Dit is een samenvatting van Mensen verstaan 1 deel 1, algemene psychologie. Alles wat je moet kennen voor het examen in november staat erin. Zowel het boek als de powerpoints zijn hierin verwerkt.
Samenvatting: Mensen verstaan
1
Algemene psychologie
Inhoud
H1: Geest, gedrag en wetenschap..........................................................................................................5
1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?..........................................................................................5
1.1.1 Psychologie: het is meer dan je denkt...................................................................................5
1.1.2 Psychologie is geen psychiatrie..............................................................................................5
1.2 Wat zijn de belangrijkste perspectieven van de psychologie?......................................................5
1.2.1 Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologische perspectief.............................5
1.2.2 Het begin van de wetenschappelijke psychologie en het moderne cognitieve perspectief...6
1.2.3 Het behavioristische perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag....................................6
1.2.4 Perspectieven vanuit de gehele persoon: psychodynamisch, humanistisch en
karaktertrekken & temperament...................................................................................................7
1.2.5 Het ontwikkelingsperspectief: veranderingen die ontstaan door nature of nurture.............7
1.2.6 Het socioculturele perspectief: het individu in context.........................................................7
1.3 Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis?..................................................................................9
1.3.1 De vier stappen van de wetenschappelijke methode............................................................9
1.3.2 Vijf soorten psychologisch onderzoek.................................................................................10
1.3.3 Vertekening in psychologisch onderzoek beperken.............................................................11
1.3.4 Ethische kwesties in psychologisch onderzoek....................................................................11
H2: Sensatie en perceptie.....................................................................................................................13
Inleiding............................................................................................................................................13
2.1 Hoe verandert stimulatie in sensatie?........................................................................................13
2.1.1 Transductie: stimulatie in sensatie veranderen...................................................................13
2.1.2 Sensorische adaptatie..........................................................................................................13
2.1.3 Drempels: de grenzen van sensatie.....................................................................................13
2.1.4 Signaaldetectietheorie.........................................................................................................14
2.2 Wat is de relatie tussen perceptie en sensatie?.........................................................................14
2.2.1 Het systeem van perceptuele verwerking: betekenis vinden in sensorische informatie.....14
2.2.2 Perceptuele ambiguïteit en vervorming..............................................................................15
2.2.3 Theoretische verklaringen van perceptie.............................................................................16
H3: Leren..............................................................................................................................................18
3.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren?............................................................................18
, 3.1.1 De kernpunten van klassieke conditionering.......................................................................18
3.1.2 Toepassingen van klassieke conditionering.........................................................................19
3.2 Hoe leren we nieuw gedrag door operante conditionering?......................................................20
3.2.1 Skinners radicale behaviorisme...........................................................................................20
3.2.2 Principes van operante conditionering: bekrachtiging........................................................21
3.2.3 Principes van straf................................................................................................................22
3.2.4 Vergelijking tussen operante en klassieke conditionering...................................................23
3.3 Hoe verklaart de cognitieve psychologie leren?.........................................................................24
3.3.1 Inzichtelijk leren: Köhler en zijn chimpansees op de Canarische eilanden..........................24
3.3.2 Cognitieve plattegronden: Tolman ontdekt wat er omgaat in het hoofd van de rat...........24
3.3.3 Sociaal leren: Bandura’s uitdaging aan het behaviorisme...................................................25
3.3.4 De rol van de hersenen bij leren..........................................................................................25
H4: Geheugen.......................................................................................................................................26
4.1 Wat is het geheugen?.................................................................................................................26
4.1.1 Metaforen voor het geheugen.............................................................................................26
4.1.2 De drie essentiële functies van het geheugen.....................................................................26
4.2 Hoe vormen we herinneringen?.................................................................................................26
4.2.1 Het eerste stadium: het sensorisch geheugen.....................................................................27
4.2.2 Het tweede stadium: het werkgeheugen.............................................................................27
4.2.3 Het derde stadium: het langetermijngeheugen...................................................................28
4.3 Hoe halen we herinneringen terug?...........................................................................................29
4.3.1 Impliciete en expliciete herinneringen................................................................................30
4.3.2 Herinneringscues.................................................................................................................30
4.3.3 Andere factoren die van invloed zijn op terughalen............................................................30
4.4 Waarom laat ons geheugen ons soms in de steek?....................................................................31
4.4.1 Vluchtigheid: als herinneringen vervagen (vergeten)..........................................................31
4.4.2 Verstrooidheid: als verslappende aandacht tot vergeten leidt (vergeten)..........................31
4.4.3 Blokkades: toegangsproblemen (vergeten).........................................................................31
4.4.4 Foutieve attributie: herinneringen in de verkeerde context (vervorming)..........................31
4.4.5 Suggestibiliteit: externe cues vervormen of creëren herinneringen (vervorming)..............31
4.4.6 Bias: overtuigingen, attitudes en meningen vervormen herinneringen (vervorming).........32
4.4.7 Persistentie: als we iets niet kunnen vergeten (vergeten)...................................................32
4.4.8 Je geheugen verbeteren met mnemoniek...........................................................................32
