikt verband,
vormt een essentieel bestanddeel van de arbeidsovereenkomst.
- De controle kan bestendig dan wel sporadisch zijn.
- De controle moet niet effectief zijn, maar gewoonweg mogelijk zijn. Controle op zich is
trouwens niet onverenigbaar met een zekere autonomie in hoofde van de werknemer bij
de uitvoering van zijn werk.
Pagina 6
,Individueel arbeidsrecht
NEUTRALE CRITERIA
Artikel 333, §3 Programmawet
De neutrale criteria zijn deze die geen enkele invloed mogen hebben op de beoordeling van een
arbeidsrelatie, noch in de ene richting (loontrekkende), noch in de andere richting (zelfstandige).
Deze criteria stoelen op een aantal juridische elementen die puur vormelijk zijn en die niets zeggen
over de wijze waarop de partijen in werkelijkheid hun arbeidsrelatie ten uitvoer brengen. Het gaat
met name om:
• de titel van de overeenkomst;
• de inschrijving bij een instelling van sociale zekerheid;
• de inschrijving bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen;
• de inschrijving bij de administratie van de BTW;
• de wijze waarop de inkomsten bij de fiscale administratie worden aangegeven.
SPECIFIEKE CRITERIA
Artikel 334, §1 Programmawet: Koning kan een lijst opstellen met specifieke criteria die eigen zijn
aan één of meerdere sectoren […]
Artikel 334, §3 Programmawet
vullen algemene criteria aan, en ze preciseren
Deze lijst met specifieke criteria kan onder meer volgende elementen bevatten:
- verantwoordelijkheid en beslissingsmacht over de financiële middelen om de onderneming
rendabel te houden
- vaste en/of gewaarborgde bezoldiging
- de mogelijkheid personeel in dienst te nemen of zich te laten vervangen
- zich manifesteren als onderneming ten overstaan van medecontractanten of van derden
- in ruimtes en/of met materiaal werken die in eigen bezit zijn
!! Zij kunnen niet afwijken van de algemene criteria en de neutrale criteria die zijn bepaald in de wet.
- Deze lijst vult de criteria aan die in artikel 333 worden beoogd.
Deze criteria worden vastgesteld bij koninklijk besluit dat wordt aangenomen volgens een specifieke
procedure.
Pagina 7
,Individueel arbeidsrecht
2.1.1.1.2.2 VERMOEDEN BETREFFENDE DE AARD VAN DE ARBEIDSRELATIE
Artikel 337/1 Programmawet
nog iets anders dan criteria om te bepalen of er een gezagsrelatie is!
➔ Men gaat hier voor bepaalde werkzaamheden (fraudegevoelig) een vermoeden maken dat
het gaat om een arbeidsovereenkomst.
Werkzaamheden (≠ sectoren)
- Sommige werken in onroerende staat
- Activiteiten m.b.t. bewakings- en/of toezichtsdiensten
- Vervoer van goederen en/of personen voor rekening van derden (deliveroo,…)
- Schoonmaakactiviteiten
Het wettelijk vermoeden
- Vermoeden van arbeidsovereenkomst wanneer meer dan de helft van deze negen criteria
zijn vervuld
o 9 indiciën van socio-economische en juridische afhankelijkheid
o Criteria staan in Art. 337/2 §1 programmawet
- Weerlegging vermoeden mogelijk
- Koning kan deze 9 criteria aanvullen met andere criteria voor bepaalde sectoren
o Fraudegevoelige sectoren
o Dit is bij KB gebeurd voor arbeidsrelaties in het kader van werkzaamheden van
▪ Bewakingsagent
▪ Land- en tuinbouw
▪ Autobussen en autocars
▪ Vervoer, (collectieve) taxi en logistiek!! (deliveroo)
o Dus de wettelijke vermoedens negeren en die van het KB volgen.
Voorbeeld toepassing sectorspecifieke criteria
Deliveroo (digitaal platform)
= Logistieke activiteit voor rekening van derden
Dus: specifieke criteria van KB 29 oktober 2013
- Slechts 2 van de 8 criteria wijzen op een zelfstandige dienstverlening
- Dus: vermoeden dat arbeidsrelatie in ondergeschikt verband was
- Enkel uitspraak commissie, niet rechtbank! Dat moet nog komen.
In Nederland werd beslist dat de koeriers WEL werknemers zijn!
Pagina 8
, Individueel arbeidsrecht
2.1.1.1.2.3 TOETSING CRITERIA EN HERKWALIFICATIE
Partijen kiezen zelf of ze zich hieraan willen toetsen (uitz. wettelijke vermoedens → fraudegevoelige
sectoren)
- Uitz.: Student MOET een arbeidsovereenkomst hebben. (openbare orde)
Diegene die anders beweert, moet dit bewijzen, wie kan dit in vraag stellen?
- Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
- Diegene die arbeid verricht (meestal)
o Gebeurt meestal op moment dat samenwerking wordt stop gezet
Bij discussie zal rechter uiteindelijk beslissing nemen en evt. herkwalificeren (belang sociale ruling)
GEVOLGEN VAN HERKWALIFICATIE VAN ZELFSTANDIGE TOT SCHIJNZELFSTANDIG E VOOR
DE WERKNEMER
Art. 340 programmawet
Men wordt retroactief als werknemer beschouwd (3 jaar terug in tijd, fraude 7 jaar (moeilijk te
bewijzen))
- Kunnen worden gevorderd:
o Door diegene die arbeid verrichtte: datgene waarop een arbeidsovereenkomst recht
geeft
▪ Eindejaarspremie
▪ Vakantiegeld
▪ Evt. opzeggingsvergoeding
o Door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
▪ Socialezekerheidsbijdragen voor werknemers
▪ De opdrachtgever (werkgever) draait hiervoor op
2.1.1.1.2.4 ADMINISTRATIEVE COMMISSIE
Art. 338 programmawet
Sociale ruling is een systeem waarbij een speciaal opgerichte “rulingcommissie” zich uitspreekt over
de aard van een arbeidsrelatie.
- In België werd deze rulingcommissie, genaamd de “De Administratieve Commissie ter
regeling van de Arbeidsrelatie”, opgericht bij de FOD Sociale Zekerheid.
Wanneer optreden? Partijen die alvorens of tijdens hun overeenkomst twijfelen over de aard van
hun arbeidsrelatie, kunnen aan de commissie vragen een beslissing te nemen rond de aard van de
relatie. Partijen kunnen dit gezamenlijk of alleen verzoeken.
De commissie zal geen beslissing kunnen nemen indien de sociale inspectie reeds een onderzoek is
gestart, wanneer de zaak reeds aanhangig is gemaakt bij de rechtbank of een rechtbank zich reeds
over de zaak heeft uitgesproken.
Pagina 9
