Enkel de wet kan gedragingen strafbaar stellen. Het is onder de absolute mensenrechten opgenomen: het kan onder
geen enkele omstandigheid orden opgeschort of beperkt (ook niet in noodtoestand). Enkel de wet kan de materiële
rechtsbron zijn van misdrijven en straffen. Uit dit beginsel vloeien 2 andere beginselen:
• Strikte interpretatie van de strafwet
• Niet-retroactieve werking van de strafwet
Het wordt soms aangeduid met het adagium ‘nullum crimen, nulla poena sine lege’. = geen delict, geen straf zonder
voorafgaande strafbepaling
Dit is afkomstig van de Duitse penalist Von Feuerbach. Het heeft dus 2 componenten:
• De delictsomschrijving moet wettelijk bepaald zijn
• De straf moet wettelijk bepaald zijn
Het is opgenomen in de Grondwet, het EVRM en het Strafwetboek. Het eist dat de wetgever in voldoende
nauwkeurige, duidelijke en rechts zekere biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld
à lex certa-beginsel = vereiste van de redelijke voorzienbaarheid
Het belet niet dat aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid wordt gegeven, voor zover zij de bijzondere eisen
van nauwkeurigheid, duidelijkheid en voorspelbaarheid niet miskent.
2. Betekenis van het begrip ‘wet’
A. ‘Wet’
Akten die uitgaan van de wetgevende macht. Ze kunnen zicht slechts legifereren binnen de perken van hun
bevoegdheid. Het GH kan wetten, decreten en ordonnanties die de grondwettelijke regels betreffende de
bevoegdheidsverdeling schenden, vernietigen. Er is een speciaal rechtsmiddel in het leven geroepen: de vordering
tot intrekking (= wanneer een strafrechtelijke veroordeling gegrond is op een vernietigde wet of decreet). Hoven en
rechtbanken kunnen ook een prejudiciële vraag stellen aan het GH.
B. Krachtens een wet
Ook de uitvoerende macht, onder bepaalde voorwaarden en binnen bepaalde perken, kan legifereren op
strafrechtelijk gebied. Het gaat over overheden die een reglementaire bevoegdheid hebben uit de Grondwet of uit
een wet. Dit zijn:
• De Koning: door Koninklijke Besluiten
• De Ministers: door Ministeriële Besluiten
• De Gemeenschaps- en de gewestregeringen: door besluiten
• De provincieraden: door de provinciale reglementen van inwendig bestuur en politieverordeningen
• De gemeenteraden: door gemeentelijke reglementen en gemeentelijke politieverordeningen
8
,Deze bevoegdheid is beperkt omdat ze op grond van art. 159 GW aan de toetsing door hoven en rechtbanken is
onderworpen. Het GH is hier eerder terughoudend over. Ze acht een te ruime delegatie strijdig met artikelen 12 en
14 GW. Een delegatie aan de Koning is enkel niet in strijd met het wettigheidsbeginsel in strafzaken voor zover de
machtiging voldoende nauwkeurig is omschreven en betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van maatregelen
waarvan de essentiële elementen voorafgaandelijk door de wetgever zijn vastgesteld.
C. Krachtens de algemene door de beschaafde volkeren erkende rechtsbeginselen
Het legaliteitsbeginsel verzet zich niet tegen de bestraffing van gedragingen die, ook al waren ze niet uitdrukkelijk
strafbaar gesteld toen ze werden gepleegd, desondanks strafbaar waren ‘overeenkomstig de algemene
rechtsbeginselen welke door de beschaafde volken worden erkend’. Ze steunen op de rechtspraak van de
internationale straftribunalen van Nüremberg en Tokio à de Nüremberg-clausule.
Hoofdstuk 2. Interpretatie van de strafwet
De rechter mag de wet alleen interpreteren, niet uitbreiden. De strafwet moet in beginsel restrictief worden
geïnterpreteerd.
