PERSONEN EN FAMILIERECHT 2022-2023
INHOUDSOPGAVE
D1: STAAT, BESTAAN, NAAM EN WOONPLAATS VAN NATUURLIJKE PERSONEN....................3
H1: STAAT.......................................................................................................................................... 3
H2: BESTAAN.................................................................................................................................... 4
H3: NAAM........................................................................................................................................... 4
1. Begrip........................................................................................................................... 4
2. Soorten namen............................................................................................................. 5
3. Naamsverandering en naamsverbetering.....................................................................6
H4: Woonplaats.................................................................................................................................. 7
1. Woonplaats vs verblijfplaats.........................................................................................7
2. Keuze van de woonplaats............................................................................................7
3. Belang van de woonplaats...........................................................................................8
4. Andere soorten woonplaatsen......................................................................................8
H5: Burgerlijke stand.......................................................................................................................... 8
D2: BEKWAAMHEID MINDERJARIGEN EN MEERDERJARIGEN......................................................9
H2: BIJZONDERE RECHTSONBEKWAAMHEDEN.........................................................................10
H3: HANDELINGS(ON)BEKWAAMHEID MINDERJARIGEN...........................................................11
1. Vertegenwoordiging van minderjarige kinderen door de ouder(s)..............................12
2. Vertegenwoordiging van minderjarige kinderen door een voogd................................13
3. Uitzonderingen op de handelsonbekwaamheid van minderjarigen.............................13
H4: BESCHERMING ONBEKWAME MEERDERJARIGEN..............................................................15
1. Algemeen................................................................................................................... 15
2. Zorgvolmacht............................................................................................................. 16
3. Bewind....................................................................................................................... 19
4. Samenvattend schema...............................................................................................23
D3: HET HUWELIJK EN ANDERE SAMENLEVINGSVORMEN.........................................................24
H1: MAATSCHAPPELIJKE EN WETTELIJKE EVOLUTIES IN HET FAMILIERECHT.....................24
H2: HET HUWELIJK......................................................................................................................... 24
1. Juridische betekenis van het huwelijk........................................................................24
2. Voorwaarden van het huwelijk...................................................................................25
3. Gevolgen huwelijk......................................................................................................27
4. Waaruit bestaat het huwelijksvermogen.....................................................................30
5. Einde huwelijk............................................................................................................ 33
H3: ANDERE SAMENLEVINGSVORMEN.......................................................................................35
, 1. Feitelijke samenwoning: betekenis en gevolgen........................................................35
2. Wettelijke samenwoning: betekenis en gevolgen.......................................................36
3. Samenlevingscontracten............................................................................................37
D4: AFSTAMMING............................................................................................................................... 38
H1: ALGEMEEN............................................................................................................................... 38
H2: DE WETTELIJKE/ KLASSIEKE AFSTAMMING.........................................................................38
1. Overzicht....................................................................................................................38
2. Wettelijke afstamming langst moederszijde................................................................39
3. Wettelijke afstamming langst vaderszijde...................................................................41
4. Meemoederlijke afstamming......................................................................................43
Samenvattend schema..................................................................................................43
H3: GEVOLGEN VAN AFSTAMMING.............................................................................................. 44
1. Ouderlijke plichten......................................................................................................44
2. Ouderlijk gezag.......................................................................................................... 45
3. Familiale solidariteit (art. 205-207 oud BW)................................................................46
H4. ADOPTIEVE AFSTAMMING...................................................................................................... 47
1. Instelling..................................................................................................................... 47
2. Soorten adoptieve afstamming...................................................................................47
3. Regelgeving...............................................................................................................48
4. Voorwaarden.............................................................................................................. 48
5. Gevolgen....................................................................................................................49
Samenvattend schema..................................................................................................51
D5: NATIONALITEIT........................................................................................................................... 52
H1: WAT IS NATIONALITEIT?......................................................................................................... 52
H2: BELGISCHE NATIONALITEITSWETGEVING...........................................................................54
1. Bronnen..................................................................................................................... 54
2. Kenmerken.................................................................................................................54
H3: VERWERVEN VAN DE BELGISCHE NATIONALITEIT.............................................................54
H4: VERLIES VAN DE BELGISCHE NATIONALITEIT.....................................................................56
1. Verlies (22 WBN).......................................................................................................56
2. Vervallenverklaring (23 WBN)....................................................................................56
Gastles Nationaliteit.......................................................................................................................... 57
1. Voorbereiding.............................................................................................................57
,D1: STAAT, BESTAAN, NAAM EN WOONPLAATS VAN
NATUURLIJKE PERSONEN
H1: STAAT
= verschillende hoedanigheden die de rechtstoestand bepalen van een persoon (art. 6, §2
oud BW).
Die rechtstoestand kan bv gelden tegenover...
De overheid (status civitatis) (nationaliteit)
De familie (status familiae) (verwantschap of gehuwd of niet)
Als enkeling (leeftijd, geslacht, psychische geestestoestand, elementen die de
persoon identificeren zoals zijn naam en zijn woonplaats).
Elk van deze individuele aspecten van de persoon worden aangeduid als
elementen van staat.
Kan enkel voortvloeien uit/ krachtens een wet. (bv voor huwelijk/ erkenning
zijn bepaalde rechtshandelingen nodig)
Staat bepaald iemands rechtspositie, dus die moet tegenstelbaar zijn aan IEDEREEN.
Kenmerken van staat:
(1) Wettelijke regels
= Zowel het verkrijgen (doen ontstaan), verliezen (doen verdwijnen), wijzigen als
overdragen van de elementen (subjectieve rechten) van staat moet gebeuren volgens
wettelijke regels.
Bv. De toestemming volstaat niet om een geldig huwelijk te sluiten. Er moeten
diverse formaliteiten vervuld worden (art. 165-166 oud BW).
(2) Onverjaarbaar
= Elementen van staat verjaren niet.
Bv. Een echtgenoot die al 30 jaar niet meer samenwoont met zijn echtgenote,
zal nog steeds als gehuwde erven wanneer de andere echtgenoot overlijdt,
ondanks de langdurige feitelijke scheiding (art. 745bis oud BW).
(3) Onbeschikbaarheid
= Over staat kan men geen overeenkomsten sluiten. Je kunt hem dus niet verkopen,
weggeven, ... (art. 2 en 128 oud BW).
Let op! De wet kan hier bv wel uitzonderingen op bepalen
, Bv. Het is bijvoorbeeld mogelijk om door onderlinge toestemming uit de
echt te scheiden. De wet voert hier als voorwaarde in dat deze
toestemming aan een aantal voorwaarden onderhevig is (art. 230 oud
BW).
(4) Enkelvoudig
= De staat is enkelvoudig, hetgeen betekent dat voor elk element van staat op een
bepaald moment maar één toestand mogelijk is.
Je bent meerderjarig of niet, je bent kind van X of niet, je bent gehuwd of
niet, je bent vrouw of niet, je bent Belg of niet
Verschil rechtsfeiten en rechtshandelingen:
Rechtsfeiten = feit/gebeurtenis/handeling waaraan het recht rechtsgevolgen koppelt.
Rechtshandelingen = handeling die wordt gesteld met als doel rechtsgevolgen te
creëren.
Hebben een auteur (kan privaat/ publiek zijn)
Hebben een (aantal) partij(en) (eenzijdig of meerzijdig)
Hebben rechtsgevolgen (Vestigend, overdragend, bevestigend, ...)
Hebben vormvoorwaarden (Vormvrije of plechtige)
Hebben een invloed oh vermogen (daden van genot, beheer of besch.)
H2: BESTAAN
Principe: Bestaan begint bij de geboorte en eindigt bij de dood.
Uitzonderingen: sommige rechten en plichten kunnen bestaan voor of na de dood.
Voor: Bv. Een ongeboren kind kan erkend worden(art. 328 oud BW).
Na: Bv. Een overleden kind kan nog erkend worden als het op zijn beurt
kinderen heeft nagelaten (art. 328, §3 oud BW)
H3: NAAM
1. Begrip
Naam = Het woord of woorden waarmee een persoon geïdentificeerd wordt en waardoor hij
van andere personen onderscheiden wordt.
,Als attribuut van de juridische persoonlijkheid maken de familienaam en de voornaam deel
uit van de staat van de persoon. De naam is derhalve van openbare orde (art. 370/1 oud
BW) en als gevolg hiervan dus onverhandelbaar, wettelijk bepaald en enkelvoudig.
In tegenstelling tot de algemene kenmerken van staat, kan een naam WEL gewijzigd
worden.
De naam bestaat uit 2 delen, namelijk de familienaam die dezelfde is voor verschillende
personen met dezelfde afstamming, en de voornaam die individueel is.
2. Soorten namen
2.1. Familienaam
= Iedere persoon draagt een familienaam. Het is de naam die aanduidt tot welke familie
iemand behoort.
Let op! Deze kan NIET vrij gekozen worden. Het aanknopingspunt is de afstamming.
MAAR sinds 1 juni 2014 kunnen ouders wel ‘kiezen’ welke familienaam het kind zal
dragen. (art. 335, §1 oud BW).
De wet laat de keuze tussen de naam van de vader, de naam van de
moeder of een naam die samengesteld is uit hun 2 namen in een door hen te
bepalen volgorde.
Let op! Alle kinderen die van dezelfde ouders afstammen moeten wel
dezelfde familienaam krijgen (art. 335bis BW).
Bij adoptie: Dezelfde regels zijn van toepassing bij adoptie (art. 353-1 en 356-2 oud
BW).
Bij onenigheid tussen de ouders over keuze familienaam: Kind kreeg naam van
de vader (art. 335, §1, 2e lid oud BW).
Probleem: Er ontstond voor de vader een impliciet vetorecht.
Oplossing: Wet werd door GwH aangepast:
Bij onenigheid krijgt het kind in principe een dubbele naam. (naam
vader + naam moeder in alfabetische volgorde)
Als afstamming alleen langst vaderzijde of moederzijde
vaststaat, krijgt het de familienaam van de ouder van wie de
afstamming vaststaat. (art. 335, §2 oud BW).
Als er geen afstamming vaststaat krijgt het van de ambtenaar
van burgerlijke stand een naam naar de omgeving of de fysieke
kenmerken (bv Vandenberg als het kind op een berg wordt
gevonden lol)
Het huwelijk heeft geen invloed op de naam. In beroepsrelaties is het gebruik van de naam
van de andere echtgenoot afhankelijk van diens toestemming (art. 216, §2 oud BW).
, 2.2. Voornaam
Het dragen van een voornaam is VERPLICHT. De voornaam dient om meerdere leden van
eenzelfde familie te onderscheiden.
De keuze van de voornaam is een prerogatief van het ouderlijk gezag. De voornaam wordt
gegeven in de akte van geboorte door de persoon die met de aangifte van de geboorte
belast is (art. 42-44 oud BW).
Sedert de wet van 15 mei 1987 is de keuze van de voornaam bijna volkomen vrij. De
ambtenaar mag de keuze weigeren indien de voornaam aanleiding geeft tot
verwarring of ze schade kan toebrengen aan het kind of aan derden (art. 1).
3. Naamsverandering en naamsverbetering
Het openbaar aannemen van een naam die deze persoon niet toekomt, is een misdrijf (art.
231 Sw.). Wanneer er gegronde redenen zijn, kan men wél een verandering van de
familienaam aanvragen.
3.1. Naamsverandering
Aangevraagd bij verzoekschrift aan de minister van Justitie (art.
370/3, §2 oud BW), die kan de verandering toestaan bij KB (art.
370/4, §1 oud BW).
Aanvraag dient gemotiveerd te zijn. Het toestaan van
een naamsverandering is een gunst en geen recht.
Familienaam Moet worden bekendgemaakt in het BS (art. 370/6
oud BW).
Bij weigering: in beroep gaan bij de familierechtbank (art. 370/9
oud BW).
Voor de verandering van een familienaam moet 140 euro
registratierechten betaald worden (art. 249 W.Reg.).
Aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de
gemeente waar de aanvrager in het bevolkingsregister,
vreemdelingenregister of wachtregister is ingeschreven.
Bij weigering: verhaalsmogelijkheden bij de familierechtbank
De prijs van de verandering van een voornaam hangt af van de
gemeente waar de betrokkene woont.
Voornaam
(Personen die de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging hebben tot het
andere geslacht te behoren dan datgene wat is vermeld in de akte van geboorte en
de daarmee overeenstemmende geslachtsrol hebben aangenomen, hebben ook een
reden om een verandering van de voornaam aan te vragen, mits ze een verklaring op
eer bij de aanvraag voegen (art. 2 wet namen en voornamen en art. 370/3, §4 oud
BW).)
3.2. Naamsverbetering
Iedereen heeft immers recht op een correcte schrijfwijze van de juiste naam.
De aanvraag moet langs administratieve weg gebeuren via de ambtenaar van burgerlijke
stand die de materiële vergissing vaststelt of via gerechtelijke weg door een verzoekschrift
aan de familierechtbank (art. 33-35 oud BW).
Indien het gaat om een materiële vergissing: art. 33-34 oud BW.
Indien het gaat om het verbeteren van een akte: art. 35 oud BW.
Hiervoor geldt volgens het HvC een verjaringstermijn die 1 generatie duurt.
