Dit is een samenvatting van het 2e deel van Mensen verstaan 1, ontwikkelingspsychologie. Alle te kennen hoofdstukken voor het examen in januari zijn hierin verwerkt. Zowel het boek als de powerpoints zijn in de samenvatting verwerkt.
Samenvatting: mensen verstaan
1
Deel 2: ontwikkelingspsychologie
Inhoud
H1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind..................................................................................5
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie............................................................................5
1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied............................................................................................5
1.1.2 Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld........................................6
1.2 Kinderen: verleden, heden en toekomst......................................................................................6
1.2.1 Vroege denkbeelden over kinderen.......................................................................................6
1.2.2 De twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline................................................7
1.2.3 Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie............................................7
1.2.4 De toekomst van de ontwikkelingspsychologie.....................................................................8
H2: Theoretische perspectieven en onderzoek......................................................................................9
2.1 Perspectieven bij het kijken naar kinderen...................................................................................9
2.1.1 Het psychodynamisch perspectief: focus op innerlijke krachten...........................................9
2.1.2 Het behavioristisch perspectief: focus op waarneembaar gedrag.........................................9
2.1.3 Het cognitief perspectief: kijken naar de oorsprong van ons begrip....................................10
2.1.4 Het systemisch perspectief: brede visies op ontwikkeling...................................................11
2.1.5 Het evolutionair perspectief: wat onze voorouders bijdragen aan ons gedrag...................12
2.1.6 Waarom ‘Welk perspectief is het juiste?’ de verkeerde vraag is.........................................13
2.2 De werkwijze van het wetenschappelijk onderzoek...................................................................13
2.3 Onderzoeksstrategieën en -problemen......................................................................................13
2.3.1 Theoretisch en toegepast onderzoek: twee complementaire vormen................................13
2.3.2 Hoe meet je veranderingen in de ontwikkeling?.................................................................14
2.3.3 Onderzoek en ethiek............................................................................................................15
H3: De cognitieve ontwikkeling in de babytijd......................................................................................16
3.1 Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget......................................................................................16
3.1.1 Belangrijke elementen van Piagets theorie.........................................................................16
3.1.2 De sensomotorische periode: de basis van de vroege cognitieve groei...............................16
3.1.3 Meningen over Piaget: steun en kritiek...............................................................................18
3.2 De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling.................................................18
3.2.1 Codering, opslag en terughalen: de grondslagen van informatieverwerking.......................18
3.2.2 Het geheugen in de babytijd................................................................................................18
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
, 3.2.3 De ontwikkeling van intelligentie bij baby’s.........................................................................19
H4: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd..............21
4.1 De basis van sociaal gedrag........................................................................................................21
4.1.1 Emoties in de babytijd.........................................................................................................21
4.1.2 De ontwikkeling van het ik...................................................................................................21
4.1.3 Social referencing: voelen wat anderen voelen...................................................................22
4.1.4 Het mentale leven baby’s....................................................................................................22
4.2 Relaties aangaan (zeker examenvraag over!!)............................................................................22
4.2.1 Hechting...............................................................................................................................22
4.2.2 Rollen van moeder en vader bij hechting............................................................................23
7.2.3 Ontluikende relaties via interacties.....................................................................................24
4.2.4 De effecten van kinderopvang.............................................................................................25
4.3 Verschillen tussen baby’s............................................................................................................25
4.3.1 Persoonlijkheidsontwikkeling: kenmerken die baby’s uniek maken....................................25
4.3.2 Temperament: stabiele factoren in het gedrag ve kind.......................................................25
4.3.3 Geslacht en gender: mannelijk of vrouwelijk.......................................................................26
