Samenvatting
Training en Coaching
Training en Coaching 2BaTP
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding training en coaching ........................................................................... 4
1. Vijf pijlers OPO Training & Coaching .......................................................................... 4
2. Trainen en/vs coachen................................................................................................ 4
2.1. Training ............................................................................................................... 4
2.2. Coaching ............................................................................................................. 5
2.3. Verschil tussen trainer en procesbegeleider ........................................................ 5
2.4. Taak- en procesgericht werken ............................................................................ 6
3. Gelijkenissen .............................................................................................................. 7
3.1. Groepssamenstelling ........................................................................................... 7
3.2. Groepsactiviteit .................................................................................................... 7
4. Intake.......................................................................................................................... 7
4.1. De start van een training ...................................................................................... 7
4.2. Groepstypologie volgens Remmerswaal en Goossens ........................................ 8
4.3. Training en coaching in de verschillende afstudeerrichtingen .............................. 8
4.4. Intake: hoe? ........................................................................................................10
4.5. Intake bij de opdrachtgever .................................................................................10
4.6. Brainstorm ..........................................................................................................11
4.7. Doelen formuleren ..............................................................................................11
4.8. Het conceptprogramma ......................................................................................12
4.9. Intake bij de deelnemers .....................................................................................12
4.10. Aanpak van een groepsintake .........................................................................12
4.11. Definitief programma!! .....................................................................................13
5. Reflectiemoment ........................................................................................................13
Hoofdstuk 2: Didactische stappen van een effectieve training & intro ...................................14
1. Welke methode werkt het best? .................................................................................14
1.1. Onderzoek naar effectieve training .....................................................................14
1.2. Resultaten na 28 dagen training .........................................................................14
2. Een didactiek van vier stappen ..................................................................................15
2.1. (Onderliggend principe bij de 4 stappen) ............................................................15
2.2. Uit welke 4 trainingsactiviteiten bestaat een effectieve training? .........................15
2.3. Stap 1: Leren van voorbeelden ...........................................................................16
2.4. Stap 2: Stap voor stap oefenen...........................................................................18
2.5. Stap 3: Praktijkopdracht met feedback ................................................................19
2.6. Stap 4: Toepassen en leren stimuleren ...............................................................20
2.7. Enkele voorbeelden ............................................................................................21
3. Waarom zijn dit nu belangrijke componenten .............................................................22
1
, 3.1. Mensen leren vooral als ze .................................................................................22
3.2. Didactische principes ..........................................................................................22
Hoofdstuk 3: Trainersvaardigheden ......................................................................................23
1. Omgaan met weerstand.............................................................................................23
1.1. Wat is ‘weerstand’? .............................................................................................23
2. Contact maken met de praktijk van de deelnemers ....................................................23
3. Spelen met de inhoud ................................................................................................24
4. Opdrachten instrueren ...............................................................................................24
4.1. HOE?..................................................................................................................24
4.2. Tips.....................................................................................................................24
4.3. Duidelijke aanpak ...............................................................................................25
5. Feedback geven ........................................................................................................25
5.1. HOE? → 4 tips ....................................................................................................25
6. Complimenten geven .................................................................................................26
6.1. HOE?..................................................................................................................26
6.2. WAAROM? .........................................................................................................26
Hoofdstuk 4: Demonstratie ...................................................................................................27
1. Nut ? ..........................................................................................................................27
1.1. Demonstratie ......................................................................................................27
2. Training......................................................................................................................27
2.1. Training via demonstratie ....................................................................................27
3. ONTDEKKENDE demonstratie ..................................................................................28
3.1. 4 STAPPEN ........................................................................................................28
3.2. Checklist .............................................................................................................29
4. INTRAINENDE demonstratie .....................................................................................30
4.1. 5 stappen ............................................................................................................30
4.2. Checklist .............................................................................................................30
Hoofdstuk 6: Groepsprocessen ............................................................................................31
1. GROEP als succes verhaal........................................................................................31
2. Groepsontwikkeling: LEVING.....................................................................................31
2.1. Eerste fase: parallelfase .....................................................................................31
2.2. Tweede fase: opnemingsfase .............................................................................32
2.3. Derde fase: wederkerigheid ................................................................................34
2.4. Vierde fase: afscheid ..........................................................................................35
3. Diversiteit in je groep .................................................................................................36
3.1. Intercultureel leren ..............................................................................................36
Hoofdstuk 7: Jezelf als instrument ........................................................................................37
2
, 1. Ken je kwaliteiten .......................................................................................................37
2. Blijf in je kracht...........................................................................................................37
2.1. Wees echt...........................................................................................................37
3. Werken aan je uitdagingen ........................................................................................38
3.1. Twee tegenpolen: leiden en aansluiten ...............................................................38
4. Lichaamsgewaarzijn ..................................................................................................39
5. Dramadriehoek ..........................................................................................................39
6. Bewaak je basis .........................................................................................................40
6.1. Plezier en succes................................................................................................40
6.2. In je kracht ..........................................................................................................40
7. Geef jezelf tijd om te groeien als trainer .....................................................................40
Hoofdstuk 8: Cre/actief aan de slag ......................................................................................41
1. Een divers werkveld ...................................................................................................41
2. Het gebruik van werkvormen .....................................................................................41
2.1. Wat is een werkvorm? ........................................................................................41
2.2. Focus houden .....................................................................................................41
2.3. Zelf ervaren ........................................................................................................41
2.4. Patronen doorbreken ..........................................................................................42
2.5. Aandacht voor ieders stijl ....................................................................................42
3. S.P.E.L. – METHODE ................................................................................................42
3.1. Speels (ontspannen doen) ..................................................................................42
3.2. Procesmatig (volgens wat zich aandient) ............................................................44
3.3. Ervaringsgericht leren (actiegericht)....................................................................44
4. Inspirerende werkveldillustraties ................................................................................44
4.1. Soorten werkvormen ...........................................................................................44
4.2. Gebruik van beweging ........................................................................................45
4.3. Gebruik van beeld...............................................................................................46
4.4. Gebruik van muziek en ritme ..............................................................................48
4.5. Woord en drama .................................................................................................49
4.6. Gebruik van digi-taal ...........................................................................................50
3
,Hoofdstuk 1: Inleiding training en coaching
1. Vijf pijlers OPO Training & Coaching
Werkveld
Welk soort trainingsvragen krijgt een psychologisch consulent?
Hoe ga je met zo'n vraag om?
Didactiek
Hoe werk je een training uit?
Welke trainersvaardigheden zijn daarbij van belang?
Groepsdynamische aspecten
Hoe ga je om met de deelnemers en hun dynamiek in de groep?
Cre-actief aan de slag
Hoe stem je je werkvormen maximaal af op je doel(-groep)?
Groeien als trainer
Welk soort trainer wil ik worden?
Waar haal ik concrete inspiratie?
2. Trainen en/vs coachen
Het onderscheid is niet altijd eenduidig te maken
Trainer voetbal → meer groepsniveau
Coach voetbal → meer persoonlijker en individueler
2.1. Training
Doel van training: het overbrengen van kennis, vaardigheden en attitudes in
een context/groep via doelgerichte steun bij het leren van nieuw, effectiever gedrag
deelnemers passen zich aan het vooropgestelde doel (in samenspraak met de
doelgroep)
kan eenmalig zijn
veelal in groepsverband
kennis en vaardigheden overbrengen en inoefenen
Trainen begint dus met bekijken wat er nu niet goed gaat in de praktijk van de deelnemers.
Dat proces kan starten bij een vraag van een opdrachtgever. Maar het kan ook starten bij je
eigen analyse als je bv. een open training wilt aanbieden of een nieuw vak aan een
hogeschool. Vanuit die analyse bekijk je welke vaardigheden de deelnemers missen.
➢ basis voor je training: wat wil je ze leren?
4
,De praktijk van de deelnemers is dus altijd het uitgangspunt. Het kenmerk van professionele
trainers is misschien wel dit:
➢ professionele trainers gaan altijd uit van de praktijk van hun deelnemers en willen die
verder helpen
Uitgaan van de praktijk Valkuil: uitgaan van de inhoud
Bij een vraag eerst het probleem verkennen Bij een vraag meteen bepalen welke
en inzoomen op concreet gedrag. 'Wat trainingsinhoud helpt. 'O, dan leer ik ze mijn
doen ze nu en hoe kan het anders?' verkoopmodel!'
Per training bekijken wat aan de orde is en Uitgaan van een vaste basisvoorraad van
variëren in wat je aanbiedt modellen en die aan iedereen leren
Cases afstemmen op de praktijk en Veel gebruikmaken van standaardcases,
specifieke leervraag van de deelnemers want die hebben hun nut immers bewezen
Soms nee zeggen of doorverwijzen Altijd ja zeggen tegen een training
Theorie en praktijk afwisselen. Ook uitgaan Veel theorie vertellen in je training. Altijd
van de ervaring en kennis die mensen al éérst de theorie geven en dan pas oefenen.
hebben. 'Hoe kan ik ze nu wat leren, als ik 'Hoe kunnen ze nu iets doen als ze de
niet weet wat hun referentiekader is?' kennis nog niet hebben?'
2.2. Coaching
Cliënt bepaalt de krijtlijnen van het traject
Niet enkel behalen van bepaalde doelen, maar ook zoeken naar
oorzaken en moeilijkheden
Persoonlijk potentieel ontwikkelen
Kan gericht zijn op behalen van lange termijn doelstellingen
Vaak één op één begeleiding
2.3. Verschil tussen trainer en procesbegeleider
Een trainer kiest de inhoud vanuit de praktijk van de deelnemers en brengt die gedoseerd in.
Met gerichte oefeningen en korte stukken uitleg zorgt hij dat de deelnemers zo effectief
mogelijk leren. Om dat voor elkaar te krijgen, ben je als trainer op drie terreinen aan het
werk:
1) Inhoud → je hebt verstand van de zaken die de groep gaat leren.
2) Didactiek → je kunt je inhoud vertalen in en programma en dat zo begeleiden dat
iedereen leert.
3) Groepsproces → omdat je de deelnemers laat leren in een groep, heb je ook
deskundigheid nodig over het groepsproces. Hoe zorg je ervoor dat je de groep benut en
veilig maakt?
Breng je geen inhoud in en haal je alles uit de groep? Dan ben je geen trainer maar een
procesbegeleider. Een procesbegeleider is nodig als de groep moeite heeft met
samenwerken of aanhikt tegen besluiten. Ze kunnen het wel - ze hebben de benodigde
vaardigheden wel - maar ze doen het niet.
5
,De focus van een procesbegeleider is om de groep als geheel vooruit te helpen in zijn
proces. De focus van een trainer is leren: je wilt dat elke deelnemer leert. De groep is daarbij
het middel.
Waarom is dit onderscheid belangrijk? Daarvoor zijn twee redenen:
1) Soms hebben trainers aangeleerd gekregen dat ze het beste alle kennis uit de groep
kunnen halen. Maar daardoor loopt het leerproces veel trager dan nodig is. Je past de
vaardigheden van een procesbegeleider toe op een training en dat is niet effectief.
2) Wanneer je teamtrainingen geeft, heb je vaak allebei de rollen. Je leert de deelnemers
nieuwe kennis en vaardigheden en je pakt strubbelingen in de samenwerking op.
Trainer Procesbegeleider
Doel Iedereen leert individueel; groep Groep gaat beter
als individu samenwerken/betere besluiten
nemen of iets dergelijks
Expertise 1. Inhoud 1. Veranderprocessen
2. Didactiek en werkvormen 2. Groepsprocessen binnen een
voor individueel leren organisatie
3. Groepsprocessen in een 3. Werkvormen voor groepsleren
training
Gedoe in de Herkent hobbels in Herkent hobbels in groepsproces
groep groepsproces en weet die zo en weet die boven tafel te krijgen,
geruisloos mogelijk op te lossen zodat groep hier constructief verder
in komt.
Resultaat Iedere deelnemer weet en kan De groep werkt beter samen en/of
meer aan het eind van de heeft gezamenlijke voornemers
training
Wanneer? Er ontbreken kennis en De groep wil (beter) met elkaar
vaardigheden leren werken of samen keuzes
maken over het werk
2.4. Taak- en procesgericht werken
2.4.1. Taakgericht werken
Checklists en stappenplannen
Inhoud
Didactiek
Werkveld
2.4.2. Procesgericht werken
Groepsdynamische aspecten
Cre-actief aan de slag
Groeien als trainer
6
,3. Gelijkenissen
3.1. Groepssamenstelling
cliënten (kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen)
professionelen (team, ervaringsdeskundigen,...)
omgevingsactoren (bv. mantelzorgers, ouders, teamgenoten...)
groepsgrootte kan zeer klein zijn (enkele deelnemers), gewoon (6-10) of groot (+10,
20,...)
groep kan gesloten (zelfde deelnemers over tijd), halfopen (af en toe iemand
weg/bij) of open (voortdurend andere deelnemers) zijn
3.2. Groepsactiviteit
deel van een pakket/programma (bv. in psychiatrische behandeling, opleiding) of een
vrijblijvend aanbod
atelierwerking
eenmalige activiteit (bv. workshop/infosessie gezonde voeding), vaste aantal sessies
die elkaar opvolgen (bv. Psycho-educatie psychose, management training) of een
steeds terugkerende activiteit zijn (bv. "weekopening")
Online training
4. Intake
4.1. De start van een training
Intake bij de opdrachtgever
Brainstorm
Doelen formuleren
Het conceptprogramma
Intake bij de deelnemers
Definitief programma
7
,4.2. Groepstypologie volgens Remmerswaal en Goossens
4.2.1. Cognitief georiënteerde groepen
Kennis en inzicht verwerven
Gedrag en handelen beter vorm geven
Bijvoorbeeld: informatieavonden, thema-avonden, psycho-educatie
4.2.2. Belevings- en ervaringsgeoriënteerde groepen
Emotionele draagkracht versterken
Aandacht ligt op het delen van ervaringen of life-events
Overwinnen van emotionele blokkades
Bijvoorbeeld: groepen rond acceptatie en verwerking bij het krijgen van een kind met
een handicap, groepen voor vrouwen met incestervaringen, groepen voor partners
van overledenen, groepen rondom de verwerking van echtscheiding
4.2.3. Gedrags- en vaardigheidsgeoriënteerde groepen
Gedragsverandering, resultaatsgericht
Leerprocessen rond nieuw gedrag en nieuwe vaardigheden
Werkvormen aanbieden om de deelnemers nieuwe ervaringen te laten opdoen
Bijvoorbeeld: sociale vaardigheidstraining, assertiviteitstraining, een cursus rond
opvoedingstips, een cursus toepassing rationeel-emotieve therapie
4.3. Training en coaching in de verschillende afstudeerrichtingen
4.3.1. A&O
Groepen werkzoekenden (jongeren, mensen met een fysieke/mentale beperking en
een afstand tot de arbeidsmarkt, mensen die ontslag kregen, mensen die zoekend
zijn…)
Sollicitatietraining (hoe cv opmaken, hoe solliciteren)
Outplacementbegeleiding (omgaan met ontslag, vooruit kijken, solliciteren)
Loopbaanbegeleiding (op zoek gaan naar talenten en interesses…)
Teams (medewerkers die samen werken)
Teambuilding – activiteiten doen, reflectie en abstractie
Teamcoaching – wat doen we goed? Wat kan beter? Hoe verloopt onze
communicatie? …
Groepen medewerkers (wordt in A&O VTO genoemd: vorming, training, opleidingen):
Infosessies voor nieuwe medewerkers (socialisatie, zorgen dat ze zich snel op hun
gemak voelen in de organisatie)
Sessies over welzijn (stresseducatie, burn-outpreventie, zelfzorg,
timemanagement…)
Sessies over feedback geven
8
, Groepen leidinggevenden
Vormingen over hoe ze best selectiegesprekken/hun selectieprocedure aanpakken
(ook leren hoe ze kandidaten objectief kunnen beoordelen tijdens een
selectieprocedure)
Vormingen over leiderschap
Vormingen over het voeren van functioneringsgesprekken
Vormingen over teamdynamiek
Groepen medewerkers en leidinggevenden
Sessies over waarden en organisatiecultuur
Sessies over gezond werken
Sessies om competenties samen in kaart te brengen die van belang zijn voor een
functie
4.3.2. SPP
Groepen leerlingen (kleuter- lager- of secundair)
→ Bijvoorbeeld: faalangsttraining, sociale vaardigheidstraining, sessies 'leren
leren', kringgesprekken met leerlingen over bv. Pesten
Groepen kinderen/jongeren buiten de schoolse context
→ Bijvoorbeeld: Leefgroepwerking
Teams - collega's in de schoolse of pedagogische context: leerkrachten, teamleden in
CLB/CKG/REVA's/leefgroepen/pedagogische settings
→ Bijvoorbeeld: infosessies over allerhande thema's
→ Multidisciplinair overleg, zorgoverleg
4.3.3. KLIN
van erg gestructureerd ("les/oefenen") tot erg vrij ("improvisatie")
gericht op presentie (bv. samen soep drinken), activeren, stimuleren,
motiveren, expressie, ontdekken, inzicht, psychosociaal vaardiger worden, zelfzorg,
herstel (bv. kringgesprek)
gericht op psychopathologie, alledaagse ervaringen/vaardigheden, "er mogen
zijn", persoonlijke ontplooiing, psychosociaal herstel
Voorbeelden
sociale vaardigheidstraining
communicatietraining
assertiviteitstraining
cognitieve training (bv. bij mensen met NAH) of cognitieve stimulatie
omgaan met angst, paniek, emoties
zelfcontrole (hervalpreventie)
educatie rond psychische problematiek en behandeling ervan
educatie rond gezonde voeding, rookstop
gespreksgroepen ifv veerkracht, mentaliseren,...
relaxatiesessies
gezonde beweging
praatcafé dementie
…
9
