Samenvatting
Samenvatting partim GENETICA
Samenvatting van alle slides van het partim "genetica" van het vak Problemen van erfelijkheid, kind en adolescent. Gegeven door prof. dr. F. Malfait.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 83 pagina's
Voorbeeld 4 van de 83 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Prof Malfait – GeneticaINLEIDING TOT DE MEDISCHE
GENETICA - STAMBOOMINTERPRETATIE
Leerdoelen
- Begrip ‘zeldzame aandoening’ kunnen kaderen
- Weten wanneer te denken aan een erfelijke aandoening
- Stamboom kunnen opmaken
- Adhv een stamboom meest plausibele overervingsmodus kunnen afleiden
- Termen zoals pleiotropie, penetrantie, variabele expressie, heritabiliteit kunnen definiëren
1. KLINISCHE OF MEDISCHE GENETICA
- = medisch specialisme en onderzoeksgebied dat zich bezighoudt met de toepassing van genetisch
onderzoek in de menselijke geneeskunde en de gezondheidszorg
- Omvat
o Klinisch-genetische diagnostiek van (mogelijke) erfelijke aandoeningen, aangeboren
afwijkingen, dysmorfologische en andere genetische syndromen en
ontwikkelingsstoornissen
o Interpretatie en vertaling naar de patiënt van genetische labo-uitslagen
o Erfelijkheidsadvisering: igv het optreden (of de kans daarop) van een erfelijke aandoening
in de familie, zal een klinisch geneticus het individu en/of de familie helpen om
- Voornamelijk toegespitst op klinische en/of laboratoriumdiagnostiek, counseling, management en
opvolging van mensen met zeldzame, erfelijke aandoeningen (vooral Mendelliaanse)
o “zeldzaam” (EU) = bij minder dan 1 op 2000
o “zeldzaam” (USA) = bij minder dan 200 000
2. ZELDZAME AANDOENINGEN
2.1. EPIDEMIOLOGIE
- 30 miljoen Europeanen, 6 – 10% van de wereldbevolking
- 6000 – 8000 zeldzame aandoeningen gekend, ± 250 nieuwe elk jaar
o 80% is genetisch
o 95% geen FDA-approved behandeling
o 65% serieuze klinische manifestaties
o 50% kinderen
▪ 30% sterft voor 5 jaar
2.2. KENMERKEN
- Vaak complexe, multisystemische aandoeningen
- Vaak chronisch, soms levensbedreigend
1
, - Start aandoening
o Congenitaal: start bij geboorte
▪ ! niet per se genetisch bepaald ! vb foetaal alcohol syndroom, virale inf tijdens ZS
o Op kinderleeftijd
o Late onset: start op volwassen leeftijd
- Zichtbaarheid
o Zichtbaar: dysmorfe kenmerken, klein gestalte…
o Niet zichtbaar: dementie, borstkanker, darmkanker…
- Meestal geen geneesmiddel
o Doel diagnose: optie van prenatale/preimplantatie genetische diagnostiek + behandelen
o Doel behandeling: kwaliteit van leven verbeteren + levensverwachting doen toenemen
3. ERFELIJKE AANDOENINGEN
3.1. WANNEER DENKEN AAN EEN ERFELIJKE AANDOENING?
- Aanwezigheid van dysmorfe kenmerken
- Clustering van klinische afwijkingen die op eerste zicht niets met elkaar te maken hebben
o Combinatie klinische kenmerken, labo-afwijkingen en persoonlijke/fam antecedenten
- Verdachte familiale anamnese
- Aanwezigheid van een neurocognitieve stoornis
Belang van awareness, niet pluisgevoel en familiale anamnese !
3.2. STAMBOOM INTERPRETEREN
- Doel: hypotheses stellen omtrent mogelijk onderliggende oorzaak
o Chromosomale afwijking
o Monogene (mendeliaanse) afwijking
▪ Autosomaal dominante overerving met volledige/onvolledige penetrantie
▪ Autosomaal recessieve overerving
▪ X-gebonden overerving, recessief of dominant
▪ Mitochondriale aandoening
o Multifactoriële aandoening (meeste)
o Niet-genetisch bepaalde aandoening
2
,- Valkuilen!
o De novo mutaties
o Penetrantie = de proportie van mensen met een bepaald genotype, die ook daadwerkelijk
het fenotype (of de klinische kenmerken geassocieerd aan dat genotype) vertonen
▪ Non-penetrantie = drager van genetisch defect, maar vertoont fenotype niet
▪ Verschillende syndromen vertonen verschillende penetrantie, maar binnen een
syndroom kunnen verschillende karakteristieken ook verschillende penetrantie
vertonen → bv HBOC
• Penetrantie voor borstcarcinoma bij aanwezigheid van BRCA1 mutatie is
ongeveer 70% tegen leeftijd van 80 jaar
• Penetrantie voor ovariumcarcinoma bij aanwezigheid van BRCA1 mutatie
is ongeveer 45% tegen leeftijd van 80 jaar
▪ Sommige aandoeningen vertonen leeftijdsgebonden penetrantie → bv Huntington
• Penetrantie neemt toe vanaf de leeftijd van 20 – 30 jaar
• Penetrantie is volledig tegen de leeftijd van 60 – 65 jaar
o Pleiotropie = multipele fenotypische effecten van een defect in één enkel gen. Deze term
wordt gebruikt als de effecten niet duidelijk gerelateerd zijn aan elkaar.
▪ Vb: Marfan syndroom, Birt-Hogg-Dubé syndroom
o Variabele expressie = de waaier van symptomen en karakteristieken die gezien kunnen
worden in verschillende individuën met eenzelfde genetische afwijking
▪ Door omgevingsfactoren (voeding, roken…) en modificerende genen
▪ Modificerende genen = genen die het fenotype modificeren van een
mendeliaanse aandoening, waarvan de primaire oorzaak een defect in een ander
(meestal ongekend) gen is
▪ Vb: neurofibromatose type 1
3
, 3.3. AUTOSOMAAL DOMINANTE AANDOENINGEN
3.3.1. PRINCIPES VAN AUTOSOMAAL DOMINANTE OVERERVING
- 1 mutatie (op paterneel allel of materneel allel) veroorzaakt de aandoening
- Stamboom
o Aandoening komt (doorgaans) voor in alle
generaties
o Verticaal patroon van overerving
o Één van de ouders is meestal aangetast (CAVE de
novo mutaties! CAVE non penetrantie!)
- Erfelijkheid
o Beide geslachten een even grote kans om aangetast te zijn en om de aandoening door te
geven
o Risico op overerving bij kinderen = 50%
- Voorbeelden (structureel EW defect meestal AD)
o Marfan syndroom
o Ziekte van Huntington
o Achondroplasie
o Osteogenesis imperfecta
o Neurofibromatose type 1
o Velocardiofaciaal syndroom
o Williams-Beuren syndroom
o Birt-Hogg-Dubé syndroom
o Autosomaal dominante polycystische nieren (ADPKD)
o CADASIL
o Hereditair Borst-en Ovariumcarcinoom Syndroom (HBOC) => zie hoofdstuk over kankers
o Lynch Syndroom => zie hoofdstuk over kankers
3.3.2. MARFAN SYNDROOM
- = 1 van de meest frequente erfelijke bindweefselaandoeningen (1 op 3000 tot 1 op 5000)
- AD mutatie in FBN1-gen dat codeert voor fibrilline (structureel EW in bindweefsel)
o => verlies van elastinevezels musculoskeletaal, CV, respiratoir, ogen, huid… (pleiotropie!)
- Kenmerken
o CV: mitralisklepprolaps, AO worteldilatatie
o Ophtalmologisch: ernstige myopie, ectopia lentis (lensluxatie)
o Musculoskeletaal: marfanoide habitus
▪ Grote, slanke gestalte, disproportioneel lange ledematen
▪ Arachnodactylie
▪ Pectusafwijkingen
▪ Scoliose
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper geneeskundeftpsychologie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62890 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen