VZOM: maatschappelijk-sensitieve zorg: Christine Ceulemans
Stigmatisering
Wat is stigmatisering?
o Stigma = een vooroordeel waardoor iemand in negatieve zin wordt onderscheiden van
anderen dit vooroordeel ontstaat omdat deze persoon een bepaald kenmerk heeft dat als
afwijkend wordt gezien.
o Dit kenmerk sluit niet aan bij wat de samenleving normaal vindt past niet binnen de
heersende waarden en normen.
o Iemand wordt door dit kenmerk beschouwd als onacceptabel en daarmee afwijkend deze
persoon wordt enkel nog maar gezien als dit ene kenmerk.
o Andere eigenschappen, zoals goed kunnen zingen of sterk zijn in wiskunde, verdwijnen naar
de achtergrond.
o Er is sprake van een belangrijk en negatief verschil tussen het vooroordeel en de
daadwerkelijke identiteit van een persoon 1 specifiek kenmerk wordt uitgelicht en er
wordt zoveel waarde aan gegeven, dat de andere kenmerken overschaduwd worden en haast
niet meer lijken te bestaan.
o Het kan gaan om fysieke of psychische kenmerken, maar bijvoorbeeld ook over het behoren
tot bepaalde groepen vluchtelingen, geïnterneerden,…
o Stigmatisering kan voortkomen uit zichtbare en onzichtbare kenmerken er wordt een
onderscheid gemaakt:
Gediskwalificeerde hierbij gaat de persoon ervan uit dat zijn omgeving bekend is
met de afwijking of dat deze direct zichtbaar is. Bijvoorbeeld bij gezichtsafwijkingen.
Potentieel gediskwalificeerde hierbij heeft iemand aan afwijking, waarvan de
omgeving niet (onmiddellijk) op de hoogte is en dit dus ook niet direct zal opmerken.
Bijvoorbeeld een litteken van een brandwonde op het been.
Soorten stigma
o Publieke stigma
Stigmatisering vertrekkende vanuit de maatschappij
o Zelfstigma
Hierbij hebben de personen in kwestie de negatieve oordelen van anderen verinnerlijkt
De gestigmatiseerde gaat de vooroordelen zelf geloven en denkt dus negatief over zichzelf
Hoe herken je zelfstigma?
- Je haalt jezelf naar beneden
- Je voelt jezelf tekort schieten
- Je trekt je terug op sociaal vlak
- Je hebt angst voor publiek stigma
o Structureel stigma
Ongelijkheid in de cultuur
Ongelijkheid in de wet- en regelgeving bijvoorbeeld je krijgt geen verzekering
o Associatief stigma
Geldt voor de naasten van iemand met een stigma
Een partner kan merken dat de omgeving hem ook uit de weg gaat of een dochter van iemand
houdt de psychische aandoening van de moeder liever geheim.
Sommige naasten voelen zich uitgesloten, worden verantwoordelijk gesteld, niet serieus
genomen of ervaren onbegrip voor de tijdrovende mantelzorg.
Gevolgen van stigmatisering
o Angst
o Werkeloosheid en inkomensverlies
o Klein sociaal netwerk
o Geringe kwaliteit van leven
o Depressieve symptomen
o Demoralisatie moedeloosheid
o Vermijden van professionele hulp
o Suïcidaliteit
, o Zelfstigma
Wat kan de persoon zelf doen?
o Gevoelens en emoties leren herkennen
o Dit bespreken met hulpverleners of hulpgroepen
o Kiezen wat je deelt of niet disclosure
o Mogelijke antwoorden van mensen die te maken krijgen met stigmatisering
Plastische chirurgie oplossingen zoeken voor het “afwijkende” kenmerk
Compensatie door andere lichaamsdelen te benadrukken
Zichzelf isoleren en terugtrekken uit de samenleving
Zich organiseren met “verwanten” en zich kenbaar maken in de samenleving
Hun “afwijking” verbergen bijvoorbeeld homoseksualiteit niet uiten
Wat kan je doen als “mens”? (vriend, familie,…)
o Vraag je af: “welke vooroordelen heb ik zelf?”
o Wees je bewust van je aannames en vraag na of datgene wat je denkt klopt
o Praat met je vrienden en familie over vooroordelen en stigmatisering
o Vroeg hoe het écht met iemand gaat, luister zonder oordeel en toon begrip
o Houd contact in goede en slechte tijden
Wat kan je doen als professional?
o Stigma herkennen
Hoe herken je zelfstigma?
- Persoon doet uitspraken waarin ze zichzelf naar beneden haalt
- Persoon trekt zich terug
- Persoon geeft aan bang te zijn voor de reactie van anderen
Hoe herken je stigma door collega’s en jezelf?
- Gedrag tegenover de gestigmatiseerde
Vermijden van de gestigmatiseerde
Overdreven vriendelijk zijn of medelijden hebben
Betuttelen
Het niet-bespreken en dus doen alsof er niets aan de hand is
- Gedrag tegen collega’s (bijvoorbeeld tijdens de briefing)
Roddelen
Spreken over het kenmerk in plaats van over de persoon
o Professioneel reageren
Naar de gestigmatiseerde toe
- Bespreekbaar maken
- Doorverwijzen
Naar de collega’s toe
- Aangeven wat dit met jou doet
- Professionele uitleg geven
- Je moet niet alles aan iedereen vertellen
Destigmatisering
o Destigmatisering = het bijdragen aan het tegengaan en/of voorkomen van stigmatisering
o Wanneer heb je een destigmatiserende grondhouding?
“ik ben me bewust van mijn eigen vooroordelen over psychische aandoeningen. Ik reflecteer
dus op de mogelijke negatieve impact die dat heeft op de manier waarop ik cliënten en
collega’s behandel.”
“ik zet me actief in voor destigmatisering, bijvoorbeeld door anderen aan te spreken op
stigmatiserende uitingen.”
“ik zet me in voor een destigmatiserende bejegening richting mensen met een psychische
aandoening, bijvoorbeeld door te focussen op herstel en eigen regie.”
o Tips voor destigmatiserende communicatie
Stel de persoon centraal en niet de aandoening gebruik consequent “people first” taal,
tenzij mensen zelf aangeven dat ze het anders willen. We hebben het nog altijd over mensen.
Voorbeeld: praat over mensen met dementie en niet over dementerenden.
Voorkom het “wij-zij denken” iedereen is anders en dus uniek. Ook mensen met dezelfde
diagnose hebben verschillende ervaringen. Vermijd daarom wij-zij tegenstellingen. Voorbeeld:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elinewillaert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.