H1: Netwerkzorg in de eerste lijn
Macro: organisatie van de eerste lijn
Meso: interdisciplinair methodisch samenwerken
Micro: het zorgoverleg in de praktijk
1. Macroniveau De cliënt in een
veranderende context
1.1. Veranderingen in de eerste lijn
o Demografische en epidemiologische ontwikkelingen
o Wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen
o Sociaal-culturele ontwikkelingen
o Sociaal-economisch vlak: sociale gezondheidskloof
o Globalisering
1.2. Eerstelijnszorg als antwoord op toekomstige uitdagingen
Indeling van de gezondheids- en welzijnszorg obv:
o Bevolking of doelgroep (kind, volwassene, oudere)
o Soort zorgverlening (preventief, curatief, palliatief)
o Locatie van zorgverlening (extramuraal, intramuraal, transmuraal)
o Kostprijs
o Toegankelijkheid
=> Echelonering: indeling van de voorzieningen die globaal dezelfde functionele kenmerken en
doelstellingen hebben.
Wnr hulpvraag w geanalyseerd zijn er # lijnen 1e lijn is vr iedereen toegankelijk de anderen
selectief of pas na doorverwijzing
Nulde lijn = niet-professionele zorgverlening
o Mantelzorgers
o Vrijwilligers
o Familie
o Zelfhulpgroepen
Eerste lijn
Definitie:
o Rechtstreeks toegankelijk
o Ambulant
o Generalistisch
o Niet-gespecialiseerd
o (Vaak) eerste contact met professionele zorg
o Verzekert continuïteit tussen zorgverleners
o Zowel diagnostisch, curatief als preventief
Kenmerken:
o Vraaggericht: vertrekt vanuit noden/behoeften clt, zelfzorg centraal, empoweren
o Globale zorg: holistische visie, hulpvraag in totaliteit bekijken
o Integratie van zorg: samenwerking van professionals
o Direct toegankelijke zorg: ongeacht geografische, financiële of culturele beperkingen
o Continuïteit van zorg: samenwerking van professionals
1
, o Gemeenschapsoriëntatie: community care
o Patiënten-participatie: empowerment legt regie vd zorg bij de patiënt
Tweede lijn = hulpverlening binnen professioneel, formeel georganiseerde, gespecialiseerde diensten
o Geneesheer-specialist
o Centrum voor Geestelijke Gezondheidzorg
o Algemene en psychiatrische ziekenhuizen
o …
Derde lijn = supergespecialiseerde zorg via doorverwijzing
o Revalidatiecentrum
o …
1.3. Eerstelijnszone
Een eerstelijnszone = geografisch afgebakend gebied gevormd door 1 of meerdere gemeenten en
aangestuurd door een zorgraad.
Eerstelijnszones w opgericht om werk van lokale besturen en partners uit zorg- en
welzijnslandschap beter op elkaar af te stemmen.
Effectieve en kwalitatieve eerste lijn waar de burger centraal staat en die toegankelijk is voor
iedereen
Zorgraad
o Afstemming organiseren tss zorgaanbieders
o Stimuleren van interdisciplinaire samenwerking
o Stimuleren van kringwerking
o Ondersteunen vd ontwikkeling vh geïntegreerd breed onthaal (GBO)
o Aanleveren gegevens voor sociale kaart
Samenwerking tussen zorg, welzijn en lokale
besturen Samenwerking tussen de eerste lijn en de
o Zorggebruikers & andere lijnen
mantelzorgverenigingen o Zorgprogramma voor de geriatrische
o Medische & paramedische beroepen patiënt
o OCMW o Klinische paden – zorgpaden (opvolging
o CAW van ziekenhuis tot thuisvoorziening)
o WZC o Zorgvernieuwingsprojecten
o … o Online toepassingen (samenwerking tss
apothekers en zorgvragers)
1.4. Actoren
Vb. sociaal werker, verpleegkundige, ergotherapeut, huisarts, kine, eerstelijnspsycholoog, …
Voorzieningen op preventief vlak
o Consultatiebureau Kind en Gezin
o Interne & externe dienst voor preventie en bescherming op het werk
o Centrum voor borstkankeropsporing, …
Voorzieningen op curatief vlak
o Diensten voor gezinszorg
o Diensten voor thuisverpleging
o Verenigingen voor gebruikers en mantelzorgers, …
Voorzieningen op telefonisch en online vlak
2
, o Teleonthaal
o Zelfmoordlijn
o Kinder- en jongerentelefoon, …
1.5. De sociale kaart
Complexiteit is realiteit!
Voorzieningen op federaal niveau
Voorzieningen op Vlaams niveau Vlaamse eerste lijn sterk in beweging
Voorzieningen op provinciaal niveau
Voorzieningen op gemeentelijk niveau
(hulpverlening komt van gezondheidsector maar ook andere sectoren)
Inhoud
o Info over aanbod van zorgvoorzieningen en zorgverstrekkers in Vlaanderen en Brussel
o Complementair aan de rechtenverkenner
Vb. overzicht van premies en andere tussenkomsten & vrijstellingen op het vlak van
onderwijs, arbeid, wonen, welzijn, …
o Zoekmogelijkheden: vrij zoeken, geografisch zoeken, zoeken via inhoudstafel/trefwoorden
2. Mesoniveau Interdisciplinair methodisch
samenwerken
2.1. Samenwerken
o Groeiende complexiteit en multidimensionaliteit van gezondheidsproblemen
o Toename van specialisaties
o Toename van echelonering en reglementering vb. wijzigingen eerstelijnszorg
o Groeiende focus op preventie en eerstelijnsgezondheidszorg
o Impulsen van WHO en beroepsvereniging
1. Unidisciplinair samenwerken
o Beperkt # betrokken disciplines
o Grote gemeenschappelijkheid v taken
o Vb. briefing verpleegkundige vroege en late shift
2. Multidisciplinair samenwerken
o Meer dan 1 discipline aanwezig
o Verschillende disciplines met eigen standpunt/perspectief
o Naast elkaar werken en functioneren afzonderlijk
o Behandelingsplan voor de cliënt
o Vb. chirurg met eindverantwoordelijkheid delegeert taken nr verpleegkundige, kinesist
3. Interdisciplinair samenwerken
o ≠ disciplines met ≠ & complementaire vaardigheden, maar met gemeenschappelijke
doelstellingen & waarden
o Samenwerken aan gemeenschappelijke benadering van klinisch of managementprobleem
o Coöperatie tss verschillende beroepsgroepen in het voordeel vd cliënt of taak
o Vb. wekelijks teamoverleg met ≠ disciplines binnen voorziening voor psychogeriatrische
zorgvragers, shared care matrix
4. Transdisciplinair samenwerken
o Meest formele partnership
3
, o Gezamenlijke zorgplanning
o Minimale verschillen in hiërarchische verhouding
o Vb. Teamoverleg met ≠ disciplines bij kwetsbare ouderen bij overstap ziekenhuis naar
revalidatiecentrum, patchwork, …
Samenvattende kader
multidisciplinair
interdisciplinair
transdisciplinair
Vormen van transdisciplinair samenwerken
o Transmurale zorgcoördinatie langs zorgassen (HV’ers met = zorgfunctie)
o Transmurale zorgcoördinatie via gespecialiseerd team vb. RELING
o Zorgcoördinatie via informatiecentrum vb. expertisecentrum Dementie
o Zorgcoördinatie via overlegcultuur en lokaal ondersteunend netwerk van zorgverleners en
deskundigen (zie microniveau)
Voordelen
+ Toegenomen begrip voor samenwerking
+ Toegenomen wederzijds vertrouwen en respect
+ Toegenomen inzicht in stadia die leiden tot ontwikkeling van samenwerkingsverbanden
+ Toegenomen arbeidstevredenheid bij gezondheidswerkers die samenwerken
+ Toegenomen functionele toestand van de patiënt bij ontslag
+ Optimale patiëntenzorg
+ Verandering in attitudes tegenover samenwerking tss gezondheidswerkers
Nadelen
- Beperkte kennis van elkaar & van het bereik van elkaars beroepsactiviteiten
- Machtsstrijd, conflict, competitie
- Verstoorde communicatie
4
