Samenvatting van het vak Biologische antropologie. Powerpoint, uitgebreide lesnotities en eventuele aanvullingen vanuit de cursus waar nodig. Geslaagd!
Inhoudsopgave
0. Inleiding ............................................................................................................................................... 9
0.1 Wat is biologische antropologie? .................................................................................................. 9
0.2 Antropologie en diens sub-velden ................................................................................................ 9
0.3 De oorsprong van de moderne biologische antropologie........................................................... 11
1. De oorsprong van het evolutionair denken ...................................................................................... 12
1.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 12
1.2 Wat is wetenschap? .................................................................................................................... 12
1.3 Enkele vroege denkers over evolutie .......................................................................................... 13
1.4 De oorsprong van de moderne wetenschap ............................................................................... 13
1.5 De natuurlijke classificatie van organismen volgens Linnaeus.................................................... 13
1.6 De weg naar de Darwiniaanse revolutie ..................................................................................... 14
1.7 De Uniformisten: Hutton en Lyell................................................................................................ 15
1.8 De Darwiniaanse revolutie .......................................................................................................... 15
1.9 Wat de Galàpagos-eilanden Darwin leerden .............................................................................. 16
1.10 De verfijning van de evolutietheorie door natuurlijke selectie................................................. 16
1.11 De essentie van de theorie en dezelfde bevindingen van A.R. Wallace ................................... 17
1.12 De reacties van tijdsgenoten op de ideeën van Darwin............................................................ 18
1.13 Wetenschap en creationisme .................................................................................................... 18
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 19
2. Genetische variantie en replicatie..................................................................................................... 20
2.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 20
2.2 Genetica....................................................................................................................................... 20
2.3 Genetische metaforen: blauwdruk, recepten, of wat dan wel? ................................................. 21
2.4 Genen op het niveau van de cel .................................................................................................. 21
2.5 Gelanatomie ................................................................................................................................ 22
2.6 DNA-structuur en functie ............................................................................................................ 23
2.7 Verschillende soorten en aantallen chromosomen .................................................................... 27
2.8 Chromosomale afwijkingen ......................................................................................................... 29
2.9 Moleculaire gereedschappen voor biologisch antropologisch onderzoek ................................. 29
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 30
3. Van genotype naar fenotype ............................................................................................................. 31
3.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 31
3.2 Van genotype naar fenotype ....................................................................................................... 31
3.3 Het ABO-bloedgroepsysteem als eerste voorbeeld .................................................................... 32
1
, 3.4 Obesitas: een complexe interactie als tweede voorbeeld .......................................................... 32
3.5 Mendeliaanse genetica ............................................................................................................... 33
3.6 De Mendelwetten........................................................................................................................ 33
3.7 Linkage en Crossing-over ............................................................................................................. 34
3.8 Mutatie ........................................................................................................................................ 34
3.9 Puntmutatie en sikkelcelanemie ................................................................................................. 34
3.10 Insertie- en deletiemutaties ...................................................................................................... 35
3.11 Mutaties: slecht, neutraal en goed ........................................................................................... 35
3.12 X-gebonden afwijkingen ............................................................................................................ 36
3.13 Mendeliaanse genetica bij mensen ........................................................................................... 36
3.14 De Mendeliaanse genetica voorbij ............................................................................................ 36
3.15 Polygenische kenmerken, het fenotype en de omgeving ......................................................... 37
3.16 Besluit ........................................................................................................................................ 38
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 39
4. De krachten van evolutie en de vorming van soorten ...................................................................... 40
4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 40
4.2 Hoe werkt evolutie? .................................................................................................................... 40
4.3 Hoe werkt natuurlijke selectie?................................................................................................... 41
4.4 Andere manieren waarop evolutie werkt ................................................................................... 41
4.5 Seksuele selectie.......................................................................................................................... 42
4.6 Classificatie en evolutie ............................................................................................................... 43
4.7 Wat is een soort?......................................................................................................................... 45
4.8 Soortvorming of speciatie ........................................................................................................... 46
4.9 Het tempo van soortvorming ...................................................................................................... 48
4.10 Adaptatie ................................................................................................................................... 48
4.11 Het Hardy-Weinberg-evenwicht ............................................................................................... 49
4.12 Soorten selectie ......................................................................................................................... 51
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 51
5. Menselijke variatie: evolutie, adaptatie en adaptatiemogelijkheid .................................................. 52
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 52
5.2 Menselijke variabiliteit op individueel niveau en groepsniveau ................................................. 52
5.3 Wat is een populatie?.................................................................................................................. 52
5.4 Historische perspectieven op menselijke variabiliteit ................................................................ 53
5.5 Het monogenen-polygenen debat .............................................................................................. 54
5.6 Ras en racisme in de 20ste en 21ste eeuw ................................................................................. 54
5.7 De deconstructie van raciale kenmerken .................................................................................... 55
2
, 5.8 Populatiegenetica ........................................................................................................................ 55
5.9 De bouw van een fylogenetische stamboom .............................................................................. 57
5.10 Een genetische boom voor de wereldbevolking ....................................................................... 57
5.11 Polymorfismen en natuurlijke selectie in menselijke populaties .............................................. 58
5.12 De evolutie en genetica van lactose-tolerantie......................................................................... 58
5.13 Evenwichtige polymorfismen: sikkelcelziekte en andere aandoeningen ................................. 58
5.14 Adaptie en aanpassingsvermogen............................................................................................. 59
5.15 Evolutionaire synthese .............................................................................................................. 60
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 61
6. Primaten ............................................................................................................................................ 62
6.1 Wat is een primaat? .................................................................................................................... 62
6.2 Adaptatie aan het leven in bomen .............................................................................................. 62
6.3 Welke soorten primaten zijn er? ................................................................................................. 64
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 65
7. Het sociale leven van primatengemeenschappen ............................................................................ 66
7.1 Diversiteit bij primatensamenlevingen ....................................................................................... 66
7.2 Sociaal gedrag onder primaten: verbetering van overleving en reproductie ............................. 66
7.3 primaten en hun leefpatronen .................................................................................................... 67
7.4 Mannelijke reproductieve strategieën verschillen van vrouwelijke reproductieve strategieën 68
7.5 De andere zijde van competitie: coöperatie bij primaten .......................................................... 68
7.6 Waarom zou een primaat altruïstisch gedrag vertonen? ........................................................... 68
7.7 Foerageerstrategieën .................................................................................................................. 69
7.8 Hulpbronnen verwerven en kennisoverdracht: de rol van cultuur............................................. 69
7.9 Vocale en niet-vocale communicatie .......................................................................................... 69
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 70
10. Vroege homininen ........................................................................................................................... 71
10.1 Inleiding: Wat is een hominine? ................................................................................................ 71
10.2 Bipedale voortbeweging: een leven op twee voeten ............................................................... 72
10.3 ‘Niet-slijpend kauwcomplex’: niet slijpen maar voedsel malen ................................................ 73
10.4 Waarom verschenen homininen? ............................................................................................. 73
10.5 Seksueel dimorfisme en menselijk gedrag ................................................................................ 74
10.6 Bipedalisme: een evolutionaire trade-off ................................................................................. 74
10.7 Wie waren de eerste homininen? ............................................................................................. 74
10.8 De eerste ‘tool makers’ en ‘tool gebruikers’: Australopithecus of Homo? ............................... 77
10.9 Evolutie en uitsterven van de Australopithecus-groep ............................................................. 77
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 80
3
,11. De oorsprong van het vroege genus Homo..................................................................................... 81
11.1 Inleiding .................................................................................................................................... 81
11.2 Homo habilis: de eerste soort van het genus Homo ................................................................. 81
11.3 Homo habilis en Australopithecus: gelijkaardige lichaamsbouw .............................................. 81
11.4 Homo habilis adaptatie: intelligentie en gebruik van gereedschappen worden belangrijk ..... 82
11.5 Habitatveranderingen en toenemende adaptieve flexibiliteit.................................................. 82
11.6 Homo erectus: de vroege Homo verovert de wereld ............................................................... 82
11.7 Evolutie van Homo erectus: biologische verandering, adaptatie en verbeterde voeding ........ 84
11.8 Evolutiepatronen bij Homo erectus .......................................................................................... 84
11.9 Twee verassende bevindingen .................................................................................................. 85
11.10 Besluit ...................................................................................................................................... 85
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 86
12. De oorsprong, evolutie en verspreiding van de moderne mensen ................................................. 87
12.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 87
12.2 Wat is zo modern aan moderne mensen? ................................................................................ 87
12.3 Moderne Homo sapiens: oorsprong en globale verspreiding of regionale continuïteit? ......... 88
12.4 De vroeg archaïsche Homo sapiens........................................................................................... 88
12.5 De late archaïsche Homo sapiens.............................................................................................. 89
12.6 De lichaamsbouw van Neanderthalers: afwijkend of aangepast? ............................................ 90
12.7 Het jagen bij de Neanderthalers: inefficiënt of succesvol? ....................................................... 90
12.8 Neanderthalers en begraafrituelen ........................................................................................... 90
12.9 Neanderthalers konden via spraak communiceren .................................................................. 90
12.10 Neanderthalers gebruikten symbolen..................................................................................... 91
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 91
13. De vroege moderne Homo sapiens ................................................................................................. 92
13.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 92
13.2 De vroege moderne Homo sapiens in Afrika............................................................................. 92
13.3 De vroege moderne Homo sapiens in Azië ............................................................................... 92
13.4 Aan de rand van de moderniteit in Zuidoost-Azië: Homo floresiensis...................................... 92
13.5 De vroege moderne Homo sapiens in Europa........................................................................... 93
13.6 Moderne gedragsmatige en culture transities .......................................................................... 93
13.7 De interpretatie van de biologische variatie in fossiele resten van de Homo sapiens ............. 93
13.8 Oud DNA: ‘interbreeding’ tussen neanderthalers en vroege moderne mensen? .................... 94
13.9 Genetische databank van moderne mensen en nieuw licht op de oorsprong van de mens .... 94
13.10 Assimilatiemodel voor moderne menselijke variatie: Neanderthalers zijn nog onder ons… . 95
4
, 13.11 Andere migratiepatronen: de kolonisatie van Australië, de Stille Oceaan en beide
Amerikaanse continenten ................................................................................................................. 95
13.12 Aankomst in de westelijke hemisfeer ..................................................................................... 95
13.13 Besluit ...................................................................................................................................... 96
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 96
14. De voorbije 13.000 jaar ................................................................................................................... 97
14.1 De agrarische revolutie: nieuw voedsel en nieuwe adaptaties ................................................ 97
14.2 Populatiedruk ............................................................................................................................ 97
14.3 Regionale variatie ...................................................................................................................... 97
14.4 Overleving en groei ................................................................................................................... 98
14.5 Landbouw als adaptieve trade-off ............................................................................................ 98
14.6 Hoe beïnvloedde de landbouw de menselijke biologie? .......................................................... 98
14.7 Het veranderde gezicht van de mensheid................................................................................. 98
14.8 Agricultuur en menselijke biologie ............................................................................................ 99
14.9 Gezondheid en de landbouwrevolutie ...................................................................................... 99
14.10 Gevolgen voor de groei als gevolg van ontbrekende voedingsstoffen ................................... 99
14.11 Waarom overschakelen op landbouw, als het toch zo slecht is voor ons?........................... 100
14.12 We blijven verder evolueren ................................................................................................. 100
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 100
1. Van biologisch positivisme naar biosociale criminologie ................................................................ 101
1.1 Inleidende bedenkingen ............................................................................................................ 101
1.2 De vroege criminele antropologie van Lombroso ..................................................................... 102
1.3 De criminologie van Enrico Ferri ............................................................................................... 103
1.4 De criminologie van Raffaele Garofalo ...................................................................................... 103
1.5 De crimineel-antropologische scholenstrijd en diens ondergang ............................................. 103
1.6 De Amerikaans nakomelingen van het biologisch determinisme ............................................. 103
1.7 De Belgische eclectische criminele antropologie van Louis Vervaeck ...................................... 104
1.8 Psychologisch positivisme ......................................................................................................... 104
1.9 Beleidsmatige gevolgen van het biologisch en psychologisch determinisme .......................... 105
1.10 Het geval Buikhuisen en disciplinaire conflicten ..................................................................... 106
1.11 De belangrijkste bezwaren tegen een biosociale criminologie op een rij............................... 107
1.12 De complexiteit van hedendaags biosociaal onderzoek ......................................................... 108
1.13 Besluit ...................................................................................................................................... 109
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 109
2. Naar een hedendaagse biosociale en evolutionair geïnspireerde criminologie ............................. 110
2.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 110
5
, 2.2 Betrokkenheid bij delictgedrag in biosociaal en evolutionair perspectief ................................ 110
2.3 Voorbeeld van een hedendaags geïntegreerd bio-psycho-sociaal perspectief ........................ 111
2.4 Een hiërarchie van vragen ......................................................................................................... 111
2.5 Kenmerken van een multifactoriële benadering....................................................................... 113
2.6 Besluit ........................................................................................................................................ 113
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 114
3. Genetische biosociale toepassingen ............................................................................................... 115
3.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 115
3.2 Genen coderen enkel voor eiwitten en niet voor gedrag ......................................................... 115
3.3 Genetica vulde de evolutietheorie aan ..................................................................................... 115
3.4 Het heritabiliteitsconcept als centraal element in de gedragsgenetica.................................... 115
3.5 Gedeelde en niet-gedeelde omgeving in tweelingenstudies en adoptiestudies ...................... 116
3.6 Drie gen-omgeving correlaties en een gen-omgeving interactie .............................................. 117
3.7 Twee modellen voor GxE interacties......................................................................................... 117
3.8 Bedenkingen bij tweeling- en adoptiestudies ........................................................................... 118
3.9 Ongeoorloofde interpretaties van gedragsgenetica ................................................................. 118
3.10 Moleculaire genetica – en de zoektocht naar genen .............................................................. 118
3.11 Genetisch polymorfismen ....................................................................................................... 119
3.12 Genoom-brede associatiestudies ............................................................................................ 120
3.13 Polygenetische risicoscores: een “brave new world”? ........................................................... 120
3.14 Epigenetica: de derde golf ....................................................................................................... 120
3.15 De epigenetica van opvoeding bij mensen ............................................................................. 121
3.16 Besluit ...................................................................................................................................... 121
Belangrijk begrippen binnen dit hoofdstuk ..................................................................................... 121
4. Het menselijk brein ......................................................................................................................... 122
4.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 122
4.2 Basisinzichten uit de neuroanatomie en fysiologie................................................................... 122
4.3 Vorm en functie van het neuron ............................................................................................... 122
4.4 Anatomie van het zenuwstelsel ................................................................................................ 123
4.5 Het brein als dynamisch netwerk .............................................................................................. 124
4.6 Ontwikkeling van de hersenen en plasticiteit ........................................................................... 124
4.7 Het belang van cultuur .............................................................................................................. 125
4.8 Het belang van de leefomgeving ............................................................................................... 125
4.9 Methoden die gebruikt worden om het brein te studeren ....................................................... 126
4.10 Besluit ...................................................................................................................................... 126
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 126
6
,5. Breinprocessen onder de loep ........................................................................................................ 127
5.1 Neurotransmitters en receptoren ............................................................................................. 127
5.2 Het serotonerge systeem .......................................................................................................... 127
5.3 Het dopaminerge systeem ........................................................................................................ 129
5.4 Adrenaline, noradrenaline en cortisol: de rol van stresshormonen ......................................... 130
5.5 De rol van hormonen................................................................................................................. 130
5.6 De executieve functies en antisociaal gedrag ........................................................................... 131
5.7 Neurofysiologie en arousal ........................................................................................................ 131
5.8 Reward Dominance Theory ....................................................................................................... 132
5.9 Stoornissen in prefrontale cortex.............................................................................................. 132
5.10 Enkele etiologisch relevante toepassingen ............................................................................. 132
5.11 Een poging tot biosociale integratie ........................................................................................ 133
5.12 Besluit ...................................................................................................................................... 133
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 134
6. Coöperatie in de evolutionaire biologie .......................................................................................... 135
6.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 135
6.2 Coöperatie ................................................................................................................................. 135
6.3 Waarom was samenwerking een evolutie-biologische puzzel.................................................. 135
6.4 Oplossingen op individueel niveau voor de puzzel: genetische zelfzucht, coöperatieve
voertuigen ....................................................................................................................................... 137
6.5 Samenwerking via genetisch zelf-favoritisme (verwantschapsselectie en ‘greenbeard
altruïsme’) ....................................................................................................................................... 137
6.6 Samenwerking via wederzijdse voordelen (wederzijds altruïsme, indirecte wederkerigheid en
costly signaling) ............................................................................................................................... 139
6.7 Samenvatting van de samenwerkingstheorieën op individueel niveau.................................... 140
6.8 Van groepsselectie naar multi-level selectie ............................................................................. 141
6.9 Besluit ........................................................................................................................................ 142
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 142
7. De (evolutionaire) oorsprong van (morele) cognities en emoties .................................................. 143
7.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 143
7.2 Waarom moeten ook criminologen moraliteit bestuderen? De tragedie van het gemene best
en de common sense moraliteit...................................................................................................... 143
7.3 Moraliteit en de theorie van de morele sentimenten van Adam Smith ................................... 144
7.4 Moraliteit in “The Descent of Man” van Charles Darwin .......................................................... 144
7.6 Het empathiemodel van Frans de Waal .................................................................................... 144
7.7 De onderlinge afhankelijkheidshypothese van Michael Tomasello .......................................... 145
7.8 Morele fundamenten theory van Jonathan Haidt en collega’s ................................................. 145
7
, 7.9 Besluit ........................................................................................................................................ 146
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 146
8. Van evolutionair geïnformeerde psychologie naar gen-cultuur co-evolutie .................................. 147
8.1 Inleidende bedenkingen ............................................................................................................ 147
8.2 Evolutionaire functie versus individuele motivatie ................................................................... 147
8.3 Voorlopers van de evolutionaire psychologie: de vergelijkende psychologie en de cognitieve
archeologie ...................................................................................................................................... 148
8.4 Het belang van evolutionaire psychologie voor de sociale wetenschappen ............................ 148
8.5 De vijf uitgangspunten van de evolutionaire psychologie ........................................................ 150
8.6 Kritieken op de evolutionaire psychologie ................................................................................ 150
8.7 Adaptaties, exaptaties en bijproducten .................................................................................... 151
8.8 De levensgeschiedenistheorie als raamwerk binnen de evolutiepsychologie en evolutiebiologie
......................................................................................................................................................... 151
8.9 De omgeving van evolutionaire adaptatie (EEA) ....................................................................... 152
8.10 De naturalistische en moralistische denkfout ......................................................................... 152
8.11 De methoden van de evolutionaire psychologie..................................................................... 152
8.12 Van evolutiepsychologie naar gen-cultuur co-evolutie........................................................... 152
8.13 Besluit ...................................................................................................................................... 153
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 153
9. Regelovertreding en bestraffing door de bril van Darwin............................................................... 154
9.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 154
9.2 De natuur van criminaliteit........................................................................................................ 154
9.3 De meeste criminaliteit als normale reactie op omgevingsdruk............................................... 155
9.4 Altruïstische samenwerking creëert niches voor bedriegers .................................................... 155
9.5 Cheater Theory .......................................................................................................................... 156
9.6 Differential K-Theory (DKT) ....................................................................................................... 156
9.7 Leeftijd en criminaliteit vanuit evolutionair perspectief ........................................................... 157
9.8 Geweld en tribalismehypothese ............................................................................................... 158
9.9 The male warrior hypothese ..................................................................................................... 158
9.10 De detectie en bestraffing van bedriegers .............................................................................. 159
9.11 Besluit ...................................................................................................................................... 159
Belangrijke begrippen binnen dit hoofdstuk ................................................................................... 159
