Methodologie: Kwantitatief onderzoek voor de gezondheidszorg
Hoofdstuk 4: Onderzoeksproblemen, onderzoeksvragen en
hypotheses
Basisterminologie
- ‘Research problem’ of ‘Onderzoeksprobleem’: ~ trechter; algemene
omschrijving/kadering van het probleem waarna het uiteindelijke tekort aan kennis
verder gedefinieerd wordt
- ‘Problem statement’: argument ontwikkelen voor het opzetten van een studie;
inleidingen in wetenschappelijke studies zijn vaak gebaseerd op systematic reviews
(samenvattingen van wetenschappelijke onderzoeksresultaten) à vormt basis voor
probleem statement, vanuit het niet-weten wordt een onderzoeksvraag
geformuleerd
- ‘Research question’ of ‘Onderzoeksvraag’: specifieke vraag die wordt opgesteld om
het probleem/tekort aan kennis (vastgesteld uit bestaande literatuur) te benoemen
- ‘Hypothese’: predictie/voorspelling over antwoorden op de onderzoeksvraag
• Directionele hypothese: richting/omvang van de associatie wordt benoemd
bv. er bestaat een associatie tussen roken (OV) en longkanker (AV) à mensen
die roken lopen een hoger risico
• Niet-directionele hypothese: er wordt niets gezegd over de richting/omvang
van de associatie
- ‘Statement of purpose’ of ‘Doelstelling’: bv. het doel van dit onderzoek is om…,
- ‘Research aims/objectives’: analoog aan ‘statement of purpose’
Onderzoeksproblemen en paradigma’s
- Link tussen aard van onderzoeksvraag en paradigma:
aard van onderzoeksvraag zal bepalen vanuit welk paradigma het onderzoek zal
worden opgezet
Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
Bv. vergelijken van niveaus van depressie bij Bv. uitzoeken wat de betekenis of ervaring
mensen die werken en gepensioneerde van depressie is bij chronisch zieke
ouderen à vragenlijst/survey (valide en gepensioneerden à interview
betrouwbaar!)
Bronnen van onderzoeksproblemen
- Klinische ervaring
- Kwaliteitsverbeterproject naar aanleiding van een kwaliteitsprobleem bv. men stelt
vast dat tijdens de wintermaanden de opnames van patiënten in de organisatie
enorm toenemen, alsook het aantal valincidenten à Is er een probleem met de
protocols? Is het personeel onvoldoende opgeleid? Is de infrastructuur binnen de
organisatie niet voorzien op preventie van valincidenten?
- Literatuur
- Sociale problemen
1
,Methodologie: Kwantitatief onderzoek voor de gezondheidszorg
- Theorieën
- Ideeën vanuit het werkveld
Onderzoeksvragen opstellen
1. Topic selecteren
• Creatief proces
• Voorlopige ideeën
• Ideeën indelen in:
§ Interesse
§ Kennis selecteer het meest vruchtbaar idee
§ Haalbaarheid
2. Topic vernauwen
• Starten met brede vragen à beheersbaar, haalbaar maken
§ bv. Wat is de prevalentie van postpartum depressie in onze organisatie
en wat kunnen we daaraan doen? à Wat is de prevalentie van
postpartum depressie bij vrouwen tussen 30 en 40 jaar met een
migratieachtergrond
§ bv. Wat zijn de risicofactoren die bijdragen tot depressie na bevalling?
à Risicofactoren op verschillende niveaus: familiaal, individueel,
sociaal etc.
§ bv. Wat is de betekenis van postpartum depressie? à meer diepgang
van antwoorden bij kwalitatief onderzoek dan kwantitatief onderzoek!
• Er kunnen verschillende onderzoeksvragen naar voren treden
• Wees je bewust van problemen die te breed/complex zijn
• Elke onderzoeksvraag wordt op een verschillende manier benaderd (design,
paradigma)
• Kritische evaluatie is noodzakelijk
3. Onderzoeksproblemen evalueren
• 4 belangrijke overwegingen bij het selecteren van een onderzoeksvraag:
1. Significantie van het probleem (hoe belangrijk is het probleem?)
2. Onderzoekbaarheid van het probleem, gerelateerd aan
onderzoekspopulatie en type interventie, bv. onderzoek naar beleving
van palliatieve patiënten à kwetsbare en moeilijke
onderzoekspopulatie, ethisch verantwoord?
3. Haalbaarheid of ‘feasibility’ van het probleem (zijn er voldoende
middelen?)
o Tijd, ervaring van de onderzoeker, beschikbaarheid van studie
participanten, medewerking van anderen, ethische
overwegingen, faciliteiten en uitrusting, geld (personeelskosten,
particpantkosten, benodigheden, printkosten, transportkosten,
laboratioriumkosten uitrusting)
4. Interesse van de onderzoeker in het thema
2
,Methodologie: Kwantitatief onderzoek voor de gezondheidszorg
4. Doelstelling of ‘Statement of purpose’
Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
PICO Basisconcepten en groep, community
- Probleem/patiënt/populatie (waarvoor we onderzoek doen) of setting
- Interventie (wat testen we?)
- Comparison/controle
- Outcome (wat meten we?)
Bv. Doel is om de associatie tussen Bv. Doel is om de ervaring te beschrijven
serotonine transport gen (I)(OV) en van mensen met chronische veneuze
braken/misselijkheid (O)(AV) bij vrouwen na insufficiëntie en om te onderzoeken hoe
borstkankerchirurgie (P) te onderzoeken ß deze chronische ziekte een impact heeft op
(C) is hier niet terug te vinden! hun gezondheid gerelateerde kwaliteit van
leven
5. Onderzoeksvragen
DOELSTELLING: ONDERZOEKSVRAAG:
Bv. Het doel is om de relatie te Bv. Wat is de relatie tussen de
achterhalen tussen de afhankelijkheid in functioneren
afhankelijkheid in functioneren (I) van patiënten met een
(I) van patiënten met een niertransplantatie (P) en de
niertransplantatie (P) en de mate van herstel (O)?
mate van herstel (O).
ü Onderzoeksprotocol: ~ architectenplan; schetsen welke data men nodig heeft of
welke stappen men gaat nemen om de onderzoeksvraag te beantwoorden,
vooraleer het onderzoek uit te voeren
5.1. Onderzoeksvragen in kwantitatieve studies
- Conceptualiseer vragen in termen van variabelen (= iets wat je meet)
• Onafhankelijke of Independent variabele (OV)
• Afhankelijke of Dependent variabele (AV) = vaak Outcome (O)
§ Behandeling/interventie: bv. bij … (P), wat is het effect van … (OV:
interventie vs. alternatief) op … (AV)?
§ Prognose: bv. bij diabetespatiënten (P), heeft vasculaire insufficiëntie
(OV: ziekte) een hoger risico op diabetische voetulcera (AV)?
§ Etiologie: bv. bij mannen tussen 60-70 jaar (P), heeft roken (OV:
blootstelling, karakteristiek) een verhoogd risico op DVT (AV: ziekte)?
- Confounders/verstorende variabelen: oefenen invloed uit op relatie tussen OV en AV
• Moderator variabele (wijzigt niet)
Bv. lichaamsoefening (OV) à fysieke functioneren (AV)
Leeftijd (Mod V)
3
, Methodologie: Kwantitatief onderzoek voor de gezondheidszorg
• Mediating variabele (wijzigt)
Bv. interventie gericht op rookstop (OA) à rookgedrag (AV)
Motivatie (Med V)
- Beschrijvende/descriptieve onderzoeksvragen: geen uitspraak doen over causaliteit
Bv. Wat is de frequentie waarmee verpleegkundigen humor gebruiken als
complementaire therapie bij kankerpatiënten?
Bv. Welke bijwerkingen ervaren patiënten met CNI na opstart van een dialysekuur?
5.2. Onderzoeksvragen in kwalitatieve studies
- Grounded theory à proces vragen
- Phenomenologic studies à betekenis vragen
- Ethnographic studies à descriptieve vragen
- Bv. wat is de ervaring van moeders met kinderen met een zeldzame aandoening bij
het gebruik van online gezondheidscommunicatie in het behandelen van hun
chronisch lijden?
6. Problem statements
- Beschrijt aard, context en significantie van een probleem
- Rationale (argument), bestaat uit:
1. Probleem identificatie: wat is mis met de huidige situatie?
2. Achtergrond: wat is de context van het probleem dat lezers moeten
begrijpen?
3. Scope van het probleem: hoe groot is een probleem? Hoeveel mensen zijn
getroffen?
4. Consequenties: wat zijn de kosten van het NIET oplossen van het probleem?
5. Gaten in kennis: welke info over het probleem ontbreekt?
6. Voorgestelde oplossing: wat is de basis om aan te nemen dat het
voorgestelde onderzoek zou bijdragen aan de oplossing van het probleem?
7. Onderzoekshypotheses
7.1. Functies in kwantitatief onderzoek
Voorspelling van relatie tussen variabelen, soms gebaseerd op een theorie,
veroorzaakt kritisch denken en voorzichtig interpreteren van bewijs
ONDERZOEKSVRAAG: HYPOTHESE:
Bv. Is er een relatie tussen Bv. Vrouwen die seksueel
seksueel misbruik in de kindertijd misbruikt werden in de kindertijd
(I) en het prikkelbaar hebben een hoger risico op het
darmsyndroom (O) bij vrouwen krijgen van prikkelbaar
(P) op latere leeftijd? darmsyndroom dan vrouwen die
niet misbruikt werden.
7.2. Karakteristieken van een onderzoekbare hypothese
Onafhankelijke variabele à Afhankelijke variabele
4
Onderzoekbare relatie (in een populatie)