RECHT EN BELEID
HET SOCIAAL STATUUT VAN
ZELFSTANDIGEN (dennis)
1. INLEIDING
Statuut van zelfstandige (SSZ) verschilt grondig van dat van WN’s en ambtenaren
Verschil situeert zich ook en vooral op het vlak van de onderwerping aan de sociale zekerheid
o Zelfstandige moet hiervoor zelf (verplicht) initiatieven nemen
o Sociale bescherming is ook kleiner dan die van WN’s
2. SOCIALE VERZEKERING EN ORGANISATIE
Vijf takken
1. Geneeskundige verzorging
2. Arbeidsongeschiktheid, invaliditeit en moederschapsverzekering
3. Gezinsbijslag
4. Pensioen
5. Faillissement
Bijdragen van zelfstandigen worden betaald aan sociale verzekeringsfondsen die ook zelf
bepaalde uitkeringen uitbetalen (bv. Acerta, Liantis, Securex)
Ze hebben geen recht op werkloosheidsuitkeringen
3. TOEPASSINGENSGEBIED
Zelfstandige (wel kunnen definiëren)
o = iedere natuurlijke persoon die in België een beroepsbezigheid uitoefent uit
hoofde waarvan hij niet door een arbeidsovereenkomst of door een statuut
verbonden is
o “Beroepsbezigheid” (niet kunnen definiëren)
Niet wettelijk gedefinieerd
Criteria: minimumduur, continuïteit, inzicht, winstoogmerk
wanneer je een bepaalde minimumduur/acitiviteit onderhoud en
continu is, je moet bepaald inzicht hebben daarmee (een bepaald
doel wanneer je er mee bezig bent) en je wilt winst maken ermee,
geld mee verdienen
winstoogmerk: je wilt winst maken maar je moet niet winst maken,
als je beroepsverlies maak, kun je evenzeer zelfstandige zijn
In hoofd- of bijberoep
1
, Helper
o = ieder persoon die in België beroepshalve een zelfstandige in de uitoefening van zijn
beroep bijstaat of vervangt zonder hiervoor door een arbeidsovereenkomst
verbonden te zijn (vereist dus ruime vrijheid)
o => valt onder het SSZ (sociaal statuur zelfstandigen)
o Bijzondere helper: meewerkende echtgenoot of partner
Iedereen die gehuwd is met een zelfstandige (of een verklaring van
wettelijke samenwoning heeft afgelegd) en geen eigen gelijkwaardig statuut
heeft (als loontrekkende, zelfstandige, ambtenaar, …), wordt vermoed de
echtgenoot te helpen
Indien wel gelijkaardig statuut => statuut als zelfstandige in bijberoep
mogelijk
Vermoeden kan worden weerlegd door een verklaring op eer
Bijvoorbeeld: frituur openen; de man opent het, de vrouw werkt niet maar
heeft ook geen werkloosheidsuitkering, er wordt dan vermoed dat de vrouw
meehelpt bij de frituur
Student-zelfstandige
o Drie voorwaarden
Leeftijd: ≥ 18 jaar oud en max. tot het einde van het schooljaar of
academiejaar van het jaar waarin zij 25 wordt (afwijkingen zijn mogelijk)
Student: min 27 studiepunten
Zelfstandige: een zelfstandige beroepsbezigheid uitoefenen, uit hoofde
waarvan zij onderworpen is aan het SSZ
o Voordelig systeem van sociale bijdragen indien beperkt inkomen
o MAAR beperkte rechten op het vlak van gezondheidszorgen en
arbeidsongeschiktheid
Behoud van rechten in gezondheidszorgen als persoon ten laste indien
beperkt inkomen
4. VERPLICHTINGEN
Aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds
Aansluiten bij een ziekenfonds
Betalen van bijdragen: zelfstandigen en helpers dienen per kwartaal een sociale bijdrage te
betalen
o Uitgedrukt in een percentage van de beroepsinkomsten
o Zie verder voor definitie “beroepsinkomsten”
Werkwijze
o Voorlopige berekening op beroepsinkomsten van 3 jaar geleden
o Vergelijking met geschatte beroepsinkomsten van het bijdragejaar
o De definitieve bijdragen van 2022 worden dus berekend op het beroepsinkomen
van 2022
Dit inkomen is echter pas (ten vroegste) in 2023 officieel vastgesteld
In afwachting worden de bijdragen van 2022 voorlopig berekend op het
inkomen van 3 jaar geleden, zijnde het inkomen van 2019
2
, Zelfstandigen betalen zelf, bij werknemers gaat dit automatisch van het brutoloon af
In het bijdragejaar wordt een inschatting gemaakt van de inkomsten als zelfstandige in het
betreffende (bijdrage)jaar
o Deze inschatting wordt vergeleken met de inkomsten van 3 jaar voordien
