in dit document is een samenvatting van de modules 5 & 6 van het vak economie in havo 5. De stof is samengevat en begrippen worden uitgelegd. ook staat onderaan een overzicht van formules die worden genoemd in de modules.
In de economie komen veel situaties voor van wederzijdse
afhankelijkheid: de keuze van een speler (actor) heeft invloed op de
keuze én uitkomst van een andere speler. De speltheorie is ontwikkeld
om in situaties met wederzijdse afhankelijkheid het marktevenwicht te
bepalen. Daarbij gebruik je een aantal specifieke woorden:
- Vragers en aanbieders zijn spelers
- De keuzes die zij maken zijn hun acties
- En het marktevenwicht is de speluitkomst
Er zijn ook spelregels en het spel is een keer afgelopen. De speltheorie is
een aanvulling op de andere economische theorie.
Om het marktevenwicht van een economiespel te bepalen, moet je
voorspellen wat er gebeurt als het spel gespeeld wordt. Daarbij is de
eerste stap de beantwoording van 5 vragen:
1) Wie zijn de spelers?
2) Wat is hun doelstelling?
3) Wat weten ze?
4) Wat zijn hun mogelijke acties?
5) Worden acties tegelijkertijd of volgtijdelijk gekozen?
Als spelers tegelijkertijd hun acties kiezen, is de volgende stap het
opstellen van de opbrengstenmatrix: de matrix met daarin de
opbrengsten voor beide spelers bij alle mogelijke acties. Daarbij bepaalt
de rijspeler welke rij van de matrix gespeeld wordt en de kolomspeler
weke kolom van de matrix wordt gespeeld.
Bij volgtijdelijke spelen kiest een speler als eerste een actie. De tweede
speler kent deze keuze voordat hij zijn actie kiest. Om een volgtijdelijk spel
op te lossen, gebruik je een opbrengstenboom: het boomdiagram met
daarin de beslispunten en opbrengsten van beide spelers bij alle mogelijke
acties.
Als spelers hun actie tegelijkertijd kiezen, kan hun keuze niet afhankelijk
worden gemaakt van de keuze van de andere speler. Bij volgtijdelijk
spelen kan de speler die als tweede zijn actie kiest wél een conditie
inbrengen. We spreken dan van een strategie: een voorschrift dat voor
iedere mogelijke situatie aangeeft welke actie een speler kiest.
, Als spelers tegelijkertijd hun keuze bepalen, bestaat de strategie uit maar
één actie; er is geen onderscheid tussen actie en strategie. Bij volgtijdelijk
spelen is dit onderscheid er wel. Het marktevenwicht is de situatie waarin
beide spelers er niet op vooruit kunnen gaan door eenzijdig een andere
actie te kiezen. Dit evenwicht heeft een speciale naam: het Nash-
evenwicht.
Hoofdstuk 2
In de economie komt een bepaald economiespel vaak voor: het
gevangenendilemma. Bij dit economiespel is de speluitkomst voor beide
spelers minder gunstig als beide spelers hun eigenbelang najagen dan de
speluitkomst waarbij beide spelers het collectieve belang (= opbrengst
van alle spelers gezamenlijk) najagen.
Bij het gevangenendilemma hebben beide spelers een dominante actie:
een actie die altijd gekozen wordt, welke actie de andere speler ook kiest.
Het Nash-evenwicht van het gevangenendilemma is een evenwicht in
dominante acties. Dat beide spelers een dominante actie hebben, heeft
een logisch gevolg. Er bestaat maar één Nash-evenwicht; het evenwicht in
dominante acties. Hieruit volgt dat een evenwicht in dominante acties ook
een Nash-evenwicht is, terwijl een Nash-evenwicht geen evenwicht in
dominante acties hoeft te zijn.
De productie van collectieve goederen is een voorbeeld van het
gevangenendilemma: in het marktevenwicht wordt het collectieve goed
niet geproduceerd, terwijl iedereen erop vooruitgaat als het wel wordt
geproduceerd. In dit geval ontstaat het gevangenendilemma door het
positieve externe effect van collectieve goederen.
Want dit effect lokt meeliftgedrag uit: een speler die niet betaalt
voor het collectieve goed geniet wel van de opbrengsten als het
eenmaal geproduceerd is.
Als het gevangenendilemma twee keer achter elkaar gespeeld wordt,
ontstaat er een belangrijke mogelijkheid: een speler kan aan het begin van
een ronde zijn keuze laten afhangen van wat de andere speler in het
verleden heeft gedaan. Daarbij is een ronde een keer dat het
economiespel wordt gespeeld. Voor het afleiden van het Nash-evenwicht is
het dan noodzakelijk om een strategie op te stellen.
Een voorbeeld van een strategie die hiervoor zou kunnen zorgen, is
de vergeldingsstrategie (= een speler laat zijn actie bepalen door
de actie die de andere speler daarvoor heeft gemaakt)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Estelle0. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
