“Iedere vorm van dreigend en/of destructief gedrag dat leidt tot schade (psychisch/fysisch/materieel) aan de
ander of zichzelf”
In sommige handboeken
“Onderscheid gemaakt tussen agressie en geweld”
Geweld wordt dan gedefinieerd als opzettelijk en doelbewust aanwenden van agressief gedrag
1 OK
Situatieschets 2 OK maar 3 Grens 4 5 helemaal
GR pedagogisch OK/niet niet niet ok, sterk
reactie ok ok overschrijdend
noodzakelijk
Een meisje (12 jaar) gaat niet akkoord met
het feit dat ze moet afwassen en scheidt
mij uit
Een jongen (16 jaar) is kwaad en spuwt net
naast mij op de grond, terwijl ik met hem
aan het discussiëren ben
Een meisje (8jaar) zegt dat ik dom ben
Ik wil een jongen (7jaar) tegenhouden
omdat hij wil weglopen, ik neem zijn arm
vast, hij krast in mijn arm
Een meisje met licht verstandelijke
beperking (7 jaar) is kwaad en gooit de
vaas stuk
UITLEG SCORES
1. Acceptabel gedrag
2. Ok begrijpbaar en geen probleem maar wat pedagogische bijsturing noodzakelijk
3. Op het randje
4. Niet ok
5. Zwaar grensoverschrijdend
Agressie is een subjectief en normatief begrip!
We moeten gaan kijken als we agressie gaan afbakenen naar de persoon zelf die het gedrag incasseert
(Wat betekent dit gedrag voor u?). Het ervaren van agressie is iets zeer subjectief en iets persoonlijk
voor iedereen.
Agressie is een normatief begrip = we gaan loskomen van de persoon en kijken naar de context van
het gedrag (de situatie waarin het gedrag zich voordoet, de cultuur en de tijdsgeest waar het gedrag
zich voordoet)
Bv pedagogische tik: een kind slaan mag je niet doen! Een aantal generaties terug is een goeie klets op
de poep een goede opvoeding. Deze tijdsgeest is nu volledig weg agressie is een normatief begrip
,ONTSTAAN VAN AGRESSIE?
- Agressie = Acting out gedrag vanuit emotioneel/psychisch beladen inhouden (psychoanalyse)
o Psychoanalyse => mensen gaan vanuit hoogoplopende emoties agressief gedrag gaan stellen
Stromingen die zeggen dat er een distructiedrang zit bij iedereen (doodsdrift)
Stromingen die zeggen dat de eigen ik moet verdedigd worden door agressie
- Agressief gedrag als symptoom van dysfunctie in het systeem (IP volgens de systeemtheorie)
o Gaan zich niet zozeer richten op de persoon die de daad stelt, maar op het systeem waar de
daad zich stelt (bv: het gezinssysteem)
o IP = identifyt patiënt
Gaat ervanuit dat er iets mis is in het systeem, maar 1 persoon zal probleemgedrag
stellen en die persoon is de IP
- Agressief gedrag bekijken binnen dimensie van de feiten, psychologie, interactie en de relationele
ethiek (contextuele theorie) ! Destructief recht !
o Destructief recht = contextuele theoretici gaan kijken wat die persoon allemaal heeft
meegemaakt waardoor hij zich zo gedraagt
o Roulerende onrecht = onrecht van generatie op generatie of andere situatie overgaat
- Agressie komt steeds voort uit frustratie volgens de agressie-frustratie theorie, Yale-School 1939, o.a.
Dollard, Doob, Miller
o Gaat ervanuit dat alle agressie voorkomt uit frustratie
- Agressie = aangeboren eigenschap => nativisme
o Gaat ervanuit dat de tendens van het stellen van agressief gedrag genetisch is (van vader op
zoon, van moeder op dochter)
- Agressie = aangeleerde eigenschap => behaviorisme:
o Aangeleerd gedrag door observatie/imitatie - Sociale leertheorie, Bandura : Bobo Doll
experiment
Gaat ervanuit dat gedrag wordt aangeleerd door observatie en imitatie.
o Gedrag dat inslijpt in interactiepatronen tussen ouder/opvoeder en kind -Sociale leertheorie
Patterson: zie schema
Gaat ervanuit dat gedrag wordt aangeleerd door de interactiepatronen tussen
ouder/opvoeder en kind
Gaat ervanuit dat als kinderen leren van met het stellen van agressief gedrag
uiteindelijk hun zin krijgen zullen zij dit later ook vaker toepassen om hun zin te
krijgen
Schema moet je kunnen
begrijpen/toepassen
Het moet niet van buiten
geleerd worden
,WELKE VISIE KRIJGT JE VOORKEUR?