8
, Deel 1: Biologische antropologie
0. Inleiding
0.1 Wat is biologische antropologie?
Biologische antropologie
= de wetenschappelijke studie van de mensheid
o Anthropos
= mens
De mens is een biologisch wezen
Product van miljoenen jaren evolutie door natuurlijke selectie
o -ologie
= de studie van
Het evolutieproces vormt hart en ziel van de biologische antropologie
0.2 Antropologie en diens sub-velden
Antropologie
= studie van de mensheid in al diens vormen
o Cross-cultureel en holistisch
Cultuur differentieert mensen van andere dieren
Biologie produceert cultuur maar cultuur kan biologie beïnvloeden
• Vraag of bioculturele antropologie een betere naam zou zijn?
Antropologie in een ‘4-field approach’ – onderverdeling in 4 deelgebieden:
1. Biologische antropologie
Wetenschap die de mens als biologisch organisme, het gedrag van primaten en de
menselijke evolutie bestudeert
• Ruime reikwijdte: elke wetenschapper die ‘evolutie’ bestudeert in relatie tot
de menselijke soort kan zichzelf een biologische antropoloog noemen
2. Culturele antropologie
De studie van menselijke samenlevingen, vooral in crossculturele context
• Etnologie (bestuderen van volkeren)
• Etnografie (etniciteit in kaart brengen)
3. Taalantropologie
De studie van taal, diens geschiedenis en gebruik
• Linguïstische vorm
• Linguïstische functie
• Sociale context
4. Archeologie
De studie van de materiële cultuur van vroegere volkeren/beschavingen
• Artefacten
• Materiële cultuur
• Prehistorische archeologen
• Historische archeologen
• Nieuw: archeo-genetica
9
, Biologische antropologie heeft 6 sub-velden:
o Menselijke biologie
De studie van menselijke groei en ontwikkeling, adaptie aan extreme
omgevingsomstandigheden en menselijke genetica
• Menselijke adaptie
− Hoe passen mensen zich aan extreme omgevingsomstandigheden
aan?
• Voedingsantropologie
− Studie van de samenhang tussen dieet, cultuur en evolutie
• Studie van menselijke variatie
− Meer dan radicale gebaseerde preconcepties
• Biomedische antropologie
− Effecten van vervuiling of toxines op menselijke groei
• Moleculaire antropologie
− Genetische benadering van evolutionaire wetenschap
− Verschillen tussen mensen en niet-menselijke primaten
o Primatologie
De studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica, gedrag en
ecologie
• Niet-menselijke primaten worden bestudeert omdat ze inzicht geven in hoe
de evolutie de menselijke soort gekneed heeft
− Mens is ook een primaat ‘de derde chimpansee’
− Zijn onze menselijke patronen ook patronen van andere primaten?
o Paleoantropologie
De studie van de fossiele records van ancestrale mensen en hun naaste verwanten
(primaten)
• Paleo = oud ‘deep time’ (gaat echt over miljoenen jaren)
• Onderzoek begint met veldwerk
• Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s
o Skeletbiologie en osteologie
De studie van het skelet en de patronen en processen van menselijke groei,
fysiologie en ontwikkeling
• Op basis van technieken vaststellen hoe oud een skeletvondst is
o Paleopathologie
De studie van ziekten (pathologie) in oude menselijke populaties
De studie van menselijke resten in archeologische context
o Forensische antropologie
De studie van menselijke resten in legale (forensische) context
• Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
• Moord
• Verkrachting
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maaikevwx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