1. De letterlijke interpretatie van de strafwet
Wanneer de wet begrippen niet nader omschrijft, moet hij ze interpreteren volgens hun normale, gangbare
betekenis. Een evolutieve interpretatie is hier niet bij uitgesloten, een analogische interpretatie is verboden
(gelijkaardige gedragingen). De grens is soms wel zeer moeilijk zichtbaar.
• Er wordt bv. geen nadere omschrijving gegeven van het begrip ‘goede zeden’. In de loop der jaren is de
betekenis van dit begrip geëvolueerd rekening houdend met het algemeen rechtsbewustzijn. Andere vb.
zijn: gruwelvideo’s, verkrachting, bezit van kinderpornografie….
In bepaalde gevallen worden begrippen door de wet zelf verder gedefinieerd. De rechter is hier door gebonden. Vb.:
de omschrijving van het begrip
• ‘nacht’= periode tussen meer dan 1 uur na zonsopgang en meer dan 1 uur voor zonsondergang
• ‘bewoond huis’
• ‘valse sleutels’
Soms hebben begrippen een andere betekenis in het strafrecht dan in het burgerlijk recht. Vb.: cheque,
ongeschiktheid tot….
2. De teleologische interpretatie van de strafwet
De rechter mag buiten de tekst zoeken naar de bedoeling van de wetgever. Hij mag geen nieuwe regels creëren en er
moet steeds een voldoende zekerheid zijn over de wil van de wetgever. De wil mag op extensieve of op evolutieve
wijze geïnterpreteerd worden. Er moet wel steeds voldaan worden aan 2 voorwaarden:
• Het feit moet onder een wettelijke definitie kunnen worden gebracht
• Er moet zekerheid bestaan over de wil van de wetgever
Voorbeelden van extensieve interpretatie:
® het misdrijf valsheid in geschriften (nummerplaten vallen hier ook onder, staat niet uitdrukkelijk in de wet).
Voorbeelden van een evolutieve interpretatie:
® laster en eerroof, diefstal zaak (van elektriciteit… )
9
, 3. De verboden analogische interpretatie van de strafwet
De rechter mag de wet niet uitbreiden door haar toe te passen op vergelijkbare gevallen die niet door de wetgever
waren geviseerd. Hij moet zich beperken tot de vraag of de hem voorgelegde gedraging overeenstemt met een
gedraging die door de wet strafbaar is gesteld. Het immorele of laakbare karakter van een gedraging volstaat niet.
• Vb.: necrofilie = niet strafbaar
• Vb. aanranding der eerbaarheid (zoenen hoort hier niet onder)
• Vb. voyeurisme (men is zich van geen kwaad bewust à niet in eerbaarheid gekrenkt…)
Het is niet steeds gemakkelijk om een onderscheid te maken tussen de teleologische en de analogische interpretatie.
• Vb.: afzetterij (flessentrekkerij) pas later strafbaar gesteld (viel niet onder diefstal noch oplichting)
• Vb. corruptie
• Vb. gruwelvideo’s….
Niet alle analogische toepassingen zijn verboden: enkel voor zover hieruit een uitbreiding van de strafwet uitvloeit.
Wanneer ze leidt tot een beperking ervan, is ze toegelaten. Dit wordt aangetoond met het adagium:
• ‘analogia in malam partem’ = VERBODEN
omdat zij de beklaagde tot een nadeel strekt
• ‘analogia in bonam partem’ = TOEGELATEN
omdat er een voordeel voor de beklaagde in zit. Vb.: straf uitsluitende verschoningsgrond.
Dit slaat wel niet op de toepassing van de regel in dubio pro reo, die enkel verband houdt met het bewijs(risico) in
strafzaken. Het HvC heeft beslist dat de twijfel ten goede kan komen aan de beklaagde. Dit slaat op de twijfel over de
schuld, niet de toepassing van de wetsbepaling.
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nmvl. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
