Volledige samenvatting van het vak Geschiedenis van het Privaatrecht, gegeven door Inge Van Hulle. Het is een samenvatting van de slides en lesnotities, aangevuld met extra informatie uit de reader.
Geschiedenis vh Privaatrecht
DEEL 1: geleerde rechtsgeschiedenis vh moderne privaatrecht
1. Europese geschiedenis vh privaatrecht in vogelvlucht
1.1Historiografie vh privaatrecht
Historiografie = het interpreteren vd geschiedenis zelf
Geschiedenis Europese privaatrecht was gestoeld op:
- Herontdekking en studie v Romeinse Recht 11e E -> basis Europese privaatrecht
- Wisselwerking ius commune met ius proprium
- Receptie RR in civiel recht en common law
Ius commune en ius proprium
Herontdeking codex Justinianus in 11e E -> RR werd verspreid over heel Europa
RR was Europese gemene recht = ius commune
In ME was was privaatrecht verpsplinterd, want privaatrecht bestond uit gewoonterecht
en elke stad had zijn eigen privaatrecht
o Vorsten streefden naar centralisering en uniformiteit
Bv: vorsten gaven instructies aan rechtbanken om recht te spreken naar
gemeen recht (= RR)
Receptie RR was verschijnsel van politiek van centralisering en
uniformering
Wat is de verhouding RR en inheemse gewoonterecht?
Commentator Bartolus de Saxoferrato (14e E): interpretatieregels verhouding RR en
costumiere recht
o Locale rechtsregels interpreteren vanuit veronderstelling in overeenstemming met
RR
o Als locale regels afwijken van RR kan RR niet gebruikt worden als subsidair recht
o Locale recht restrictief en RR extensief
Gezag RR was gebaseerd op consensus juristen
o RR had onafhankelijke rechtskracht daar waar zelfstandig karakter niet kon
worden ontkend
Receptie RR
ITALIE
- RR bleeft gebruikt als ius commune -> zelfs nadat het onder invloedssfeer viel
noordelijke verooveraars
- RR werd gebruik als eigen recht veroveraars geen oplossing bood
Hierdoor geen sprake receptie RR
In ME opkomst glossatoren en commentatoren: RR aangepast dmv interpretatie aan
moderne omstandigheden
FRANKRIJK
Zuiden:
- RR was gewoonterecht
- Twee verschillen met Italië:
1
, o Corpus iuris in Frankrijk nooit officieel bij wet geïntroduceerd -> gezag RR
beruste op gewoonte juristen om dit wetboek te gebruiken
o Vervanging Brevarium Alarici met corpus iuris omdat dit laatste in intellectueel
opzicht superieur is
In Italië ontleent corpus iuris verbindende kracht aan wil keizer <-> maar
in Frankrijk ontleent het zijn gezag aan zijn intrinsieke waarde
(superieure rechtsbron)
Noorden:
Gegermaniseerd: RR had geen enkele rechtskracht
- In noorden gold gewoonterecht en in zuiden geschreven recht (corpus iuris)
- Nieuwe interpretatiemethode (<-> methode Bartolus) om Frans gewoonterecht te
versterken:
o Liberale interpretatiewijze gewoonterecht: oplossingen vinden uit lokale
gewoonterecht zelf en als dit niet lukt coutumen aangrenzende gebieden
raadplegen
o Laatste redmiddel was RR -> ondergeschikte positie
DUITSE GEBIEDEN
RR behaalde volledige overwinning op inheemse recht:
Want afwezigheid centraal gezag en gemeen Duits recht
- RR werd als gemeen recht v rijk beschouwd
- Bartolistische wijze van interpreteren lokale recht
ENGELAND
Engelse koningen hadden bestuur en rechtspraak gecentraliseerd door rechtspraak te
leggen in handen v common law courts -> lokale jurisdicties uitschakelen
Onwikkeling nieuw gewoonterecht (common law)
RR kon gewoonterecht niet verdringen en er werd enkel gebruik gemaakt RR begrippen
om engels recht te verduidelijken
Conclusie receptie RR:
Civiel recht Common law
RR werd gericipieerd en werd gezien als Er was al een sterk centraal gezag en
gewoonterecht. gewoonterecht (common law) die ervoor
zorgde dat er geen receptie was
1.2 Paul Koschaker (19e - 20e E)
- Oostenrijkse rechtshistoricus
- Belangrijkste boek rechtsgeschiedenis: Europa und das Römische Recht
o Maar ook: die Krise des römischen Rechts und die romanistische
rechtswissenschaft
- Teloorgang RR omkeren
Koschaker’s argument
Wat is de context teloorgang RR?
- Precaire positie van Romeins recht onder nazisme:
o RR moest plaatsmaken voor Duits gewoonterecht
- Introductie van het BGB in 1900
o = nieuwe basis van studie privaatrecht
2
, o Romeins recht enkel voor historisch – filosofische studie
o Burgerlijk wetboek vervangt RR (deze verliest zijn rechtskracht)
Volgens Paul ligt Von Savigny aan teloorgang RR:
- Von Savigny richt de Historische School op (18e – 19e E)
o Recht = product historisch proces
- Savigny is voorstander RR dus hoe kan hij aan teloorgang liggen?
o Pandektisten drijven leer Savigny tot uiterste
Ze gebruiken een a – historische benadering = focussen op klassieke
oudheid, glossatoren, codex Justinianus (en geen middeleeuwen)
Gevolgtrekkingen maken uit RR die ook a – historisch zijn
Splitsing:
Germanisten: Duits gewoonterecht
Romanisten: pandektisten (a-historisch)
Nood aan:
- Terugkeer naar originele programma van von Savigny
o Continuiteit in belang van Romeins recht
o Europees kader: Duitse gebieden slecht 1 voorbeeld
1.3 Dominante discours
Grand narrative’ van Europese rechtsgeschiedenis: herontdekking-receptie-codificatie
- Herontdekking RR 1100-late ME
- 15de E: verschillende national recepties van RR: Duitsland, Frankrijk en Engeland
- ’Europees’ verhaal: Romeins, Christelijk, Germaans amalgam
o Het is een Europees verhaal omdat we een gemeenschappelijke cultuur
hebben
Na val WRR kende we één universele wet: canonieke recht
Het romeinse rijk was afspiegeling koninkrijk gods: het zijn v christen
impliceerde het zijn van Romein
In ME Duitse keizers beschouwe zich opvolgers Romeinse keizers
= dit verhaal had groot succes Waarom?
Na WOII nood aan ander verhaal: nood aan eenheid
Gevolgen invloed op hele rechtshistorische discipline:
- Vanaf verhaal ‘Europa’ dominant aanwezig
= eigenlijk enkel West-Europa
- Vooral privaatrecht + ME
- Juristenrecht = het is geleerd recht
o Want anders niet ‘Europees’
- Institutionele verankering Helmut Coing
- Verhaal doorgetrokken tot aan codificatiebeweging:
o Juristenrecht natiestaat Europa
1.4 Nieuwe tendensen
- Geschiedenis publiekrecht, strafrecht, arbeidsrecht, etc.
- Integratie van common law en continentale rechtstradities
- Meer Europa Wanneer?
- Minder Europa
- Meer geschiedenis van modern privaatrecht
- Meer praktijk vh recht
3
, 2 Ontstaan dn kenmerken vd Moderne School vh Natuurrecht
2.1 Oorsprong en ontwikkeling vh oude Natuurrecht
Doorheen de eeuwen verschillende interpretaties -> ze hangen af vd auteur
Natuurrecht ontstaat in Griekse oudheid Stoïcijnse traditie (4e – 3e E V.C.)
- Volgens Stoicijnen is wereld een natuurgemeenschap v mensen. Een
natuurgemeenschap = wetmatigheden in de natuur. Ze zijn universeel en
gemeenschappelijk aan de mensheid. (fauna en flora)
Vanaf 2e E gaan veel Grieken nr Rome dus wordt Stoïcijns idee geïncorporeerd door
Romeinen
- Bv. Cicero:
o Turbulent bestaan: hij is redenaar en heeft zich uitgelaten over natuurrecht
o Societas Humana: Natuurlijke gemeenschap door wetmatigheden die
universeel zijn. De menselijke rede is in staat die wetmatigheden te
herkennen.
o Band van NR met menselijk recht? Het moet in overeenstemming zijn met NR
want NR is ultieme rechtvaardigheid.
Als dit niet in overeenstemming is dan moet het NR nog altijd gevolgd
worden
NR is ultieme maatstaf voor rechtsvaardigheid: als iets niet in
overeenstemming is NR dan is dit onrechtvaardig
Vanaf Keizertijd:
- Het metafysische aspect wordt veel minder belangrijk in Romeins denken over NR.
De regels en instellingen worden als natuurlijk beschouwd
- NR is te vinden bij alle volkeren en daardoor is er een link met het ius gentium.
o Ius gentium = privaatrechtelijk recht dat van toepassing is op niet-Romeinen
en uitgevaardigd door de praetor peregrinus (= van de peregrijnen).
o + voorloper IR: recht dat alle volkeren gemeenschappelijk hebben zoals NR
ze zijn allebei universeel
o Ius gentium en NR werden vaak gelijk gesteld: iets wat alle volkeren gelijk
hebben is ook aangeboren bij mensen dus maken deel uit vh NR
- Gaius citaat: alle volkeren volgen het ius gentium dat gebaseerd is op de natuurlijke
rede zoals het NR
Laat – Romeinse periode:
- Toen Romeinse rijk bekeerde nr christendom werd gelijkenissen tussen ius gentium
en NR onder vuur gebracht
o NR werd nu gezien als de wil v God en was superieur tov van alle andere
rechtsystemen
o NR is maatstaf voor alle andere rechtsysstemen
2.2 Natuurrecht tijdens de middeleeuwen
Vraag band tussen NR en goddelijk recht staat centraal
Antwoord: geen onderscheid tussen NR en goddelijk recht:
- Augustinus (4e E): menselijk, positief recht moet in overeenstemming zijn met de
goddelijke wil dus moet in overeenstemming zijn met NR
- Rode draad: NR is veruitwendiging van menselijke rede
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Marie1103. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.
