les 1: WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE ZINGEVENDE INTERESSE
wetenschap, betekenis, leefwereld
Edmund Husserl
= heeft veel nagedacht over wat is de band tussen de wetenschap en de wereld.
- hij begon daarbij bij de leefwereld = de wereld waarin wij leven
- deze is is subjectief, persoonlijk (zelfs onpersoonlijke dingen zoals een tas koffie
verwijst naar iets persoonlijks zoals gezelligheid en vriendschap) en betekenisvol
- we leven in een leefwereld met verschillende mensen
wat heeft dat nu met wetenschap te maken? Alle wetenschappen die je kan bedenken
vertrekken allemaal vanuit de leefwereld, vanuit een betekenisvol gegeven.
➔ psychologie vertrekt vanuit het betekenisvolle feit dat wij mentale verlangens
hebben
➔ de medische wetenschap vertrekt vanuit het betekenisvolle feit dat wij een
kwetsbaar lichaam hebben
➔ de sociologie vertrekt vanuit het betekenisvolle feit dat wij banden hebben met
andere mensen
! wetenschap maakt abstractie van de leefwereld ⇒ subject-object / afstandelijkheid /
onpersoonlijk
- hoe is anatomie wetenschap geworden bev?
- vereiste abstractie: doen alsof we onpersoonlijk tov een dood lichaam staan en
dan moeten we even loskoppelen dat dat ooit een mens is geweest, je moet dat
even als object gaan bekijken
- pas dan kan je dat lichaam opensnijden
- moet ook altijd wel tijdelijk zijn, want nadat je anatomieles gedaan is moet je dat
lichaam wel met respect behandelen en terug wegsteken
= je wetenschappelijke blik is dus een tijdelijke opschorting van de normale
omgang met de betekenisvolle leefwereld, en dat mag enkel in de context van
de wetenschap!! In alle wetenschap is dat zo! Nadien moet de wetenschapper
terugkeren naar de wetenschap!
filmpje van het universum: dat is hetzelfde, even zie je dat wij maar een klein mini deel
zijn van het universum. Maar als je terug inzoomt op de persoon denk je ‘daar is een
mens’ en niet ‘daar is een mini schilfer van het universum’
⇒ je keert steeds terug naar de leefwereld
belangrijke vraag: wat is de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
- in de liefde bijvoorbeeld: je wilt niet dat als je een band met iemand hebt dat dat
gaat om toeval en intuïtie, niet gewoon als robotjes op eigenschappen afgaan
1
, - moeten we dan streven naar een meer wetenschappelijke leefwereld?
- of heeft die leefwereld een eigen autonomie? een eigen redelijkheid?
de zingevende, cognitieve en manipulatieve interesses van de mens
mensen hebben interesse in 3 dingen
1. cognitieve interesse: ons streven naar kennis ⇒
technologie helpt hierbij
2. manipulatieve interesse: gaat over de vraag “hoe
kan ik de wereld naar mijn hand zetten?” en “Hoe
kan ik verkrijgen wat ik wil in deze wereld?” Iets
doen om je zin te krijgen dus ⇒ technologie helpt
hierbij met gsm’s en zo bijvoorbeeld
3. zingevende interesse: gaat over een verlangen naar
een betekenisvol leven te hebben, het verlangen naar
betekenisvolle dingen
⇒ deze 3 overlappen ook, er zijn bepaalde handelingen die in verband
te brengen zijn met ze alledrie.
vb: een gesprek tussen 2 meisjes in de aula
- lijkt vaak te gaan over kennisuitwisseling, en dat kan ook,
bijvoorbeeld als je wilt weten welke les je straks hebt
- kan ook gaan over je zin te krijgen, als je een pen wilt lenen
ofzo
- is een manier om betekenisvol met elkaar om te gaan, een
gesprek kan ook doelloos zijn. Gewoon als je naast elkaar zit in
de aula, en omdat het leuk is om te doen
⇒ een gesprek is VOORAL een manier om zin te geven aan het feit
dat je naast elkaar is. Een gesprek gaat vaak over de zingevende
interesse, iets betekenisvol, eerder dan voor uitwisseling van informatie
⇒ wij zijn getraind om te denken dat veel gaat over informatie uit te wisselen of de
werkelijkheid naar ons hand te zetten (omdat technologie ons daar vaak in helpt)Maar
eigenlijk is die zingevende interesse iets veel prominenter in onze dagelijkse leefwereld
dan we zelf doorhebben….
● Je buurman geeft je informatie over hoe je je tuin moet in orde houden. Je voert
dat gesprek omdat dat betekenisvol is. Ook Al krijg je soms van hem een tomaat
of wordt je idd slimmer over je tuin, je voert dat gesprek gewoon omdat het kan.
➔ er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een cognitieve
interesse, maar eigenlijk fundamenteel over zingeving lijken te gaan
2
, ➔ er zijn ook activiteiten die lijken te gaan over dat je iets wilt maar eigenlijk
gewoon over zingeving lijken te gaan
zingevend en cognitief
= er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een cognitieve interesse, maar
eigenlijk fundamenteel over zingeving lijken te gaan
● vb 1: liefde en chemie: wetenschap ontdekte dat feromonen zorgen dat je verliefd
wordt. Maar als je zegt tegen je partner ‘onze feromonen heeft ons
samengebracht is dat raar”. Hetzelfde met liefde: niemand zegt toch dat je houdt
van je kinderen omdat je een hersenregio extra neuronale activiteit heeft.
⇒ niet alles moet kennis zijn enzo, sommige dingen ook gewoon
● vb 2: straf: we moeten afstappen van straffen van mensen, want da's even
belachelijk als boos worden op nen auto omdat die niet start. Misdadigers
zijn zoals kapotte auto’s, die moeten niet gestraft hebben, die moeten
gerepareerd worden (Richard dawkins zijn mening)
⇒ prof vindt dit fout: zij gaan ervan uit dat de leefwereld volledig bepaald moet
worden door cognitieve interesse. Straf is nu eenmaal de manier waarop mensen
zin proberen geven aan het feit dat mensen iets fout hebben gedaan. Straf is een soort
van ritueel daarvoor. Net zoals je zin probeert te geven aan het ding dan André zijnen
buurman is, moet er ook zin gegeven worden aan het feit dat mensen zware misdaden
plegen door middel van straf
zingevend en manipulatief
= SEr zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’, maar
die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen). Bijvoorbeeld: geluk en erkenning.
● vb 1: zoeken naar geluk: stel je kan je hele leven aan een geluksmachine hangen
en altijd geluk zien. DIe machine toont ons dingen die we belangrijk vinden: liefde,
vriendschap, droomjob, jij die op het wk met rode duivels speelt…. Volgens de
manipulatieve interesse is dat de perfecte oplossing
⇒ wat blijkt nu? alles wat de machine ons laat zien zijn dingen buiten ons, dat is niet echt
geluk. Als we alles kunnen manipuleren is het niet meer geluk want geluk is alles buiten
ons wat ook niet kon geweest kunnen zijn, wat ook niet had kunnen gebeuren
⇒ geluk is niet iets dat je kan manipuleren
● vb 2: zoeken naar erkenning en waardering: stel er bestaat een pilletje dat als je
dat aan mensen geeft, dat die je leuk vinden. Het feit dat je erkenning krijgt van
iemand is enkel leuk als je weet dat dat ook niet had kunnen gebeuren
3
, ⇒ de mooiste dingen in ons leven, geluk en erkenning, valt structureel buiten
manipulatieve dingen
! de focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie
aantasten. Als je denkt dat iemand enkel vrienden is met je voor je notities, kan de
vriendschap niet meer werken
TOEPASSING: echt gebeurd verhaal ⇒ voorbeeld van burgerschap
er moest ooit iets van afval worden opgeslagen in zweden. Ze gingen rondvragen waar
dat mocht en in een stad zei gemiddeld 50% van de mensen ja omdat ze iets wouden
door voor hun land; Wanneer de overheid zei ‘hier is geld extra” dan pas begonnen ze na
te denken over de manipulatieve interesse, en dan zei 25% maar ja.
conclusie
zingeving en andere interesses, met wat heeft dat nu eigenlijk te maken?
mysterie VS probleem
- mysterie: iets waar je verwondert over blijft
➔ vb vriendschap: vriendschap is altijd een beetje een mysterie → “het is
verwonderlijk dat onze 2 paden zijn gekruist”
➔ vb sterfelijkheid: dat is geen probleem dat we kunnen oplossen, eerder een
mysterie dat ons verwondert.
- probleem: iets waar een oplossing voor moet zijn
➔ vb: een ziekte
betrokkenheid VS afstandelijkheid
- betrokkenheid: het heeft te maken met geraakt worden door de dingen, gevoelig
zijn voor bepaalde waardevolle zaken, eerder dan met nuchtere kennis
- afstandelijkheid: in bepaalde dingen mag je niet te afstandelijk zijn/doen. I
➔ vb: n je vriendschap ga je geen statistische analyse maken van je
vriendschap
afhankelijkheid VS controle
- het heeft te maken met zaken die noodzakelijkerwijs buiten onze controle vallen
traditie vs innovatie
- on onze omgang met deze issues maken we gebruik van culturele en traditionele
elementen (omgangsvormen, rituelen, gebruiken…)Het gebruik daarvan kan men
op geen enkele manier rationeel verantwoorden
➔ vb: op café gaan met je vrienden is ook een ritueel dat niet door logica is
te verklaren
4
