Dit is een samenvatting van Hoofdstuk 2 van Geschiedenis van het Publiekrecht en de politiek. Hierdoor hoef je geen volledige samenvatting te kopen als je iets mist. :)
H2: De fundamenten uit de oudheid (800 v.C. – 476 n.C.)
§1. De oudste bouwstenen van het publiekrecht
A. De bakermat aan de Middellandse Zee
- 3 grote monotheïstische religies komen uit Jeruzalem
- onze rationaliteit komt uit Athene
- ons recht komt uit Rome.
De romeinen zullen het recht, verder bouwend op dat van de hen voorafgaande culturen, tot een hoger niveau
verheffen. De kerk zal van de Romeinse verworvenheid gebruik maken om een eigen rechtsstructuur en
rechts
systeem uit te bouwen.
Bij ons zijn er geen teksten van rond het begin van de jaartelling, waardoor we enkel dingen weten over
samenlevingsregels door verhalende Romeinse bronnen zoals Caesar en Tacitus
Wanneer het Romeinse rijk verdwijnt, blijft de Kerk overeind en zorgt daarmee voor het behoud van de jurdische
knowhow waarop de latere staten van West-Europa zullen verder bouwen.
- De link tussen religie en recht is in de meeste samenlevingen voor ons essentieel
- De scheiding Kerk en Staat is slechts een enkele eeuwen oud idee dat niet overal gerealiseerd is
CodexHammoerabi
- Wanneer? 18de E.v.Chr.
- Wat? Stèle in Louvre (Susa-Iran)
- Wie? Hammoerabi
bouwt na militaire veroveringen gecentraliseerd rijk uit: eerste dynastie van Babylon
- Inhoud?
o Wereldlijk!
o Talioprincipe: oog om oog, tand om tand
o Standenmaatschappij
- Legitimatie? Samas, groot rechter van hemel en aarde, dicteert
- Wetboek? Nee: noch formeel, noch materieel
o Niet exhaustief (slechts 282 artikelen)
o Niet systematisch: Geen concepten, maar casuïstiek
o Compilatie van zowel wetten als opgetekend gewoonterecht
§2. Het spontaan gegroeide recht: het gewoonterecht
A. Wat is de gewoonte? Legitimatie en bron
De gewoonte is de belangrijkste bron van recht, het is ook de belangrijkste legitimatie van het recht.
- De regels worden nageleefd omdat ze door de vorige en de huidige generatie niet in vraag
werden gesteld, omdat ze er gewoon steeds geweest zijn.
- Het gewoonterecht is statisch evolutief.
- Dit houdt in dat het niet lijkt te evolueren, maar dat het zich wel degelijk aanpast aan de
sociale, politieke, technische en andere ontwikkelingen.
- Belangrijke rol rechtspraak in vaststelling: ‘recht wordt gevonden’
10
, B. Bestaansvoorwaarden: herhaling en dwang
1. objectief element van de herhaling
- We spreken pas van gewoonterecht wanneer keer op keer opnieuw aan een rechtsfeit of rechtshandeling een
zelfde rechtsgevolg wordt verbonden.
- Cf. Internationaal recht: STATE PRACTICE
2. subjectief element van de sanctie
- Verder moet een rechtssubject zich ook gedwongen volgen, omdat er geen andere keuze is of hij
wordt gesanctioneerd .
- Cf. Internationaal recht: OPINIO IURIS
3. natuurwet
- Vaak gebeurt een handeling uit noodzaak of ingevolge een natuurwet
- Voorbeeld natuurwet: wie moe is, valt in slaap
- Opdat er sprake zou zijn van een gewoonterechtelijke regel moet:
o De handelende persoon over een keuzevrijheid beschikken
o Binnen deze vrijheid moet hij steeds dezelfde keuze maken en daartoe zijn wil uiten
o Het moet om sociaal waarneembaar gedrag gaan
o Herhalingen die men individueel stelt, kunnen geen aanleiding geven tot gewoonterecht
C. Kenmerken
Het gewoonterecht is ongeschreven. Hierdoor is het recht moeilijk te bewijzen (tenzij notoir).
- Dit is geen probleem wanneer 2 rechtssubjecten die hetzelfde gewoonterecht met elkaar in contact
komen.
- Als echter 2 rechtssubjecten met andere gewoonterechtelijke regels in contact komen wordt het
moeilijker.
- Dan zal de rechter proberen achterhalen of de ingeroepen gewoonterechtelijke regels geldig zijn of
niet.
o In de late middeleeuwen en de Vroegmoderne tijd gebeurt dit aan de hand van een turbe.
o (een gerechtelijk onderzoek door een groep van beëdigde getuigen naar de geldigheid van
gewoonterecht)
Tot het einde van het Ancien Régime speelde het gewoonterecht een voorname rol in het westerse recht, maar nu
veel minder. Vandaag speelt het gewoonterecht veelal een hiaat opvullende rol.
- Het gewoonterecht is zeer versnipperd en allerminst uniform.
- Het is afhankelijk van territorialiteit en personaliteit.
- Dit is goed omdat het zo lokaal is aangepast, maar minder interessant omdat dit tot conflicten kan
leiden.
Het gewoonterecht is typisch voor minder ontwikkelde maatschappijen.
Hoe ging dit in de ME in zijn werk?
o Enkelingen of groepen slagen erin de macht naar zich toe te trekken en bepaalde prestaties af te dwingen,
eerst enkel en alleen op basis van de brute macht maar na verloop van tijd op grond van een (vermeend?)
recht.
o Vb: uitbouw van de middeleeuwse heerlijkheden
o Positief: sluit optimaal aan bij eigen volksaard
o Negatief: wat bij intercostumier recht kan leiden tot conflict
Sporen van gewoonterecht bij ons
o ‘Goede zeden’, billijkheid; op internationaal niveau kan de opeenstapeling van bilaterale of
multilaterale verdragen leiden tot bindend gewoonterecht, ook ten aanzien van niet- contracterende staten.
11
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nmvl. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