H5: De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd................................................................27
5.1 De intellectuele ontwikkeling.....................................................................................................27
5.1.1 Piagets stadium van preoperationeel denken.....................................................................27
5.1.2 De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling...........................................28
5.1.3 Vygotsky’s visie op cognitieve ontwikkeling: oog voor de rol van de cultuur......................29
H6: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en
kleutertijd.............................................................................................................................................30
6.1 Een antwoord op de vraag ‘Wie ben ik?’....................................................................................30
6.1.1 De persoonlijkheidsontwikkeling volgens Erikson: conflicten oplossen...............................30
6.1.2 Het zelfbeeld in de peuter- en kleutertijd............................................................................30
6.1.3 Genderidentiteit: het ontstaan van mannelijkheid en vrouwelijkheid.................................30
6.1.4 Het ontdekken van seksualiteit............................................................................................32
6.2 Vrienden en familie: het sociale leven van peuters en kleuters.................................................32
6.2.1 Het ontstaan van vriendschappen.......................................................................................32
6.2.2 De regels van het spel..........................................................................................................32
6.2.3 De theory of mind van peuters en kleuters: begrijpen wat anderen denken......................34
6.2.4 Het gezinsleven van peuters en kleuters.............................................................................34
6.3 Morele ontwikkeling en zelfbeheersing......................................................................................35
6.3.1 Het ontstaan van moreel besef: goed en fout in de maatschappij......................................35
6.3.2 Zelfbeheersing bij peuters en kleuters.................................................................................36
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
,H7: De cognitieve ontwikkeling in de schooltijd...................................................................................38
7.1 De intellectuele en taalkundige ontwikkeling.............................................................................38
7.1.1 De cognitieve ontwikkeling volgens Piaget..........................................................................38
7.1.2 De informatieverwerkingstheorie........................................................................................38
7.1.3 Vygotsky’s visie op cognitieve ontwikkeling en klassikaal onderwijs...................................39
7.2 Intelligentie: het bepalen van individuele sterke punten...........................................................39
7.2.5 Intelligentiescores onder en boven de norm.......................................................................39
H8: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd............41
8.1 De ontwikkeling van het eigen ik................................................................................................41
8.1.1 De psychosociale ontwikkeling en zelfkennis in de schooltijd.............................................41
8.1.2 Eigenwaarde: hoe kinderen een beeld van zichzelf ontwikkelen.........................................42
8.3 Relaties: vriendschappen in de schooltijd...................................................................................42
8.3.1 Stadia van vriendschap: een veranderende kijk op vrienden...............................................42
8.3.2 Individuele verschillen bij vriendschap: wat maakt een kind populair?...............................43
8.3.3 Gender en vriendschap: segregatie van de seksen in de schooltijd.....................................43
8.3.4 Pesten op school en online..................................................................................................44
8.4 Het gezin in de schooltijd............................................................................................................44
8.4.1 De veranderende thuisomgeving.........................................................................................44
H9: Cognitieve ontwikkeling in de adolescentie...................................................................................46
9.1 De intellectuele ontwikkeling.....................................................................................................46
9.1.1 Het formeel operationele stadium van Piaget.....................................................................46
9.1.2 De informatieverwerkingstheorie: geleidelijke veranderingen in vermogens.....................47
9.1.3 De adolescent als het middelpunt van het universum.........................................................47
9.2 De morele ontwikkeling..............................................................................................................47
9.2.1 Kohlbergs theorie van morele ontwikkeling........................................................................47
9.2.2 Gilligans theorie van morele ontwikkeling...........................................................................49
9.4 Keuze van een beroep................................................................................................................50
9.4.1 De drie perioden van Ginzberg............................................................................................50
9.4.2 De zes persoonlijkheidstypen van Holland en beroepskeuze..............................................50
9.4.3 Gender en carrièrekeuze.....................................................................................................51
H10: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie.....52
10.1 Identiteit: een antwoord op de vraag ‘Wie ben ik?’.................................................................52
10.1.1 Zelfbeeld: beschrijving van het ik.......................................................................................52
10.1.2 Eigenwaarde: de beoordeling van het ik............................................................................52
10.1.3 Identiteitsvorming in de adolescentie: verandering of crisis?............................................52
10.1.4 Marcia’s theorie van identiteitsontwikkeling.....................................................................53
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
, 10.1.5 Religie en spiritualiteit.......................................................................................................54
10.1.6 Culturele identiteit.............................................................................................................54
10.2 Problemen in de adolescentie..................................................................................................54
10.2.1 Depressie, suïcidale gedachten en zelfdoding...................................................................54
10.2.2 Criminaliteit in de adolescentie.........................................................................................55
10.3 Relaties: familie en vrienden.................................................................................................55
10.3.1 Familiebanden: veranderende relaties binnen het gezin...................................................55
10.3.2 Relaties met leeftijdsgenoten: het belang van ‘erbij horen’..............................................56
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
,H1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie = de wetenschappelijke studie naar patronen van continue groei,
verandering en stabiliteit bij de mens van conceptie tot ouderdom en hoe dit het gedrag beïnvloedt
- wetenschappelijke benadering: groei, verandering & stabiliteit
- gericht op menselijke ontwikkeling
1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied
Onderzoek naar ontwikkeling van kinderen: in vier centrale thema’s ingedeeld:
1 Fysieke ontwikkeling
= kijken naar invloed van het lichaam op ons gedrag
vb: invloed van hersenen, zenuwstelsel, zintuigen & behoefte van eten, drinken en slaap
2 Cognitieve ontwikkeling
= proberen begrijpen hoe groei en verandering in intellectuele vermogens ons gedrag beïnvloedt
vb: leren, geheugen, intelligentie…
3 Sociaal-emotionele ontwikkeling
= manier waarop de interacties van mensen en hun sociale relaties in de loop van hun leven groeien,
veranderen en stabiel blijven & manier waarop zij in toenemende mate hun emoties bewust ervaren
en greep krijgen op hun emoties
vb: kijken naar uitgaansgedrag van adolescenten
4 Persoonlijkheidsontwikkeling
= kijken naar stabiliteit en verandering in de karaktereigenschappen die het ene individu van het
andere onderscheiden
vb: heeft een mens gedurende zijn hele leven dezelfde karaktertrekken?
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
, Ook kijken naar specifieke leeftijdsgroepen:
- prenatale periode
- babytijd (geboorte tot 2 jaar)
- peuter- en kleutertijd (2 tot 6 jaar)
- schooltijd (6 tot 12 jaar)
- adolescentie (12 tot 20 jaar)
→ sociale constructies!!
Sociale constructie = idee over de realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is, maar afhangt van de
maatschappij en de cultuur op een bepaald moment
Koppeling tussen thema’s en leeftijden zorgt voor specialisaties
vb: pedagogen, artsen & genetici
1.1.2 Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Cohort = een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek zijn geboren
→ sociaalhistorische gebeurtenissen kunnen hier een bepaalde gemeenschappelijke invloed op
hebben (vb: oorlogen, rampen…)
Normatieve gebeurtenissen = gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep
op dezelfde manier voltrekken
- normatieve historisch bepaalde invloeden
- normatieve leeftijdsgeboden invloeden
- normatieve socioculturele invloeden
Cohorteffecten: invloeden van cohorten op de ontwikkeling
→ is een voorbeeld van historisch bepaalde invloeden!!
omgevingsinvloeden & biologische invloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch moment
Leeftijdsgebonden invloeden = biologische & omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een
bepaalde leeftijdsgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien
vb: het bereiken van de puberteit
Niet-normatieve gebeurtenissen = specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een
bepaald persoon, terwijl de meeste anderen hier niet mee te maken krijgen
vb: je geraakt op 5-jarige leeftijd je ouders kwijt in een ongeluk, ernstige ziekte hebben
1.2 Kinderen: verleden, heden en toekomst
1.2.1 Vroege denkbeelden over kinderen
Voor 1600: kinderen worden gezien als miniatuurvolwassenen
→ droegen dezelfde kleding als volwassenen, geen aangepaste behandeling
Babybiografieën: ouder volgt groei ve kind door diens fysieke & taalkundige mijlpalen vast te leggen
Darwin zorgde met de evolutietheorie voor een meer systematisch karakter
Wetenschappers discussieerden over de relatieve invloed van nature en nurture
Industrialisatie zorgde ervoor dat het arbeidsproces grondig hervormd werd
→ er kwamen wetten die kinderen tegen uitbuiting beschermden
mensen raakten zich bewust vd invloed die hun kindertijd had op hun volwassen leven
Dore Blockx Bachelor Sociaal werk
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper blockxdore. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,19. Je zit daarna nergens aan vast.
