Samenvatting
Samenvatting Materieel Strafrecht (lessen en zelfstudie)
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Samenvatting van het vak Materieel strafrecht: powerpoint, uitgebreide lesnotities en de zelfstudie onderdelen.
[Meer zien]Voorbeeld 10 van de 76 pagina's
Voorbeeld 10 van de 76 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
InhoudsopgaveAlgemene inleiding.................................................................................................................................5
Hoofdstuk 1: Definitie.........................................................................................................................5
Hoofdstuk 2: Historisch overzicht.......................................................................................................6
2.1 Archaïsch..................................................................................................................................6
2.2 Middeleeuwen..........................................................................................................................6
2.3 Verlichting.................................................................................................................................7
2.4 Vandaag....................................................................................................................................8
Hoofdstuk 3: Theorieën over het strafrecht........................................................................................9
3.1 Klassieke leer............................................................................................................................9
3.2 Positivisme..............................................................................................................................10
3.3 Nieuw Sociaal Verweer...........................................................................................................11
3.4 Nieuw realisme.......................................................................................................................12
3.5 Toekomst.................................................................................................................................12
Hoofdstuk 4: Politieke dimensie van het strafrecht..........................................................................13
4.1 Misdrijf....................................................................................................................................13
4.2 Vervolging...............................................................................................................................14
4.3 Sanctie....................................................................................................................................15
4.4 Uitvoering...............................................................................................................................16
4.5 Crisis.......................................................................................................................................16
Hoofdstuk 5: Bronnen van het strafrecht..........................................................................................17
5.1 Nationale bronnen..................................................................................................................17
5.2 Internationale bronnen...........................................................................................................18
De strafwet...........................................................................................................................................19
Hoofdstuk 1: Het legaliteitsbeginsel.................................................................................................19
1.1 Begrip......................................................................................................................................19
1.2 Betekenis van het begrip ‘wet’................................................................................................19
Hoofdstuk 2: Interpretatie van de strafwet.......................................................................................20
2.1 Letterlijke interpretatie...........................................................................................................20
2.2 Teleologische interpretatie.....................................................................................................22
2.3 Analogische interpretatie........................................................................................................23
Hoofdstuk 3: De strafwet en het EVRM............................................................................................25
3.1 Strafbaarstellingen strijdig met het EVRM..............................................................................25
Hoofdstuk 4: De strafwet in de tijd...................................................................................................27
4.1 Geldigheidsduur......................................................................................................................27
1
, 4.2 Wetsconflicten........................................................................................................................28
4.3 Extra........................................................................................................................................33
Hoofdstuk 5: De toepassing van de strafwet naar de persoon.........................................................35
5.1 Conceptuele moeilijkheden....................................................................................................35
5.2 Toepassing van de strafwet naar de persoon..........................................................................36
Hoofdstuk 6: De toepassing van de strafwet in ruimte.....................................................................38
6.1 Territorialiteit..........................................................................................................................38
6.2 Extra territorialiteit.................................................................................................................39
Het misdrijf...........................................................................................................................................43
Hoofdstuk 1: Het begrip....................................................................................................................43
1.1 Definitie..................................................................................................................................43
1.2 Constitutieve elementen van het misdrijf...............................................................................44
Hoofdstuk 2: Indeling van de misdrijven...........................................................................................46
2.1 Wettelijke drieledige indeling: misdaden, wanbedrijven en overtredingen............................46
2.2 Indeling volgens de Grondwet: politieke en persmisdrijven...................................................48
2.3 Indeling volgens het moreel element.....................................................................................48
2.4 Indeling volgens de uitvoeringswijze......................................................................................49
2.5 Andere indelingen...................................................................................................................49
Hoofdstuk 3: Rechtvaardigingsgronden............................................................................................50
3.1 Noodweer...............................................................................................................................50
3.2 Noodtoestand.........................................................................................................................51
3.3 Wettelijk voorschrift................................................................................................................51
3.4 Hoger bevel.............................................................................................................................52
Hoofdstuk 4: De verschoningsgronden.............................................................................................52
4.1 Uitlokking................................................................................................................................52
4.2 Overheid.................................................................................................................................53
4.3 Verwantschap.........................................................................................................................53
4.4 Herstel....................................................................................................................................53
Hoofdstuk 5: Verzachtende omstandigheden...................................................................................54
5.1 Inleiding..................................................................................................................................54
5.2 Correctionalisering..................................................................................................................54
5.3 Strafvermindering...................................................................................................................55
5.4 Verzwarende omstandigheden...............................................................................................56
De strafrechtelijke verantwoordelijkheid..............................................................................................57
Hoofdstuk 1: Algemene begrippen...................................................................................................57
1.1 Begrip......................................................................................................................................57
2
, 1.2 Objectieve A............................................................................................................................57
1.3 Vermoedens............................................................................................................................57
1.4 Causaliteit...............................................................................................................................57
Hoofdstuk 2: Het moreel element van het misdrijf...........................................................................58
2.1 Inleiding..................................................................................................................................58
2.2 Opzet......................................................................................................................................59
2.3 Onachtzaamheid.....................................................................................................................59
Hoofdstuk 3: Schulduitsluitingsgronden...........................................................................................59
3.1 Dwang.....................................................................................................................................59
3.2 Dwaling...................................................................................................................................60
Poging en deelneming..........................................................................................................................61
Hoofdstuk 1: Strafbare poging..........................................................................................................61
1.1 Inleiding..................................................................................................................................61
1.2 Constitutieve E........................................................................................................................61
1.3 Straf........................................................................................................................................62
1.4 Onmogelijk misdrijf.................................................................................................................63
Hoofdstuk 2: Strafbare deelneming..................................................................................................64
2.1 Inleiding..................................................................................................................................64
2.2 Constitutieve E........................................................................................................................65
2.3 Straf........................................................................................................................................66
2.4 Praktijkvoorbeeld....................................................................................................................66
De sanctie.............................................................................................................................................69
Hoofdstuk 1: Overzicht van de sancties............................................................................................69
1.1 Inleiding..................................................................................................................................69
1.2 Doodstraf................................................................................................................................69
1.3 Vrijheidsstraf...........................................................................................................................70
1.4 Geldboete...............................................................................................................................70
1.5 Confiscatie..............................................................................................................................71
1.6 Werkstraf................................................................................................................................72
1.7 Andere....................................................................................................................................72
Hoofdstuk 2: Straftoemeting.............................................................................................................73
2.1 Straftoemetingsregels - samenloop........................................................................................73
2.2. Strafuitvoeringsregels – algemeen.........................................................................................75
2.3. Strafuitvoeringsregels – verval/teniet....................................................................................75
2.4 Strafuitvoeringsregels – uitwissing & eerherstel.....................................................................76
3
,4
, Materieel strafrecht
Algemene inleiding
Hoofdstuk 1: Definitie
“De regels die uitleggen welke gedragingen maatschappelijk ongewenst zijn (misdrijf) en op welke
manier daarop gereageerd moet worden (straf)”
Elementen van materieel strafrecht
o Misdrijf
Gedragingen die ongewenst zijn
o Straf
Reactie op ongewenste gedragingen
o Hoe
Geheel van regels hoe we straffen
Strafwetboek
o Boek I de basisprincipes en algemene beginselen van het strafrecht
Fundament van strafrechtssysteem
o Boek II overzicht van de ongewenste gedragingen waarvoor we een misdrijf voorzien
hebben en de daarop vastgestelde straffen
Doelstelling – wat wil je met je strafrecht bereiken?
