Samenvatting
Samenvatting Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: Schakeljaar
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Volledige samenvatting statistiek met voorbeeldoefeningen. Haalde hiermee 17/20
[Meer zien]Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
In winkelwagenGekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorieInhoudstafel
H1: INLEIDING ................................................................................................................................................ 6
1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................................ 6
1.2 ONDERZOEKSVORMEN........................................................................................................................................ 6
1.3 VARIABELEN ..................................................................................................................................................... 6
1.3.1 Terminologie......................................................................................................................................... 6
1.3.2 Soorten variabelen ............................................................................................................................... 6
1.3.2.1 Categorische/categoriale/kwalitatieve variabelen ....................................................................................... 6
1.3.2.2 Numerieke/kwantitatieve variabelen ........................................................................................................... 6
1.4 SOORTEN STATISTIEK .......................................................................................................................................... 7
1.4.1 Beschrijvende statistiek ....................................................................................................................... 7
1.4.2.Verklarende/inferentiële statistiek ..................................................................................................... 7
H2: BESCHRIJVENDE STATISTIEK ..................................................................................................................... 8
2.1 GRAFISCHE WEERGAVE ....................................................................................................................................... 8
2.1.1 Categorische variabelen ...................................................................................................................... 8
2.1.1.1 Staafdiagram/bar chart ................................................................................................................................... 8
2.1.1.2 Taartdiagram/pie chart ................................................................................................................................... 8
2.1.1.3 Geclusterd staafdiagram/clustered bar chart of gesegmenteerd staafdiagram/segmented bar chart .......... 8
2.1.2 Continue variabelen ............................................................................................................................ 9
2.1.2.1 Histogram ........................................................................................................................................................ 9
2.2 NUMERIEKE WEERGAVE .................................................................................................................................... 10
2.2.1 Categorische variabelen .................................................................................................................... 10
2.2.1.1 Frequentietabel ............................................................................................................................................. 10
2.2.2 Continue variabelen .......................................................................................................................... 10
2.2.2.1 Centrummaten .............................................................................................................................................. 10
Soorten ................................................................................................................................................................ 10
Modus............................................................................................................................................................. 10
Rekenkundig gemiddelde/mean (𝒙).............................................................................................................. 10
Mediaan ......................................................................................................................................................... 10
Geometrisch gemiddelde ............................................................................................................................... 10
Voor- en nadelen van centrummaten .................................................................................................................. 11
2.2.2.2 Spreidingsmaten ........................................................................................................................................... 11
Soorten ................................................................................................................................................................ 11
Variantie (s2) & standaarddeviatie (sd) ......................................................................................................... 11
Range .............................................................................................................................................................. 11
Interkwartiel-range ........................................................................................................................................ 11
Voor- en nadelen van spreidingsmaten ............................................................................................................... 12
2.3 GRAFISCHE ÉN NUMMERIEKE WEERGAVE .............................................................................................................. 12
2.3.1 Continue variabelen .......................................................................................................................... 12
2.2.1.1 Box-and-whisker plot/box-plot ..................................................................................................................... 12
2.4 NORMALE VERDELING VAN CONTINUE VARIABELEN................................................................................................. 12
2.4.1 Kenmerken.......................................................................................................................................... 12
2.4.1.1 Symmetrisch .................................................................................................................................................. 12
2.4.1.2 Klokvorm ....................................................................................................................................................... 13
2.5 NIET-NORMALE VERDELING ............................................................................................................................... 13
2.5.1 Scheef naar rechtse verdeling/skewed to the right/positive skew ..................................................... 13
2.5.2 Scheef naar linkse verdeling/skewed to the left/negative skew......................................................... 13
2.6 SAMENVATTEND OVERZICHT .............................................................................................................................. 14
H3: PRINCIPES VAN DE VERKLARENDE/INFERENTIËLE STATISTIEK................................................................. 15
3.1 INLEIDING ...................................................................................................................................................... 15
3.1.1 Terminologie....................................................................................................................................... 15
Doelpopulatie ............................................................................................................................................................ 15
Onderzoekspopulatie/steekproef ............................................................................................................................. 15
3.1.2 Toetsen van hypothesen ..................................................................................................................... 15
1
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
3.2 MATE VAN ONZEKERHEID .................................................................................................................................. 15
3.1.1 Mate van onzekerheid kwantificeren ................................................................................................. 15
3.1.1.1 Statistisch toetsen ........................................................................................................................................ 15
Theoretische kansverdelingen ............................................................................................................................ 16
(1) Binomiale verdeling voor dichotome uitkomstvariabelen ......................................................................... 16
(2) Standaardnormale kansverdeling voor continue uitkomstvariabelen = z-verdeling → voor schatten van
gemiddelden ................................................................................................................................................... 16
Toetsingsgrootheid z ................................................................................................................................. 16
Kenmerken standaardnormale kansverdeling .......................................................................................... 16
Overschrijdingskans p................................................................................................................................ 17
Principes van de toetsingstheorie ............................................................................................................. 17
(3) Afgeleide Student’s t-verdeling ................................................................................................................. 17
Éénzijdig toetsen vs. tweezijdig toetsen............................................................................................................. 17
3.1.1.2 Schatten van onzekerheid ............................................................................................................................ 18
3.1.1.3 Toetsen vs. schatten ..................................................................................................................................... 18
3.1.1.4 Voorbeeld ...................................................................................................................................................... 19
3.1.2 Mate van onzekerheid afhankelijk van… ............................................................................................ 19
(1) Grootte steekproef (N)........................................................................................................................................ 19
(2) Spreiding/heterogeniteit van de observaties in de steekproef ......................................................................... 19
(3) Standaardfout van het gemiddelde/standard error of the mean (sem) ........................................................... 19
3.5 CENTRALE LIMIETSTELLING (CLS) ........................................................................................................................ 19
3.5.1 Definitie .............................................................................................................................................. 19
3.5.2 Voorbeeld ........................................................................................................................................... 20
3.6 T-VERDELING VS. Z-VERDELING........................................................................................................................... 20
3.6.1 T-verdeling .......................................................................................................................................... 20
3.6.2 Z-verdeling .......................................................................................................................................... 20
H4: ANALYSE VAN CONTINUE UITKOMSTVARIABELEN .................................................................................. 21
4.1 VERGELIJKEN .................................................................................................................................................. 21
4.1.1 Paired samples t test = gepaarde t-toets............................................................................................ 22
4.1.1.1 Beschrijvende statistiek ............................................................................................................................... 22
4.1.1.2 Toetsen ......................................................................................................................................................... 22
4.1.1.3 Schatten ........................................................................................................................................................ 22
4.1.2 One Sample t test ............................................................................................................................... 24
4.1.2.1 Beschrijvende statistiek ............................................................................................................................... 24
4.1.2.2 Toetsen ......................................................................................................................................................... 24
Optie 1: H0: 𝜇𝛥 = 0............................................................................................................................................... 24
Optie 2: H0: 𝜇 = 𝜇0 ............................................................................................................................................... 24
4.1.2.3 Schatten ........................................................................................................................................................ 25
Optie 1: H0: 𝜇𝛥 = 0............................................................................................................................................... 25
Optie 2: H0: 𝜇 = 𝜇0 ............................................................................................................................................... 25
4.1.3 Independent Samples t test ................................................................................................................ 26
4.1.3.1 Beschrijvende statistiek ............................................................................................................................... 26
4.1.3.2 Toetsen ......................................................................................................................................................... 26
4.1.3.3 Schatten ........................................................................................................................................................ 26
4.1.3.4 Levene’s test ................................................................................................................................................. 27
4.1.4 ANOVA ................................................................................................................................................ 28
4.1.4.1 Beschrijvende statistiek ............................................................................................................................... 28
4.1.4.2 Voorwaarden check ...................................................................................................................................... 28
A.d.h.v. beschrijvende statistiek .......................................................................................................................... 28
A.d.h.v. Levene’s test ........................................................................................................................................... 28
4.1.4.3 ANOVA .......................................................................................................................................................... 28
4.1.4.3 Post-hoc test ................................................................................................................................................. 29
4.1.5 Vergelijken van scheef verdeelde continue variabelen ....................................................................... 30
4.1.5.1 Transformeren .............................................................................................................................................. 30
Voorwaarden check ............................................................................................................................................. 30
Normale verdeling .......................................................................................................................................... 30
Homoscedasticiteit ......................................................................................................................................... 30
Stappenplan ......................................................................................................................................................... 30
1. Natuurlijk logaritme nemen........................................................................................................................ 30
2. Gemiddelde nemen van de getransformeerde variabele ........................................................................... 30
2
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
3. Nagaan of men nu wel een normale verdeling/spreiding bekomen heeft? ............................................... 30
4. Test uitvoeren op deze getransformeerde variabele ................................................................................. 30
5. Resultaat terug transformeren ................................................................................................................... 31
4.1.5.2 Non-parametrische testen ........................................................................................................................... 31
Mann-Whitney U test .......................................................................................................................................... 31
Wilcoxon signed rank test .................................................................................................................................... 32
Kruskal-Wallis test................................................................................................................................................ 32
4.2 RELATIES ....................................................................................................................................................... 33
4.2.1 Correlatie ............................................................................................................................................ 35
4.2.1.1 Beschrijvende statistiek ............................................................................................................................... 35
4.2.1.2 Pearson correlatie (parametrisch) ............................................................................................................... 35
4.2.1.3 Spearman’s correlatie (niet-parametrisch).................................................................................................. 35
4.2.1.3 Vergelijking beide testen.............................................................................................................................. 35
4.2.2 Lineaire regressie................................................................................................................................ 36
4.2.2.1 Voorbeeld ..................................................................................................................................................... 36
Verklaarde variantie R2 ........................................................................................................................................ 37
Lineaire regressie ≈ variantieanalyse (ANOVA) ................................................................................................... 37
Voorwaarden voor lineaire regressie ................................................................................................................... 37
Lineariteit relatie nagaan ................................................................................................................................ 37
Normailteit residuen nagaan .......................................................................................................................... 38
4.2.2.2 Extra ter illustratie: verschil en overeenkomst tussen lineaire regressieanalyse en correlatiecoeffiënt .. 38
4.2.2.3 Meervoudige lineaire regressie ................................................................................................................... 39
Confounding......................................................................................................................................................... 39
Effectmodificatie/interactie ................................................................................................................................. 39
Indien we besluiten tot effectmodificatie/interactie: .................................................................................... 39
Indien we besluiten tot GEEN effectmodificatie/interactie: .......................................................................... 40
Confounding nagaan ................................................................................................................................. 40
Effectmodificatie nagaan met continue variabele .................................................................................... 40
Voorbeeld: opbouw van associatiemodel tussen BMI en cholesterol ................................................................. 41
Ruwe associatie (altijd eerste stap!) ............................................................................................................... 41
(Uitgebreide) procedure om effectmodificatie met (alle) mogelijke covariaten na te gaan .......................... 41
O.a. interactie met categorische variabele................................................................................................ 41
Één significante interactieterm uitkiezen (diegene met laagste p-waarde) ................................................... 42
Interactievariabele stratificeren ..................................................................................................................... 42
Mogelijke volgende stap: binnen deze subgroepen verdere mogeljke effectmodificaties testen en eventueel
stratificeren .................................................................................................................................................... 42
Volgende stap na testen effectmodificaties: confounding nagaan ................................................................ 43
Meest eenvoudige: alle mogelijke covariaten tegelijkertijd toevoegen aan model .................................. 43
Alternatieve procedure: stapsgewijs, corrigeren voor verschillende inhoudelijke groepen confounders .. 43
Uitgebreide procedure: one by one testen van covariaten en bij 10% verandering in effectmaat:
toevoegen aan model als confounder ....................................................................................................... 44
Alternatieve uitwerking van uitgebreide procedure: eenmalig one by one testen van covariaten en bij
10% verandering in effectmaat tegelijkertijd toevoegen aan het finaal model (meer realistische
uitvoering) ................................................................................................................................................. 45
Voorbeeld: opbouw van predictiemodel ............................................................................................................. 46
Backward procedure ...................................................................................................................................... 46
H5: ANALYSE VAN DICHOTOME UITKOMSTVARIABELEN............................................................................... 48
5.1 DICHOTOME UITKOMSTVARIABELEN .................................................................................................................... 48
5.1.1 Vergelijken .......................................................................................................................................... 51
5.1.1.1 McNemar toets ............................................................................................................................................. 51
5.1.1.2 Z-toets voor proportie ................................................................................................................................... 51
Toetsen ................................................................................................................................................................ 52
Schatten ............................................................................................................................................................... 52
1e manier: 95% BI rond geschatte proportie .................................................................................................. 52
2e manier: 95% BI rond verschil in proportie .................................................................................................. 52
5.1.1.3 Chikwadraattoets (2 groepen) ...................................................................................................................... 53
Toetsen ................................................................................................................................................................ 53
Fisher’s exact en continuïteitscorrectie........................................................................................................... 54
Voorbeeld........................................................................................................................................................ 54
Schatten ............................................................................................................................................................... 55
5.1.1.4 Chikwadraattoets (> 2 groepen).................................................................................................................... 55
3
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
Linear-by-Linear Association ........................................................................................................................... 56
5.1.2 Relaties ............................................................................................................................................... 56
5.1.2.1 Logistische regressie...................................................................................................................................... 56
5.1.2.1.1 Enkelvoudige logistische regressie........................................................................................................ 56
Dichtome determinant ................................................................................................................................... 56
Maximum likelihood .................................................................................................................................. 57
Likelihoodratio-toets ................................................................................................................................. 57
Categorische determinant (≥ 3 groepen) ..................................................................................................... 58
1e mogelijke codering: niet-drinkers als referentie .................................................................................. 58
2e mogelijke codering: zware drinkers als referentie ............................................................................... 59
Likelihood ratio-toets ........................................................................................................................... 59
Continue determinant .................................................................................................................................... 60
Lineariteit .................................................................................................................................................. 60
5.1.2.1.2 Meervoudige logistische regressie........................................................................................................ 61
Associatiemodellen......................................................................................................................................... 61
Confounding .............................................................................................................................................. 61
Effectmodificatie ....................................................................................................................................... 61
Predictiemodellen .......................................................................................................................................... 62
Backward selectieprocedure...................................................................................................................... 62
Kwaliteit van multiple logistisch regressiemodel ........................................................................................... 66
Classificatietabel........................................................................................................................................ 66
Hosmer-Lemeshow-toets = goodness-of-fit test ........................................................................................ 67
H6: ANALYSE VAN OVERLEVINGSDATA ......................................................................................................... 68
6.1 OVERZICHT VAN VERSCHILLENDE TECHNIEKEN ....................................................................................................... 68
6.1.1 Kaplan-Meier-overlevingscurve + log-ranktoets................................................................................. 70
Vergelijken van overlevingsdata tussen twee groepen ............................................................................................. 70
Vergelijken van overlevingsdata tussen meer dan twee groepen ............................................................................. 70
6.1.2 Cox-regressieanalyse .......................................................................................................................... 71
Dichotome determinant ............................................................................................................................................ 71
Categorische determinant ......................................................................................................................................... 72
Continue determinant ............................................................................................................................................... 73
Confounding en effectmodificatie ............................................................................................................................. 74
Confounding ........................................................................................................................................................ 74
Effectmodificatie ................................................................................................................................................. 74
H8: SAMPLE-SIZE BEREKENINGEN ................................................................................................................. 75
8.1 TYPES ERROR .................................................................................................................................................. 75
8.2 SAMPLE SIZE BEREKENEN ................................................................................................................................... 75
H9: EEN STAP VERDER .................................................................................................................................. 76
9.1 NORMALITEIT VAN CONTINUE VARIABELEN ........................................................................................................... 76
9.1.1 Eenvoudig nagaan .............................................................................................................................. 76
Observeren van histogram ........................................................................................................................................ 76
Vergelijken van gemiddelde en mediaan .................................................................................................................. 76
Vergelijken van gemiddelde en standaarddeviatie ................................................................................................... 76
9.1.2 Meer formele indicatoren ................................................................................................................... 76
Skewness en kurtosis ................................................................................................................................................ 76
Kolmogorov-Smirnov en Shapiro-Wilks toets ........................................................................................................... 77
QQ-plot...................................................................................................................................................................... 77
9.2 VALKUILEN IN STATISTISCHE ANALYSES ................................................................................................................. 78
9.2.1 Multi-collineariteit / collineariteit ...................................................................................................... 78
Voorbeelden van collineariteit bij lineaire regressie ........................................................................................... 78
Voorbeeld van collineariteit bij logistische regressie .......................................................................................... 78
9.2.1.1 Ontplofte modellen ....................................................................................................................................... 79
Redenen ............................................................................................................................................................... 79
9.3 MEER GEVORDERDE ANALYSES ........................................................................................................................... 79
9.3.1 Categorische uitkomstvariabelen ≥ 3 groepen .................................................................................. 79
Voorbeeld 1 ............................................................................................................................................................... 79
Voorbeeld 2 ............................................................................................................................................................... 80
Voorbeeld 3 ............................................................................................................................................................... 80
4
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
9.3.2 Two-way ANOVA ................................................................................................................................ 80
9.3.3 Repeated measures analyse ............................................................................................................... 80
9.3.4 Multilevel analyse............................................................................................................................... 81
H10: BETROUWBAARHEID VAN MEETINSTRUMENTEN ................................................................................. 82
10.1 MATE VAN OVEREENKOMST BIJ CATEGORISCHE VARIABELEN .................................................................................. 82
10.1.1 Kappa ............................................................................................................................................... 82
Voorbeeld .................................................................................................................................................................. 82
10.2 MATE VAN OVEREENKOMST BIJ CONTINUE VARIABELEN......................................................................................... 83
10.2.1 Pearson correlatiecoëfficiënt ............................................................................................................ 83
Voorbeeld .................................................................................................................................................................. 83
Visuele weergave ...................................................................................................................................................... 83
Scatterplot ........................................................................................................................................................... 83
Band-Altman-plot................................................................................................................................................. 83
Nadeel ....................................................................................................................................................................... 84
10.2.2 Intra-class correlatiecoëfficiënt (ICC)................................................................................................ 84
5
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
H1: Inleiding
1.1 Inleiding
Toegepaste statistiek: analyseren van data (= waarnemingen op variabelen) om een
wetenschappelijke vraag te beantwoorden
Steekproef (= onderzoekspopulatie) van de doelpopulatie (daar willen we uitspraken over
doen)
1.2 Onderzoeksvormen
1.3 Variabelen
1.3.1 Terminologie
Uitkomstvariabele (= outcome of afhankelijke/dependent variabele) → willen we
voorspellen, verklaren
Onafhankelijke variabele (= verklarende/independent variabele of determinant of
voorspeller of predictor of covariate)
1.3.2 Soorten variabelen
1.3.2.1 Categorische/categoriale/kwalitatieve variabelen
• Nominaal: niet geordend (bv. provincies, bloedgroep)
• Ordinaal: geordend (bv. ziekte-ernst, opleidingsniveau)
• Dichotoom: 2 categorieën (bv. geslacht) → dummy codering (1 vs. 0)
1.3.2.2 Numerieke/kwantitatieve variabelen
• Discreet: gehele getallen/aantallen (bv. aantal tandarts bezoeken per jaar)
• Continu: in theorie oneindig aantal mogelijke waarden (bv. lengte, gewicht)
o Interval-schaal
o Ratio-schaal
6
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
1.4 Soorten statistiek
1.4.1 Beschrijvende statistiek
Overzichtelijk samenvatten van data: grafische/numerieke weergave
1.4.2.Verklarende/inferentiële statistiek
Schatten van effecten/relaties
→ Betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten
→ Hypothese testen
7
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
H2: Beschrijvende statistiek
2.1 Grafische weergave
2.1.1 Categorische variabelen
2.1.1.1 Staafdiagram/bar chart
2.1.1.2 Taartdiagram/pie chart
2.1.1.3 Geclusterd staafdiagram/clustered bar chart of gesegmenteerd
staafdiagram/segmented bar chart
→ Bij 2 categorische variabelen
8
,Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
2.1.2 Continue variabelen
2.1.2.1 Histogram
2.1.2.2 Tak-en-blad diagram/stem-and-leaf plot
Stengel/stem bevat tientallen
Blad/leaf bevat eenheden
2 proefpersonen van 19 jaar
2 proefpersonen van 21 jaar, 3 proefpersonen van 22 jaar,
1 proefpersoon van 23 jaar en 3 proefpersonen van 24 jaar
2.1.2.3 Puntenwolk/scatterplot
→ Bij 2 continue variabelen
9
, Statistiek voor de gezondheidswetenschappen: theorie
2.2 Numerieke weergave
2.2.1 Categorische variabelen
2.2.1.1 Frequentietabel
→ Al dan niet met missende waarden
2.2.2 Continue variabelen
2.2.2.1 Centrummaten
Soorten
Modus
Meest voorkomende waarde in de dataset
→ ook voor categorische variabelen
→ weinig informatief
Rekenkundig gemiddelde/mean (𝒙 $)
→ alleen een goede indicator bij normaal verdeelde variabelen
Mediaan
Alle observaties ordenen → middelste waarde = P50 (percentielpunten)
Geometrisch gemiddelde
Transformatie van niet-normaal verdeelde (rechts scheve) variabelen
1. Natuurlijk logaritme nemen van elke waarde (= nieuwe variabele)
2. Gemiddelde nemen van de getransformeerde variabele
3. Terug transformeren: inverse van natuurlijk logaritme (om opnieuw in
oorspronkelijke eenheid uit te drukken)
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper STROKE. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €14,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen