BELEIDSKADERS VOOR SOCIAAL WERK
Inleiding
OVER HET BELANG VAN POLITIEK EN BELEID VOOR SOCIAAL WERK
Sociaal werk gebeurt binnen de maatschappij. Eigen aan onze risicosamenleving zijn de snelle veranderingen van
die maatschappij. Om die veranderingen te kunnen kaderen, zijn politiek en ideologie nodig. Wie nog zegt dat
politiek niet belangrijk is voor sociaal werk, heeft dus ongelijk.
Via de politiek beslissen we in een democratie over de inrichting van onze samenleving. We maken in ons
professioneel handelen als sociaal werker voortdurend politieke en ideologische keuzes.
Normatieve professionaliteit: men moet niet alleen de dingen juist doen, maar ook de juiste dingen doen. De
keuze wat ‘juist’ is, is per definitie ideologisch geladen en politiek getint.
Het beleid vormt het kader voor sociaal werk. Het schept mee de voorwaarden, zorgt voor financiering en
structuur. Maar soms is het beleid ook mee de oorzaak van problemen van mensen. Een verstrenging van de
wetgeving op gezinshereniging houdt families soms uit elkaar. Goede sociaal werkers begeleiden dan ook niet
alleen gezinnen die met zulke problemen worden geconfronteerd, maar proberen ook en tegelijk de
beleidskaders te veranderen, om ze structureel te verbeteren.
In een wereld in verandering duiken er ook voortdurend nieuwe problemen op waar het beleid nog niet
(voldoende) mee bezig is of (nog) geen antwoorden op heeft. Sociaal werk vertrekt vanuit en werkt binnen
bestaande beleidskaders, maar heeft ook als taak beleidskaders te veranderen en te verbeteren.
WERKEN AAN BURGERSCHAP
Vertrouwen in beleid en politiek staan echter laag. Velen verkiezen een snelle one-liner, dan een genuanceerde
analyse. In zo’n klimaat staat niet alleen politiek onder vuur, ook burgerschap en democratie liggen onder vuur.
We kunnen immers niet zonder politiek in een samenleving: we moeten samen over heel wat dingen beslissen.
Dat doen we democratisch, maar onze democratie werkt maar als er mensen hun burgerschap ook opnemen.
Burgerschap en politiek zijn dus cruciale concepten voor sociaal werkers. Sociaal werkers zijn namelijk geen
loutere uitvoerders van de welvaartstaatvoorzieningen in deze maatschappij. Zij stellen hun effect voortdurend
op de proef en testen hen op uitsluitingsmechanismen.
Er zijn wél alternatieven, maar deze hangen grotendeels af van de ideologie waaruit men naar
maatschappelijke problemen kijkt.
BELEID STUURT SOCIAAL WERK
Tenslotte is er nog een laatste reden om als sociaal werkers het beleid op te volgen: om zicht te krijgen of te
houden op de eigen positie en omgeving. Politiek bepaalt ook de handelingsmogelijkheden en de
werkingsmogelijkheden voor vele sociaal werkers.
Een sociaal probleem speelt bijna nooit enkel op microniveau, het probleem dan enkel op dat niveau behandelen,
heeft dus geen effect.
1
,Welke emancipatorische en politiserende ruimte hebben sociaal werkers ten aanzien van het beleid, terwijl
zij door datzelfde beleid betaald worden?
Het binnenhalen van projecten en contracten prevaleert steeds meer op activisme. Activisme betekent vanuit
kritische zin wijzen op de pijnpunten van het beleid.
Hoe kan het sociaal werk haar politiserende rol blijven waarmaken, onder druk van een subsidiërende en
controlerende overheid die liever niet al te veel tegenwerking krijgt?
TWEE CONVERGERENDE TENDENSEN
Generation me: generatie van nu, generatie die zichzelf centraal stelt.
- Macro: grote mate van welvaart bereikt in Westerse maatschappijen.
- Micro: gericht op zelfrealisatie (want randvoorwaarden voor welzijn zijn vervuld voor grote groep
mensen. Zich moeilijk kunnen identificeren met ‘zij die het minder hebben’.
CONFORMEREN POLITISEREN – SIGNALEREN
Uitvoeren van welvaartsvoorzieningen. Kritisch in vraag stellen van de welvaartsstaat en haar
voorzieningen.
Conformeren aan de verwachtingen van de overheid. Lacunes, uitsluitingsmechanismen en noden
blootleggen en aankaarten.
Projecten binnenhalen. Levensomstandigheden van cliënten en onvervulde
noden aftoetsen aan rechten. (vb. recht op een
menswaardig leven leefloon onder Europese
armoedegrens)
Niet in vraag stellen of rechten de facto (in het leven Gezonde distantie en kritische zin tot de eigen
van cliënten) geëffectueerd worden. organisatie en het beleid.
Identificeren met de eigen organisatie (blinde Vb. cliënt komt leefloon aanvragen en sociaal werker
loyauteit) komt tot de vaststelling dat het bedrag ontoereikend
is om menswaardig van te kunnen leven. Sociaal
werker stelt de hoogte van het bedrag kritisch in vraag.
Vb. cliënt komt leefloon aanvragen en sociaal werker
brengt dit administratief in orde.
SPANNINGSVELD TUSSEN…
CONFORMEREN
Je werkt voor een bepaalde organisatie en je voert bepaalde doelen uit. Je doet wat je moet doen in je job. Vaak
is het ook gericht op het binnenhalen van projecten. Wanneer je middelen krijgt, ga je vaak niet te moeilijk doen,
aangezien je de middelen krijgt. Je bent afhankelijk van de middelen, dus buig je sneller naar de normen van de
andere. Je gaat je aanpassen naar wat er verwacht wordt.
Vaak ook niet afvragen of de rechten van de cliënten geëffectueerd worden. Wanneer je weet dat een leefloon
zich onder de norm bevindt, ga je hier niets van zeggen. Kritisch ga je niet meteen in het begin van je stage zijn,
ook al zie je dingen die niet kunnen. Bang zijn voor je eigen positie.
Spanningsveld is altijd gevangen zitten tussen twee polen: ik wil dit wel doen, maar…
2
,POLITISEREN - SIGNALEREN
Sociaal werkers die kritisch in vraag stelt of de welvaartsstaat wel werkt. Wanneer deze iets opmerken dat niet
kan, gaan zij deze aankaarten en hier iets aan doen. Wanneer je te dicht staat is het moeilijker om hier in opstand
tegen te komen.
Het is NOOIT ‘of of’, nooit of conformerende of politiserende. Het is ALTIJD een spanningsveld, wel vaak sociaal
werkers die heel vaak conformerend zijn, maar NOOIT ‘of of’.
INVLOED TUSSEN DE VERSCHILLENDE NIVEAUS
Denk na over factoren op micro -, meso – en macroniveau die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van
obesitas.
MICRO (INDIVIDUEEL NIVEAU, INTERACTIE)
- Genetisch bepaald
• Traag metabolisme
- Welzijn
• Depressie
• Trauma
- De mate waarin er aan sport wordt gedaan
- Bepaalde medicatie
- Verslaving
• Roken
• Drank
• Bepaald ongezond eten
- Geen tijd om vers eten te bereiden
Deze factoren hebben we vaak zelf niet in de hand!
MESO (ORGANISATIONEEL)
- School
• School biedt niet genoeg gezonde alternatieven
• Niet genoeg alertheid over obesitas
- Sporten is duur
- Supermarkten
• Ongezond eten is goedkoper dan gezond eten
Als we kijken naar Amerikaanse eetcultuur, zien we dat hier immens grote porties worden aangeboden. Dit
voedsel bevat vaak ook geen gezonde ingrediënten. Hierdoor is obesitas in Amerika een grote boosdoener.
MACRO (STRUCTUREN, INSTITUTIES,…)
- Overheid belast ongezond eten
- Overheid kan ingrijpen
- Samenspel tussen externe en interne factoren
Macro alleen haalbaar wanneer we ons verenigen!
3
, INDIVIDUELE MENSEN DIE HET BELEID HEBBEN BEÏNVLOED
- Stemrecht
- Klimaatmars
• Deze persoon heeft mensen op de been gezet. Wij kunnen dingen niet alleen realiseren, wij
hebben anderen nodig.
• Mensen vanuit de geschiedenis waarvan men denkt dat die doelen alleen hebben bereikt,
hebben de steun van anderen gebruikt om hun doel te verwezenlijken.
VAN GEVOEL NAAR RATIO
Sociale verandering begint bij verontwaardiging (gevoel), opstand en (langdurige) volharding in de rebellie
(strategie).
Het begrip ‘sociale verandering’ verwijst naar verandering op samenlevingsniveau en minder naar individuele
problemen. Nochtans moet hierin nuance gebracht worden, niet in het minst omdat individuele problemen vaak
gevolgen of symptomen zijn van onderliggende structurele problemen.
DUS
- Sociaal Werk gebeurt niet in het luchtledige. Maatschappelijke context en beleid hebben grote invloed
op de levens van mensen, vaak zelfs onbewust.
- De verschillende niveaus staan in verbinding met elkaar.
- Grote invloed van macroniveau op meso- en microniveau.
- Omgekeerd weinig invloed van microniveau op beleid belang om zich te verenigen.
MAAR MOET SOCIAAL WERK DAN NIET NEUTRAAL ZIJN?
NORMATIEVE PROFESSIONALITEIT
In ons professioneel handelen maken we voortdurend politieke en ideologische keuzes. Sociaal werkers moeten
de dingen juist doen, maar ook de juiste dingen doen.
Wat is juist? Het antwoord hierop is ideologisch geladen.
Definiëring van het ‘vluchtelingenprobleem’
- Door rechtse partijen: “vluchtelingen zijn een bedreiging voor onze veiligheid en sociale zekerheid. We
moeten hen buitenhouden.”
- Door linkse partijen: “vluchtelingen bevinden zich in mensonwaardige omstandigheden en hebben recht
op opvang en bescherming. Bovendien kunnen zij een rijkdom voor de samenleving zijn.”
Sociaal werk is normatief, leg uit.
Een bepaalde norm voorop stellen. Opkomen voor mensen, sociaal werk is politiek.
Als politieagent moet je de wet uitvoeren, heb je weinig ruimte om zelf in te vullen. Politieagenten die doen
aan profileren is niet goed want je laat een bepaalde ideologie doorschijnen in het werk.
4
