Document met mijn notities van tijdens de hoorcolleges Grondslagen van het Recht (academiejaar 22-23 uitzonderlijk gedoceerd in het Nederlands door prof. Bart Raymaekers) op basis van de ppt. Inclusief notities bij de (delen van de) teksten, zoals besproken tijdens de lessen (teksten zelf niet inbe...
Samenvatting Grondslagen van het Recht – 3BA Rechten KU Leuven 2022-2023
Inhoudsopgave
DEEL 1 – RECHTSPOSITIVISME EN NATUURRECHT ........................................................................... 2
LES 1 – INLEIDING ............................................................................................................................... 2
LES 2 – BASICS OVER HET RECHTSPOSITIVISME ........................................................................................... 3
LES 3 – KELSEN: CONSEQUENT RECHTSPOSITIVISME .................................................................................... 5
LES 4 – DE VERRUIMING BIJ HART ........................................................................................................... 7
LES 5-6 – RECHT, SAMENLEVING EN CREATIVITEIT: DWORKIN ....................................................................... 9
TEKSTEN BIJ DEEL 1 ............................................................................................................................ 11
GESETZLICHES UNRECHT UND ÜBERGESETZLICHES RECHT – GUSTAV RADBRUCH (1878-1949) .............................. 11
THE DYNAMIC ASPECT OF LAW – HANS KELSEN (1881-1973) .......................................................................... 13
THE CONCEPT OF LAW – HERBERT HART (1907-1992)................................................................................... 15
RECHTEN SERIEUS NEMEN (TAKING RIGHTS SERIOUSLY) – RONALD DWORKIN (1931-2013) .................................. 17
POETIC JUSTICE – MARTHA NUSSBAUM (1947-…) ......................................................................................... 19
DEEL 2 – MENSENRECHTEN ........................................................................................................... 20
LES 7 – INLEIDING ............................................................................................................................. 20
LES 8 – UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS .............................................................. 22
TEKSTEN BIJ DEEL 2 ............................................................................................................................ 30
TWEE OPVATTINGEN VAN VRIJHEID – ISAIAH BERLIN (1909-1997) ................................................................... 30
DEEL 3 – RECHTSVINDING ............................................................................................................. 32
LES 9 – INLEIDING ............................................................................................................................. 32
LES 10 – OORDEELSVORMING EN ROL VAN DE RECHTER ............................................................................. 33
TEKSTEN BIJ DEEL 3 ............................................................................................................................ 35
HET BELEID VAN DE RECHTER – WALTER VAN GERVEN (1935-2015) ................................................................ 35
1
,Deel 1 – Rechtspositivisme en natuurrecht
Les 1 – Inleiding
28/09/2022
2 disciplines
1. Recht
2. Theorie/filosofie
a. “Weten” op zich
b. Theorie over kennis
c. Praktisch (handelen)
d. Ethiek à rechtsfilosofie
• Juridische inrichting van de samenleving
• Bv. goede trouw, rechter
Recht
• Wat is recht?
o Conflicten tussen waarden
o Conflicten tussen aanspraken
o Conflicten tussen verwachtingen als persoon (autonomie) en als burger
(heteronomie)
= geheel van gestelde, regelende en afdwingbare regels dat binnen een bepaald
territorium geldt = positief recht
• 3 vragen
o Bevoegdheid?
o Regels stellen en hoe toepassen?
o Werking van het geheel als systeem?
2 stromingen
• Zeer oude discussie
o Symbool Antigone: positieve wet ó “hogere” wet
o Bv. Russische soldaten die moeten gaan vechten in Oekraïne?
o Oorsprong van het recht: doel op zich (mensenwerk) of doel buiten zichzelf
(externe norm)?
