Politicologie
Politiek en politieke wetenschap
In deze cursus gaan we de bouwstenen van politiek bekijken
De actoren, instellingen, functioneren ervan
We gaan het in een breder kader plaatsen van dagdagelijks versnipperd politiek nieuws
Historisch kunnen we politiek beter begrijpen als we weten waar het vandaan komt
We gaan de politiek ook vergelijkend bekijken, dit is erg belangrijk om iets te begrijpen, comparatief
Comparative politics
Vergelijken van landen
Je moet kunnen vergelijken tussen landen
We gaan vooral vergelijken met de Britse politiek, dit is de politiek die het meeste verschilt
met die van ons
1.1 Politiek
Voorbeeld: invoeren van de autogordel, er was heel veel discussie over, maar er is een
enorm effect te zien op het aantal verkeersdoden
Politiek heeft impact
Politiek heeft betrekking op het sturen van een samenleving
Wanneer mensen iets samen willen doen, wordt het al snel noodzakelijk om een aantal
duidelijke afspraken te maken
De samenleving wordt gestuurd door politiek maar ook door technologie en bedrijven
Politici vinden sociale media erg belangrijk
Er zijn natuurlijk ook zaken waar politici geen invloed op hebben
Omgaan met verschillen en conflicten
Komt van “politika” = de zaken die met de polis te maken hebben
Veel breder dan politieke partijen en parlementen, politiek is overal
Bij grotere groepen zijn er meer afspraken en zijn deze van een formele aard
Nationale politiek verliest zijn greep
1.2.1 Politiek en territorium
Wij associëren politiek eerder met samenlevingen die verbonden zijn met een territorium
Dat is een heel andere afbakening dan voor organisaties
Dat verschil is betekenisvol
Binnen de grenzen van die samenleving ben je onderworpen aan de regels ervan, erbuiten niet
Bij een samenleving met territorium, moet je je onderwerpen aan de bindende regels
Je kan er niet aan ontsnappen
Bij een organisatie zonder territorium bijvoorbeeld, kan je zelf kiezen of je je er aan vastbindt of niet
Je kan kiezen om weg te gaan
Staat = politiek systeem met grondgebied, ze zijn soeverein op dit gebied
Het is de hoogste soevereiniteit, er is geen andere macht boven de staat
Het is de hedendaagse structuur, waarin zich de sturing van samenlevingen afspeelt
,1.2.2 De verschuivende culturele grenzen van de politiek
Politiek kan ook variëren naargelang de inhoud en reikwijdte ervan
Verschuivende opvatting:
19e eeuw: vaste vorm van de moderne staat, politiek had een beperkte aangelegenheid
Het was een nachtwakersstaat, het hield zich niet bezig met het welzijn van de mensen
De staat deed niet veel, ze stond enkel in voor de bescherming van het eigendom van de
mensen
Steeds meer vraag om nieuwe aspecten van de samenleving door de staat te laten regelen
Meer zaken worden dus gereguleerd
Explosie van politiek ingrijpen
Sociale rechten worden even belangrijk
Wat vandaag politiek is, was dat gisteren niet
Onderscheid tussen privé en publiek
1.2.3 De vormen en structuren van de politiek
Afhankelijk van de context/samenleving die bestuurd word
Classificaties van politieke systemen
o Democratische regimes = de macht is tijdelijk en verspreid over verschillende
groepen
Er worden vertegenwoordigers verkozen door het volk en er zijn een reeks
fundamentele rechten die beschermd worden
o Autoritaire regimes
o Unitaire staten = gecentraliseerd bestuur
o Federale staten
o Variatie in politieke instellingen en procedures
Verkiezingen bijvoorbeeld kunnen op verschillende manieren georganiseerd worden
Wat doet een politicoloog?