o Retrospectief
Iemand straffen om iets wat hij in het verleden gedaan heeft
Doelstelling = vergelding
o Prospectief
Iemand straffen om te vermijden naar de toekomst toe dat die persoon nog eens
dezelfde fout begaat
Doelstelling = preventie
Algemene preventie – gericht tot iedereen
Bijzondere preventie – gericht tot een specifiek individu
o Instrumenteel
Iemand straffen om die actief weder op te voeden
Doelstelling = resocialisering (of verzoening wanneer instrumentele valt op dader-
slachtoffer)
o Economisch
Straffen om een vermogensvoordeel van een misdrijf bij de dader weg te nemen of
een vermogensnadeel bij een slachtoffer te compenseren
Doelstelling = herstel na(ar) oorspronkelijke toestand
”De doelstelling die je nastreeft kleurt de invulling van de regels”
5
,Hoofdstuk 2: Historisch overzicht
2.1 Archaïsch
Strafrecht bestaat nog niet
Geen strafrecht
o Primitieve samenleving
o Talio recht ‘oog om oog, tand om tand’ – men neemt het recht om een conflict op te
lossen in eigen handen
Vergelding en verzoening
Geen proportionaliteit
Recht van de sterkste
Het talio-principe vinden we vandaag nog terug in hedendaagse samenlevingen
o Privé-aangelegenheid
2.2 Middeleeuwen
Overheid als bemiddelaar
o De vorst werpt zich op als bemiddelaar en neemt het conflict uit handen van de partijen
Niet langer een privé-aangelegenheid maar een publieke aangelegenheid tussen
dader en overheid strafrecht is een vorm van publiek recht (regelt de relatie
tussen de burgers en de overheid)
o Compositio en fredus
Concepten die verklaren wat de basis/achtergrond is van de schadevergoeding en de
geldboete zoals we die vandaag de dag kennen in ons strafrechtsysteem
Compositio = het bloedgeld waarmee je de wraak afkoopt (materieel of moreel leed
– voorloper schadevergoeding)
Fredus = het vredegeld waarmee je de vorst vergoedt (voor de schade die jij
veroorzaakt hebt door de vrede te verstoren op zijn territorium – voorloper
geldboete)
Oud-Germaanse strafproces
o Passieve rechter
De rondreizende rechters voeren de enquête du pays uit
o Infamia-procedure
Nagaan wat de naam en faam van de betrokken personen was
De status van een persoon was doorslaggevend (persoon met laagste sociale status is
de dader en persoon met hogere sociale status is het slachtoffer)
o Godsbewijzen
Men voert allerhande irrationele experimenten uit
bv. iemand kreeg een steen omgebonden en werd in het water gegooid en als je
boven kwam dan toonde God aan dat je onschuldig was en als je verdrinkt toont God
dat je schuldig was
o Ongelijke & wrede straffen
Dit is de periode van de handafhakking en vierendeling
6
,Verandering dringt zich op
o Nood aan een meer humane procedure
o Nood aan een eerlijkere procedure
o Minder ernstige misdrijven (irrationele blijft langer bestaan)
Passieve rechter blijft
Verdachte en OM op gelijke voet
Bewijzen van schuld en onschuld
o Meest ernstige misdrijven
Actieve rechter
De passieve rechter wordt een actieve rechter die zelf op zoek gaat naar de
waarheid
Sommige rechters werden te actief en gebruikten foltertechnieken
Verbod op godsbewijzen
Focus op waarheidsvinding
Te veel focus op betekenis
2.3 Verlichting
Sterke reactie tegen:
o Willekeur van de rechters
o Wrede onderzoeksmethoden
o Wrede en ongelijke straffen
Voortrekkers binnen de verlichting
o Montesquieu verdedigde de trias politica (scheiding der machten: wetgevende macht,
uitvoerende macht, rechterlijke macht)
o Locke & Rousseau sociaal contract
De overheid heeft een positieve beschermingsverplichting en een negatieve
onthoudingsverplichting
Magna Charta
o Legaliteit
Vereist een juridische basis voor overheidsoptreden
Affecteert het misdrijf, de straf, de vervolging, de straftoemeting en de strafuitvoering
o Proportionaliteit
Proportie tussen de hoegrootheid van de daad vs. hoegrootheid van de reactie
Zijn enkel voorzienbare gevolgen relevant voor de proportionaliteitsbeoordeling?