1. Rechtspositivisme = geldigheid los van ethiek, maar afhankelijk van procedure
o Want: wat is rechtvaardigheid? à Rechtvaardigheid als criterium is niet
wetenschappelijk
o Fundering o.g.v. handhaving met oog op maatschappelijke orde
2. Natuurrecht = er is een noodzakelijke band tussen recht en waarden
o Er is altijd een vraag naar ‘fundering’
o Lex iniusta non est lex…
2
,Les 2 – Basics over het rechtspositivisme
12/10/2022
Natuurrecht
• Begrip
o “Recht” ≠ het geldende recht
à Wel: normen en waarden?
o “Natuur” ≠ biologie
à Wel: iets wat de mens te boven gaat en niet in de hand heeft (essentialisme)
• Problemen met het begrip
o In onbruik geraakt
§ Zeer oud begrip, vaak gekoppeld aan het christendom
o Onduidelijk: niet exact te definiëren of toe te passen
o Zelfs indien we het zouden begrijpen, zou het moeilijk zijn om in een pluriforme
samenleving met die vaste begrippen te werken
• Hugo Grotius (vader van het natuurrecht)
o Etiam si-hypothese = zelfs indien God niet zou bestaan, dan nog zou het
natuurrecht geldig zijn
• Vanaf 18de eeuw: tegenbeweging (later: ‘rechtspositivisme’)
o Want: natuurrecht kan misbruikt worden om alles te rechtvaardigen
Rechtspositivisme
• Begrip
o “Recht” = het positieve recht
à Recht dat geldigheid heeft in een bepaalde context
o “Positivisme” = vooruitgang
à Denkwijze die het succes van de positieve wetenschappen ernstig neemt
• Jellinek (20ste eeuw)
o “Iedereen kan met een beroep op de rechtvaardigheid zijn gekste invallen, zijn
machtswellust, zijn kortzichtigheid, zijn politieke aspiraties, zijn na-ijver en
hebzucht als ‘heilige rechten’ laten gelden.”
• Verklarende factoren
o Moderne wetenschap
§ Sinds Kant was metafysica onmogelijk
§ Wetenschap = vooruitgang
• Natuur is vooruitgegaan o.i.v. natuurwetenschappen, dus we
moeten het recht ook wetenschappelijk benaderen
(‘Rechtswissenschaft’)
• Moderne wetenschap dankt haar solide kennis aan de wiskunde
§ Wetenschap over mens en samenleving: recht als maatschappelijk
fenomeen
o Historisch bewustzijn (19de eeuw)
§ Historische context
§ Historische rechtsschool
• Savigny
• Montesquieu
• Legitimiteit door legaliteit
o Wat is positivisme?
3
, § Wet van de 3 stadia (Auguste Comte): alle culturen en individuen doorlopen
3 stadia die telkens hetzelfde zijn
1. Mythische/theologische stadium: wereld verklaren door verwijzing
Moeilijk proces,
soort ontnuchtering naar hogere orde (“de goden”)
(geloof in de Sint ☹) 2. Filosofische/metafysische stadium: rationele verklaringen d.m.v.
abstracte termen (“het ene”, “het goede”)
3. Wetenschappelijke stadium: rationele verklaringen empirisch toetsen
(“bewijzen”) à Rechtspositivisme
o Rechtspositivisme
§ Rechtswetenschap – natuurwetenschap
• Grondslag
1. Voluntarisme: recht is het resultaat van de wilsact van de wetgever (vanuit een
collectief willen)
o Austin (19de eeuw)
§ Bevelstheorie (command theory): recht = bevelen, instructies, iets wat
opgelegd op
2. Sociale oorsprong: recht is de veruitwendiging van wat leeft in de samenleving
3. Formalisme: recht is een samenhangend geheel van regels (vaak hiërarchisch
geordend) die onderling met elkaar verbonden zijn
o Geldigheid van een regel is afhankelijk van hoe de regel tot stand komt binnen het
bestaande systeem (procedure > inhoud)
o Hans Kelsen (20ste eeuw): Grundnorm
• Succes krijgt een deuk helft 20ste eeuw:
“Befehl ist Befehl”: afkeer rechtspositivisme o.i.v. Naziregime WOII (blind de regels
volgen)
o Gustav Radbruch (Weimarrepubliek): 3 rechtspositivistische problemen
a) Eerlijk proces voor schuldigen van WOII (Nurenberg): maar op welke grond
dan?
b) Wat met alle wetten uitgevaardigd tijdens Naziregime?
c) Wat met alle juridische gevolgen voor individuen tijdens Naziregime
(huwelijken, testamenten, straffen, …)?
è Verwijzen naar natuurrecht!
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper apfelstrudel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