Doel = regelmaat ontdekken in fenomenen & complexe fenomenen vereenvoudigen
Bestuderen politiek gedrag van mensen
Sociale werkelijkheid is complex
Werkelijkheid formaliseren in variabelen
Structuren, je stemgedrag word erfelijk bepaald door posities en rollen en de context waarin
je in zit
Patronen zie je door te vergelijken van veel waarnemingen, dit kan op twee manieren:
o Veel waarnemingen, individuen interesseren ons niet
o Weinig waarnemingen maar goed gekozen
1.2 Politieke wetenschap
Iedereen praat over politiek
Niet enkel politieke wetenschappers
Maar de politieke wetenschap doet dat wel volgens eigen regels, ze willen niet beoordelen
Zij willen enkel begrijpen, verklaren en analyseren
1) Regel 1: intellectuele distantie:
Het is niet de eerste bedoeling om aan het politieke debat deel te nemen, ze willen niet
zeggen hoe het moet of hoe het niet moet
Ze proberen emotioneel afstand te nemen van hun onderwerp, maar neutraliteit bestaat niet
, Interesses en keuze van de onderwerpen van wat ze bestuderen illustreert dit
De politieke wetenschapper is een kind van zijn of haar samenleving en tijd, en moet dat
weten en beseffen
De politicoloog doet aan de samenleving verslag van de resultaten van wetenschappelijk
onderzoek
2) Regel 2: wetenschappelijke methode:
Veel en bewust verzamelde waarnemingen, en een zorgvuldige en bewuste keuze van
onderzoekstechnieken
Systematisch verzamelen van data
Gebeurtenis duiden als fenomeen dat uiting is van een bredere categorie
Vergelijken en bewust zoeken naar gelijkaardige gevallen, cases die tot dezelfde categorie
behoren
De gebruikte methode hangt af van de vraag die beantwoord moet worden: kwantitatief of
kwalitatief
Openheid is belangrijk in het rapporteren, waarom en wat doe je
Repliceerbaarheid, mensen moeten het opnieuw kunnen uitvoeren en tot hetzelfde resultaat
komen
journalistiek, brongeheim = niet repliceerbaar
1.3 De instrumenten van de politieke wetenschap
Het is de bedoeling de politiek begrijpbaar te maken, te analyseren, inzichten aan te reiken over hoe
en waarom van gebeurtenissen
De politieke wetenschapper tracht de politieke wereld te ordenen, de enorme complexiteit ervan te
reduceren tot een inzichtelijk verhaal
Hiervoor houdt de politieke wetenschapper zich aan een aantal regels en gebruikt hij enkele
instrumenten
1.4.1 Concepten
= een begrip, algemene categorie, verschijnsel dat benoemd wordt met de bedoeling het precies te
kunnen afbakenen
= helpt om classificaties te maken
= manier om naar de politieke gebeurtenissen te kijken
= zonder concepten kunnen we niet over politiek spreken
= onderscheid hoofd- en bijzaken
= ideaaltype, wil een aantal essentiële kenmerken van iets wil identificeren die het mogelijk maken
om te classificeren
1.4.2 Modellen
= bepaalde voorstelling van de realiteit
= om objecten tot hun essentie te herleiden
= dingen worden duidelijker
= geeft relaties aan
= zegt hoe dingen in elkaar zitten
Politieke kringloop: eisen en steun
Eisen = vragen van individuen of groepen voor een politieke oplossing van een probleem
Verwachtingen van de bevolking
, Gatekeepers of sluiswachters = reguleren de politieke eisen
Zij bundelen individuele eisen tot algemene principes en maken ze op die manier makkelijker
te behandelen
Steun = uitingen van vertrouwen in het systeem
1.4.3 Theorieën
= geeft aan hoe en waarom politieke verschijnselen met elkaar in verband staan
= resultaat van waarnemingen en onderzoek maar theorieën sturen ook waarnemingen en
onderzoek
= verhaal van causaliteit, het moet plausibel zijn
= houdt een hypothese in
Staat en macht
2.1 Bindende regels
Specifiek kenmerk van politiek is dat de regels die het systeem oplegt, bindend zijn
Als burgers worden we verondersteld ons aan de wet te houden
burgerlijke ongehoorzaamheid
We houden ons aan de regels zonder er over na te denken
De staat mag op legitieme wijze geweld gebruiken om regels af te dwingen (arsenaal
dwangmiddelen)
Ze hebben een monopolie op legitiem geweld, ze mogen dit als enige
o Privatisering van de ordehandhaving
o Staatsgeweld moet proportioneel zijn
o Het geweld moet beperkt blijven tot dat wat strikt nodig is
2.2 Grondwet
Eerste en belangrijkste regel van een land
Legt de basisregels voor het functioneren van een politiek systeem vast
Legt vast hoe de regels zullen worden uitgevaardigd
Basisrechten- en vrijheden worden hier vastgelegd en beschermd
Meer en meer ook de socio-economische rechten in opgenomen, gaat samen met de
uitbreiding van de staat zijn niet individueel afdwingbaar
Dit is positieve vrijheid, de staat gaat zich moeien
De grondwet is niet altijd neergeschreven (soms nadeel)
- Magna carta
- Rule of law
Grondwet is algemeen en werkelijke politiek staat er ver van
Grondwet enkel de formele regels en bevat niet alles
Omdat de grondwet zo belangrijk is wordt het veranderen van de grondwet erg moeilijk
gemaakt
Ze willen dat deze regels voor een stuk erg speciale regels zijn
Hoe wijzigen:
- Op voorhand aankondigen welke artikels men wil wijzigen
- 2/3e meerderheid nodig
Wijzigt dus bijna nooit + lange onderhandelingen
België: in beide taalgroepen moet er steun zijn, dus partners nodig aan de andere kant
anders geraken we niet aan 2/3 meerderheid