H5: Denken en intelligentie..................................................................................................................33
5.1 Wat zijn de bouwstenen van denken?........................................................................................33
5.1.1 Concepten............................................................................................................................33
, 5.1.2 Voorstellingsvermogen en cognitieve plattegronden..........................................................33
5.1.3 Denken en de hersenen.......................................................................................................33
5.1.4 Intuïtie (emotionele component van denken).....................................................................34
5.2 Over welke vaardigheden beschikken goede denkers?..............................................................34
5.2.1 Het oplossen van problemen...............................................................................................34
5.2.2 Oordelen en beslissen..........................................................................................................35
5.2.3 Hoe word je een creatief genie?..........................................................................................36
5.3 Wat zijn de bouwstenen van intelligentie?.................................................................................37
5.3.1 Psychometrische theorieën over intelligentie.....................................................................37
5.3.2 Cognitieve theorieën over intelligentie...............................................................................37
5.3.3 Culturele definities van intelligentie....................................................................................38
H6: Motivatie en emotie.......................................................................................................................39
6.1 Wat motiveert ons?....................................................................................................................39
6.1.1 Prestatiemotivatie...............................................................................................................39
6.1.2 De onverwachte effecten van beloningen op motivatie......................................................40
6.2 Hoe worden onze motivatieprioriteiten gesteld?.......................................................................40
6.2.1 De instincttheorie................................................................................................................41
6.2.2 De drijfveertheorie..............................................................................................................41
6.2.3 Freuds psychodynamische theorie......................................................................................41
6.2.4 Maslows behoeftehiërarchie...............................................................................................41
6.2.5 Een nieuwe behoeftehiërarchie...........................................................................................42
6.2.6 De zelfdeterminatietheorie (ZDT)........................................................................................43
6.3 Hoe motiveren onze emoties ons?.............................................................................................43
6.3.1 De onderdelen van emoties.................................................................................................44
6.3.2 Wat emoties voor ons doen.................................................................................................44
6.3.3 Emoties tellen......................................................................................................................44
6.3.4 Universele expressie van emotie.........................................................................................45
6.4 Waar komen onze emoties vandaan?.........................................................................................45
6.4.1 De neurowetenschap van emoties......................................................................................45
6.4.2 Theorieën over emotie: een oude controverse...................................................................46
6.4.3 Het beheersen van emoties.................................................................................................47
H7: Persoonlijkheid..............................................................................................................................49
7.1 Door welke krachten wordt de persoonlijkheid gevormd?.........................................................49
7.1.1 Biologie, menselijke natuur en persoonlijkheid...................................................................49
7.1.2 De effecten van nurture: persoonlijkheid en de omgeving..................................................49
7.1.3 De effecten van nature: karakter en psychische processen.................................................49
, 7.2 Uit welke blijvende patronen of disposities bestaat onze persoonlijkheid?...............................49
7.2.1 Persoonlijkheid en temperament........................................................................................49
7.2.2 Persoonlijkheid als compendium van persoonlijkheidstrekken...........................................50
7.3 Op welke manier helpen mentale processen bij vorming van onze persoonlijkheid?................51
7.3.1 De psychodynamische theorieën: nadruk op motivatie en psychische stoornissen............51
7.3.2 De humanistische theorieën: nadruk op menselijk potentieel en geestelijke gezondheid. .53
7.3.3 De sociaal-cognitieve theorieën: nadruk op sociaal leren...................................................53
7.3.4 Huidige trends: de persoon in een sociaal systeem.............................................................55
H8: Stress, gezondheid en welzijn........................................................................................................56
8.1 Wat veroorzaakt stress?.............................................................................................................56
8.1.1 Traumatische stressoren......................................................................................................56
8.1.2 Chronische stressoren.........................................................................................................57
8.2 Wie is het meest kwetsbaar voor stress?...................................................................................58
8.2.1 Persoonlijkheid type A en vijandigheid................................................................................59
8.2.2 Locus of control...................................................................................................................59
8.2.3 Weerbaarheid......................................................................................................................59
8.2.4 Optimisme...........................................................................................................................60
8.2.5 Veerkracht...........................................................................................................................60
8.3 Hoe kunnen we de invloed van stress op onze gezondheid verminderen?................................60
8.3.1 Psychologische copingstrategieën.......................................................................................60
8.3.2 Keuzen op het gebied van levenswijze: een dubbel gezondheidsvoordeel.........................61
8.3.3 Alles bij elkaar: geluksgevoel en subjectief welbevinden ontwikkelen................................62
,H1: Geest, gedrag en wetenschap
1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie = de wetenschap van gedrag en geestelijke processen
- interne processen, indirect waarneembaar (denken & gevoelens)
- externe processen, waarneembare gedragingen
!! Wetenschap !!
→ gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen
1.1.1 Psychologie: het is meer dan je denkt
3 grote groepen waarin we psychologen kunnen indelen:
- experimenteel psychologen
= voeren onderzoeken uit
- docenten psychologie
= geven les aan studenten
- toegepast psychologen
= gebruiken kennis om problemen van mensen op te lossen
vb: arbeids-, sport-, school-, gezondheidspsychologen…
1.1.2 Psychologie is geen psychiatrie
Psychiatrie = medisch specialisme, bekijken dit vanuit een medische invalshoek als geestelijke ‘ziekte’
vb: mogen medicatie voorschrijven
kritisch nadenken: wetenschap of niet?
Kritische denkvaardigheden = vaardigheden die georganiseerd zijn rond volgende 6 vragen die je
altijd zou moeten stellen als je met nieuwe beweringen wordt geconfronteerd waarvan wordt
beweerd dat ze een wetenschappelijke basis hebben
1 Wat/wie is de bron?
2 Is de bewering redelijk of extreem?
3 Wat is het bewijsmateriaal?
4 Kan de conclusie door bias (een vervorming) zijn beïnvloed?
5 Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6 Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
1.2 Wat zijn de belangrijkste perspectieven van de psychologie?
1.2.1 Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologische
perspectief
RENÉ DESCARTES (17e eeuw)
→ scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam
Geest kon buiten wetenschappelijke onderzoek worden gehouden & bestuderen van menselijke
gevoelens en gedragingen kon doorgaan (waren op lichamelijke activiteit in zenuwstelsel gebaseerd)
→ wetenschappers konden aantonen dat er biologische processen ten grondslag liggen
= rationalisme, het denken is enige middel om aan wetenschap & filosofie te doen
Modern biologisch perspectief
Descartes’ perspectief legt de basis voor het moderne biologische perspectief
→ lichaam & geest worden terug samengevoegd (geest = product van de hersenen)
, Persoonlijkheid, voorkeuren, gedragspatronen & vaardigheden komen voort uit onze lichamelijke
eigenschappen en oorzaken van gedrag worden vaak gezocht in zenuwstelsel, hormonen en genen
Variaties op het biologische thema
Neurowetenschap: focus op processen in de hersenen
Evolutionaire psychologie: focus op genetica en invloed van omgeving hierop (natuurlijke selectie)
1.2.2 Het begin van de wetenschappelijke psychologie en het moderne
cognitieve perspectief
WILHELM WUNDT (1879)
→ wou de menselijke geest simplificeren op dezelfde manier als het periodiek systeem (LUKT NIET)
wetenschappelijke methoden konden ook gebruikt worden om lichaam & geest te bestuderen (WEL)
Erfenis van Wundt: structuralisme
Titchener = leerling van Wundt
→ structuralisme: de meest elementaire structuren van de geest aan het licht brengen
Gestaltpsychologische reactie: Het geheel, niet de delen
Onze ervaringen kunnen niet gereduceerd worden tot een serie afzonderlijke elementen,
gestaltpsychologen concentreren zich daarom op het geheel van onze bewustzijnservaringen ipv de
som van de delen en proberen te begrijpen hoe we perceptuele gehelen vormen
James en de functie van geest en gedrag
William James had kritiek op Wundt, psychologie moest zich meer richten op de functie van het
bewustzijn & niet alleen de structuur ervan
→ brengt hierdoor het functionalisme (inspiratie bij Darwin)
Functionalisme: psychologie zou moeten verklaren op welke wijze mensen zich aanpassen aan de
werkelijke wereld buiten het laboratorium & zo ontstaat de eerste toegepaste psychologie
Zwakke plek: introspectieve methode was subjectief, niet wetenschappelijk
Het moderne cognitieve perspectief
Nadruk op cognitie!!
geestelijke activiteit zoals de gewaarwording, de perceptie, het leren, het denken en het geheugen
→ informatie moet worden verwerkt
1.2.3 Het behavioristische perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag
Behavioristen: enkel zekerheid verwerven over datgene wat je kunt waarnemen
→ bestuderen vd geest zou geen deel mogen uitmaken van de psychologie
JOHN WATSON
behaviorisme = wetenschap van het gedrag en omstandigheden in de omgeving die dit gedrag
beïnvloeden
→ Skinner: geest is subjectief, we kunnen bestaan ervan niet bewijzen (oorzaak gedrag ligt in
omgeving)
Behavioristisch perspectief: krachten vanuit de omgeving zijn van invloed op het menselijk vermogen
om te leren & strategieën om gedrag te veranderen door de omgeving te veranderen
vb: gaat een kind sneller ‘dankjewel’ zeggen (handeling) als het wordt geprezen (consequentie)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper blockxdore. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,19. Je zit daarna nergens aan vast.