- Psycho-analytische kijk
- Systemisch/contextuele kijk
- Agressie is een aangeboren eigenschap
- Sociale leertheorie (agressie is aangeleerd)
NATURE-NURTURE DEBAT
Cliënt gedraagt zich agressief, niet is agressief
- Nature = natuur
- Nurture = vorming, opvoeding
- Agressie steeds in interactie en context gerelateerd zien
- Veranderingsgericht – oplossingsgericht
SOORTEN AGRESSIE
- Instrumentele agressie
- Frustratie agressie
- Agressie voortkomend uit psychopathologie, ziekte en/of middelengebruik
o Geen aandacht in deze les
o Er zijn bepaalde ziektebeelden of bepaalde drugs die agressie uitlokken (bv: NAH – hebben
geen impulscontrole meer, onder invloed van stimulerende middelen)
BELANGRIJKSTE VERSCHIL TUSSEN INSTRUMENTELE EN FRUSTRATIE AGRESSIE?
INSTRUMENTELE AGRESSIE
- Doelgericht: agressief gedrag als hulpmiddel om je doel te bereiken
- Weloverwogen
o Het is niet iets zozeer impulsief, er is over nagedacht
- Herkenbaar patroon: weloverwogen opbouw van hoeveelheid agressie
- Vertrekt niet vanuit emotie, wel gericht op beïnvloeden van de emoties van de anderen
- De meesten mensen, jongeren, volwassenen die instrumentele agressie gebruiken, zullen niet zozeer
direct de zwaarste agressie eerst gebruiken. Het zal stelselmatig verergeren de agressie, maar niet
direct de zwaarste
FRUSTRATIE-AGRESSIE
- Frustraties stapelen zich op : Innerlijke beleving = zeer emotioneel geladen:
kwaadheid/verdriet/angst/…
- Minder controle over gedrag: onvoorspelbaarheid van uitbarsten agressie (trigger)
- Het ontstaat plots uit het niets of vanuit een situatie
- Bv forensisch psychiatrisch centrum: begeleider moet individuele therapie geven aan de cliënt. Hij was
te laat en gaat op de deur kloppen. De cliënt begon te schelden omdat de begeleider te laat was. Hij
heeft iets kapot gemaakt. Hij was zich al een tijdje aan het opfokken en kwam de begeleider dan nog
eens te laat. De bom was ontploft toen.
, IN DE PRAKTIJK VAAK EEN COMPLEXER VERHAAL!
- Soorten lopen door elkaar: bvb. instrumentele agressie kan omslaan in frustratie-agressie
o Ze sluiten elkaar niet uit, ze kunnen tegelijkertijd aanwezig zijn!
- Verschillende oorzaken uit verschillende theoretische verklaringsmodellen zijn van toepassing
Dus om als een professionele hulpverlener in team agressief gedrag te begrijpen i.k.v. een adequate aanpak:
- Belang van doorlopende discussie, reflectie, intervisie, briefing, debriefing,…
- Agressie is een zeer moeilijk vatbaar begrip en is zeer dynamisch
AGRESSIE
- Heel vaak defensief gedrag vanuit onveiligheid/onzekerheid/angst/laag zelfbeeld/weinig
zelfvertrouwen en heel vaak reactie op ONMACHT en dus frustratie
- Soms een manier om de relatie te testen : wanneer zal de begeleider afhaken en genoeg hebben van
mij?
- Vertaalt zich vaak in ambivalent interactiepatroon
- Conclusie: vaak correlatie tussen agressie aan de buitenkant en angst aan de binnenkant
o 80% van de gevallen kunnen we een bepaalde angst te detecteren langs de binnenkant
GEDRAGSBEELD VAN KINDEREN/JONGEREN DIE VAAK AGRESSIEF GEDRAG VERTONEN
- Verhoogde impulsiviteit, beperkte uitstelcapaciteit
- Geringe frustratietolerantie
- Geringe weerstand tegen verleiding
- Vlug geviseerd voelen
- Drang om te manifesteren/ bewijzen
- Uitdagend/stoer gedrag
- Gebrekkige realiteitszin
- Ambivalent interactiepatroon
- Overdreven reacties op mislukkingen/succes/fouten
- Moeilijk om eigen aandeel te zien
- Weinig innerlijke controle
- Weigerachtig tegenover verandering
= heel vaak defensief gedrag vanuit onveiligheid/onzekerheid/angst…
CAVE
Gouden vuistregel met betrekking tot de percipiëring van agressie en leidraad voor discussie met anderen
- Begrip is niet hetzelfde als goedkeuring
- Twee volledig van elkaar gescheiden dialogen!
PREVENTIE VAN AGRESSIE
1. Begeleider
2. Relatie begeleider – cliënt
3. Algemeen handelingskader voor de begeleider
4. Toezicht houden en anticiperen
BEGELEIDER
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper janne711. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.