o Afhankelijk van het resultaat van deze afweging zijn er 3 mogelijkheden
De inkomsten zijn stabiel gebleven (of er kan moeilijk ingeschat worden hoe
de inkomsten nog gaan evolueren) => voorlopige bijdrage wordt betaald op
basis van het inkomen van 3 jaar geleden
De geschatte inkomsten liggen hoger dan die van 3 jaar geleden =>
zelfstandige kan kiezen om meer bijdragen te betalen (om zo een zware
eindafrekening te vermijden)
De geschatte inkomsten liggen lager dan die van 3 jaar geleden => lagere
voorlopige bijdragen kunnen worden betaald (akkoord sociaal
verzekeringsfonds noodzakelijk)
Zodra het sociaal verzekeringsfonds de definitieve jaarinkomsten heeft ontvangen van de
FOD Financiën => eindafrekening wordt verzonden naar de zelfstandige
o Op deze jaarinkomsten wordt het bijdragepercentage toegepast dat van toepassing
was tijdens de te regulariseren periode
o Dit geldt ook voor de zelfstandige die zijn zelfstandige activiteit ondertussen heeft
stopgezet of is overleden
De zelfstandige (of diens erfgenamen) kan dus tot 2 jaar na de stopzetting
regularisaties en eindafrekeningen ontvangen
In de eindafrekening wordt het definitieve bedrag van de bijdragen bepaald, waarop een
bijbetaling of terugbetaling volgt
o Indien de voorlopig betaalde bijdragen te hoog waren => terugbetaling
o Indien te weinig bijdragen betaald => bijbetaling
“Beroepsinkomsten”
o = brutoberoepsinkomsten, verminderd met:
De beroepskosten
De (eventuele) beroepsverliezen
o Beroepsinkomsten van 3 jaar geleden worden geactualiseerd dmv een breuk
Noemer = het gemiddelde van de indexcijfers van de consumptieprijzen van
het aanslagjaar (3 jaar geleden)
Teller = het gemiddelde van de indexcijfers der consumptieprijzen voor het
jaar waarvoor de bijdragen verschuldigd zijn
=> herwaarderingscoëfficiënt voor 2022 = 1,0647315599
Starters: bijzondere regeling
o Een zelfstandige die een activiteit opstart in het eerste kwartaal van 2022 wordt
beschouwd als starter tot eind 2024
o Wie een activiteit opstart in het tweede, derde of vierde kwartaal van 2022 =>
starter tot eind 2025
o Tijdens de startjaren wordt een voorlopige bijdrage betaald (zie verder)
3
, Zelfstandige in hoofdberoep & helpers (uitgezonderd de meewerkende echtgenoot/partner)
o “Hoofdberoep” = wanneer beroepsactiviteit als zelfstandige gewoonlijk en
hoofdzakelijk wordt uitgeoefend
o De bijdragen zijn uitgedrukt als een degressief (bedragen gaan omlaag) en
geplafonneerd percentage van de inkomsten
Inkomensschijf Bijdragevoet
0 – 14658,44 EUR 20,5 % berekend op 14658,44 EUR
14658,44 en 63297,86 EUR 20,5 %
63297,86 en 93281,02 EUR 14,16 %
> 93281,02 EUR 0
Zelfstandigen in bijberoep
o = indien de zelfstandige activiteit wordt uitgeoefend
Naast een hoofdzakelijke beroepsbezigheid van een andere aard (bv. min.
halftijds WN)
OF naast het genot van bepaalde vervangingsinkomsten
OF indien de belanghebbende zijn rechten op een rust- of
invaliditeitspensioen vrijwaart
o Gelijkaardige bijdrageregeling als zelfstandigen in hoofdberoep; BEHALVE
Geen minimuminkomsten!
Geen bijdrage indien laagste grens niet wordt overschreden
Inkomensschijf Bijdragevoet
0 – 1621,72 EUR 0
1621,72 en 63297,86 EUR 20,5 %
63297,86 en 93281,02 EUR 14,16 %
> 93281,02 EUR 0
De meewerkende echtgenoot of partner
o Voor meewerkende echtgenoten en partners bestaat een verlaagd minimumplafond
waarop bijdragen worden berekend
o Het minimumplafond voor een meewerkende partner bedraagt 6439,45 EUR
o De bijdrageberekening voor een meewerkende echtgenoot is dus (zeker voor deze
die slechts een gering inkomen genieten) voordeliger dan voor andere helpers!
Inkomensschijf Bijdragevoet
0 – 6439,45 EUR 20,5 % berekend op 6439,45 EUR
6439,45 en 63297,86 EUR 20,5 %
63297,86 en 93281,02 EUR 14,16 %
> 93281,02 EUR 0
Is voordeliger dan de gewone helper
Zij moeten 20,5% op 6439,45 EUR betalen, gewone helpers op
14658,44 EUR
4