Dit is een samenvatting van Hoofdstuk 8 Geschiedenis van het Publiekrecht en de politiek gegeven door Georges Martyn en Rik Opsommer. Hierdoor hoef je geen volledige samenvatting te kopen als je een hoofdstuk mist.
H8: De 19e eeuw: een grondwet voor het jonge België
§1. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
A. Ontstaan
- Ten tijde van de Bourgondiërs en Karel V zijn de “lage landen” of “Nederlanden” aangeduid met de term
Belgium
o In Franse teksten heeft men het over de provinces Belgiques
o Nederland en België betekenen beide dus hetzelfde
o Einde Ancien Régime: Splitsing der Nederlanden
§ Belgische provincies: Zuidelijke Nederlanden
De Franse periode
- Het Zuiden wordt geannexeerd bij Frankrijk in 1795
- Het Noorden blijft voorlopig apart bestaan als de Bataafse Republiek, vazalstaat van Frankrijk
o in 1806 vervangen door het Koninkrijk Holland (onder Lodewijk Napoleon, broer van Bonaparte)
o 1810: Bataafse Republiek uiteindelijk ook geannexeerd
o 1813: het Noorden wordt weer onafhankelijk, maar keert niet terug naar de republikeinse staat
§ Het feit dat men onder Lodewijk Napoleon gewend is geraakt aan de instelling van het
koningschap (het huis van Oranje)
§ Er is een sterke kandidaat-koning van het Huis van Oranje: Willem I (zoon van de vroegere
stadhouder)
§ Huis van Oranje: traditioneel gelegitimeerde familie
§
In de 17de en 18de eeuw was de leidende gedachte die van een gedeelde soevereiniteit, met de
bestuursbevoegdheden verdeeld over verschillende gremia
- Na de val van Napoleon is de terugkeer naar de republiek ondenkbaar
- Daarenboven opende de monarchistische staatsvorm meer kansen op slagen voor een eventuele hereniging
met het Zuiden
- Er werd niet verdergewerkt op de Staatsregeling, maar de Franse grondwet
- Gijsbert Karel van Hogendorp probeerde deze revolutie te legitimeren met de uitleg dat de ingrepen ten
aanzien van de traditie minimaal waren.
Wat met het Zuiden? Congres van Wenen nadat Napoleon verslagen is
- Groot-Brittannië, Pruisen, Oostenrijk, Rusland, Frankrijk niet overtuigd van Willem zijn argumenten
o Traditie
o Godsdienst
o Taal
o Volksaard etc. zijn geen geldige argumenten
- Voorlopig een generaal-gouvernement België als sterke buferstaat tegen Frankrijk
- Prins Willem aanvaardt het verdrag der Acht Artikelen van Londen in 1814
o Wordt gouverneur-generaal
o Tussen 1814 en 1815 regeert hij de iure absolutistisch, want er is nog geen grondwet voor het
nieuwe territorium
o Eind 1813 had Willem aan een commissie onder leiding van Gijsbert Karel van Hogendorp de
opdracht gegeven voor de nieuwe (Noord-) Nederlandse staat een grondwet te schrijven, die in 1814
wordt goedgekeurd
o Het is de resultante van enerzijds de oude traditie der constituties maar anderzijds ook van de theorie
van het verlichtingsdenken en van de praktijk van de Amerikaanse en Franse voorbeelden
o Over de nieuwe constitutionele tekst wordt een volksraadpleging gehouden
o Door enkele “aanpassingen” (arithmétique hollandaise: het meerekenen van de afwezige kiezers als
stilzwijgende instemmers en het meetellen als instemmers van de weigeraars om religieuze redenen
=> een gemotiveerde stemming) weet Willem de tekst te behouden
72
, De grondwet (1814-1815)
- Geschreven door Gijsbert Karel van Hogendorp
- traditie: bij nieuwe staat hoort nieuwe grondwet
- bevat een aantal bepalingen van klassieke vrijheden en voorziet een unitaire staat
- De koning is de centrale figuur die onder meer deel heeft aan de wetgevende macht (samen met de
volksvertegenwoordiging = Staten-generaal)
- Twee weinig democratisch samengestelde kamers van de Staten-generaal:
o de leden van de Eerste Kamer worden door de Koning benoemd, de overgrote meerderheid zijn
edellieden.
o De tweede Kamer wordt niet rechtstreeks verkozen, maar door de provinciale staten
- Wetgevende macht = elitair en koningsgezind
o De Staten – Generaal: een toegewezen bevoegdheid
o De vorst kan dus redelijk absolutistisch regeren
- Het is ook enkel aan de Koning en niet aan de volksvertegenwoordiging dat de ministers verantwoording
moeten afleggen
B. Kroniek van een aangekondigde breuk
Problemen in het Zuiden
- De monarchie adel en de adel waren het slachtoffer tijdens de revolutionaire gelijkheidsidealen, maar
zwaaien nu weer de plak.
- De unitaire staat houdt geen rekening met de eeuwenoude particularistische houding van de oude
vorstendommen
- De godsdienstvrijheid van het Noorden en de feitelijk hoofdrol van het protestantisme stroken ook niet met de
zeden van de “Katholieke” Nederlanden
o In het bijzonder de bemoeinissen in het onderwijs
- Er zijn de economische verschillen tussen het handel drijvende Noorden en het eerder industriële Zuiden
- Daarenboven is het Zuiden op verschillende institutionele punten benadeeld
o Het Zuiden is proportioneel ondervertegenwoordigd in de Staten-Generaal. Er was immers gekozen
voor pariteit, terwijl de facto ongeveer 3/5 van de bevolking in het Zuiden leven
- Politiek – institutioneel is ook het budgettaire en financiële beleid een belangrijke twistappel
o Het Noorden had een veel grotere staatsschuld uit het verleden te delgen dan het Zuiden, maar er
werd beslist de lasten gelijk te verdelen
o Dit gebeurde op een bijzonder weinig transparante wijze
§ De staatsbegroting werd slechts om de 10 jaar voorgelegd aan de volksvertegenwoordiging
§ De schuldafbouw werd toevertrouwd aan een amortisatiesyndicaat: democratisch niet
gelegitimeerd kliekje van de vorst, maar verregaande bevoegdheden had
- Ook en vooral de Noordelijke taalpolitiek is een obstakel voor heel wat Franstaligen die carrière willen maken
o Een doorgedreven taalpolitiek en een daaraan gekoppelde onderwijspolitiek
o Voor hem (Willem I) moet er eenheid van staatstaal en volkstaal zijn en die taal is het Nederlands
§ Wat een probleem is voor België = voertaal is voornamelijk Frans
o Kort na het oprichten van de Gentse universiteit, waar het Latijn de academische voertaal is, vraagt
het bestuur om te mogen overschakelen op het Frans en niet het Nederlands
§ De eerste jaren van zijn bewind is hij gematigd en laat taalvrijheid toe
§ Later komt er een systeem van taaldwang
§ Pas met een besluit van 1829 neemt de vorst wat gas terug en in 1830 krijgt Vlaanderen
weer zijn totale taalvrijheid
73
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nmvl. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