o Subsidiariteit
Gaat over de inzetbaarheid van het strafrecht moet ultimum remedium zijn
Het revolutionaire strafrecht
o Code Lepeletier 1791
Bevat de basis voor onze huidige juryrechtspraak
o Code Merlin 1795
Omwille van het legaliteitsbeginsel pleitten de revolutionairen voor vaste straffen
Napoleontische codificaties
o Code Pénal 1810
7
,2.4 Vandaag
Grondwet versie 1830
o Art. 139 – Het Nationaal Congres verklaart dat de volgende zaken door afzonderlijke wetten,
en binnen de kortst mogelijke tijd, dienen te worden geregeld
2° De inrichting van een jury (werd door Napoleon afgeschaft)
10° De inrichting van het leger, de rechten op bevordering en op pensioen, alsmede
het Militair Strafwetboek (afzonderlijk militair wetboek)
11° De herziening van de Wetboeken
Strafwetboek (1867)
o Ontwerp Haus & Nypels (wetboek die we vandaag gebruiken)
o ≠ Châtel-D’Haenens (1979)
Eerste initiatief tot wijziging – het is niet gelukt om het
o Ontwerp Legros (1985) wetboek in zijn totaliteit te herzien
o Complementaire wetten
Via complementaire wetten doet het nieuw sociaal verweer een intrede
o Geruchtmakende strafzaken – zorgden voor een politieke druk om heel snel dingen aan te
passen (bv. de bende van Nijvel en de impact op de verjaringstermijnen, …)
Het ad hoc wijzigen van strafbepalingen is nefast voor de interne consistentie
o Wetsontwerp nieuw Strafwetboek
Wetboek Strafvordering (1808)
o Voorafgaande titel 1878
o ≠ Bekaert 1974
o ≠ Franchimont 1991
o Complementaire wetten
o Geruchtmakende strafzaken
o Wetsontwerp nieuw wetboek
8
,Hoofdstuk 3: Theorieën over het strafrecht
3.1 Klassieke leer
Mensbeeld vrij denkende mens
o De mens is een vrij denkend en rationeel wezen
Iedereen heeft de keuze tussen goed en kwaad
Mensen kan je aanspreken op hun fouten en straffen wanneer ze deze keuzes
maken
o Strafrechtelijk tussenkomen op basis van een morele schuld
Morele schuld geen misdrijf zonder schuld, als er geen schuld is dan ook geen
crime
Nullum crimen sine culpa
Vertaling mensbeeld in het strafrecht
o “De ernst van het misdrijf wordt bepaald door de schade
die het aanricht”
o “De ernst van het misdrijf wordt bepaald door de schuld
van de dader”
o Automatisch proces
Niet veel gedachte en redenering evenwicht
tussen misdrijf en straf wordt bepaald door de
schade die aangericht is en de schuld van de dader
o Vertrek vanuit het legaliteitsbeginsel
o Geen vervolgingsbeleid
Misdaad = automatische straf
o Geen appreciatie door de rechter
De rechter moet niet afwegen wat de context van de dader is
o Strafuitvoering tot strafeinde
Straf moet altijd tot het einde ervan uitgezeten worden
9
, Doelstellingen van het strafrecht
o Vergelding
Belangrijk omwille van de schending van het sociaal contract
o Algemene preventie
Door kennis over straffen zal de vrijdenkende mens 2x nadenken alvorens zelf feiten
te plegen
o Bijzondere preventie
Door het ondergaan van de straf zal de vrijdenkende dader tot inkeer komen en niet
nogmaals zelf feiten plegen
Waarom niet resocialisatie? Resocialisatie en rehabilitatie gaan ervan uit dat er iets mis is met
iemand en dat deze persoon geholpen moet worden om dan in de toekomst wel de juiste keuzes te
kunnen maken – maar gaat er dus vanuit dat er iets mis is met iemand en dat is niet het mensbeeld
van de rationeel denkende mens: iedereen kan verantwoordelijk geacht worden voor hun rationele
keuzes
3.2 Positivisme
Mensbeeld gedetermineerde mens
o “De individuele verantwoordelijkheid wordt ernstig in vraag gesteld”
o Geslacht, leeftijd, ras, milieu, klimaat, urbanisatie, gezin, biogenetische kenmerken
Vertaling mensbeeld in het strafrecht
o “Lus puniendi vloeit voort uit de bescherming van de
maatschappij”
Vertrekt niet vanuit een misdrijf maar vanuit gevaar
Vertrek van de gevaarlijkheid van de mens – hoe kunnen
we de maatschappij beschermen en deze gevaarlijke
mensen helpen?
o Als het gevaar duidelijk is, kan tussenkomst ook ante delictum
Interventie is mogelijk ookal is er nog niets gebeurt
Anti delictum = nog voor een misdrijf gepleegd is
ingrijpen
o Pas bij de strafuitvoering kan ad hoc een gepaste reactie
uitgetekend worden
Onvoorspelbaar proces – het is niet mogelijk op voorhand te zeggen hoelang iemand
in behandeling moet zijn
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maaikevwx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen