Deze samenvatting van het vak politiek en beleid behandelt het boek 'Politiek en beleid in sociaal perspectief'. Wordt gegeven in eerst jaar bachelor sociaal werk aan Artevelde. Samenvatting bevat de hoofdstukken over het politiek interactieproces, macht als motor in de politiek, democratie, politi...
InhoudSTAFEL POLITIEK EN BELEID JANUARI 2023
Deel 1: Fundamenten................................................................................................................................................6
Inleiding: politiek, beleid en sociaal werk.................................................................................................................6
1. Definitie: politiek...............................................................................................................................................6
2. Sociaal werk en politiek.....................................................................................................................................7
2.1 Sociaal heeft als normatief beroep een politiek opdracht..........................................................................7
2.2 Alle sociaal werkers hebben een beleidsgerichte rol..................................................................................7
2.3 De politieke opdracht toe-eigenen.............................................................................................................7
3. De betekenis van conflict in de politiek............................................................................................................8
4. Politiek en beleid...............................................................................................................................................8
5. Politiek: een eerste overzicht............................................................................................................................9
Hoofdstuk 1: Het politieke interactieproces...........................................................................................................10
1. De meervoudige context van politiek en beleid.............................................................................................10
2. De beleidscyclus..............................................................................................................................................11
2.1 Uitgangssituatie.........................................................................................................................................11
2.2 Agendavorming.........................................................................................................................................11
2.3 Analyse van de beleidsomgeving..............................................................................................................13
2.4 Beleidsvoorbereiding................................................................................................................................13
2.5 Beleidsbeslissing........................................................................................................................................13
2.6 Beleidsuitvoering.......................................................................................................................................14
2.7 Beleidsevaluatie........................................................................................................................................14
3. Politieke en analytische visie...........................................................................................................................15
Hoofdstuk 2: Macht als motor in de politiek..........................................................................................................16
1. Macht als bedoelde invloed............................................................................................................................16
2. Indirecte macht: de structurele context van macht.......................................................................................16
2.1 Directe en indirecte macht........................................................................................................................16
2.2 De invloed van de structurele context......................................................................................................17
3. Machtsbronnen en machtsmiddelen..............................................................................................................17
3.1 Individuele en collectieve machtsbronnen...............................................................................................17
3.2 Overzicht van machtsmiddelen.................................................................................................................18
4. Reële en latente macht...................................................................................................................................19
Hoofdstuk 3: Democratie........................................................................................................................................20
1. Democratie......................................................................................................................................................20
1.1 Democratie als bestuur van, door en voor het volk..................................................................................20
1.2 Democratie als principe.............................................................................................................................20
1.3 Kenmerken van de moderne liberale democratie....................................................................................21
Pagina 1 van 93
, 1.4 Autoritaire en totalitaire regimes.............................................................................................................22
1.5 Oligarchische bestuursvormen..................................................................................................................22
2. De Belgische pacificatiedemocratie................................................................................................................22
2.1 Meerderheids- en consensusdemocratie.................................................................................................22
2.2 Gewapende vrede: de Belgische pacificatiedemocratie...........................................................................23
3. Representatie en verkiezingen........................................................................................................................24
3.1 Representatie............................................................................................................................................24
3.2 Verkiezingen..............................................................................................................................................25
Hoofdstuk 5: Politieke stromingen..........................................................................................................................27
1. Breuklijnen en politieke stromingen...............................................................................................................27
1.1 Transformaties en breuklijnen in de westerse wereld.............................................................................27
1.2 Breuklijnen en politieke stromingen in België..........................................................................................28
1.3 Breuklijnen vervagen.................................................................................................................................30
2. Politieke ideologieën.......................................................................................................................................31
2.1 Ideologie....................................................................................................................................................31
2.2 Liberalisme................................................................................................................................................32
2.3 Socialisme..................................................................................................................................................33
2.4 Conservatisme...........................................................................................................................................34
2.5 Nationalisme.............................................................................................................................................35
2.6 Christendemocratie...................................................................................................................................37
2.7 Ecologisme.................................................................................................................................................38
2.8 De toekomst van ideologieën...................................................................................................................39
Hoofdstuk 6: openbaar bestuur..............................................................................................................................40
1. Overzicht van het openbaar bestuur..............................................................................................................40
1.1 Openbaar bestuur: overheid en semioverheid.........................................................................................40
1.2 Bestuursniveaus........................................................................................................................................41
1.3 Vertegenwoordigende organen: parlementen.........................................................................................41
1.4 Uitvoerende organen................................................................................................................................42
1.5 Semioverheid.............................................................................................................................................42
1.6 De publieke sector NIET KENNEN..............................................................................................................43
1.7 Complexiteit van het openbaar bestuur...................................................................................................43
2. Organisatievormen van het openbaar bestuur...............................................................................................44
2.1 Algemene principes...................................................................................................................................44
2.2 De klassieke bureaucratie.........................................................................................................................45
2.3 New Public Management..........................................................................................................................46
2.4 Bijsturing van het New Public Management.............................................................................................46
2.5 New Public Governance............................................................................................................................46
Pagina 2 van 93
, 3. Ambtenaren in het openbaar bestuurd..........................................................................................................47
3.1 Overzicht ambtenaren...............................................................................................................................47
3.2 De ambtenaar in de beleidsuitvoering: street level bureaucrats.............................................................47
3.3 Spanningen tussen politiek en ambtenarij................................................................................................48
3.4 Ombudsdiensten.......................................................................................................................................48
4. Beleidsinstrumenten.......................................................................................................................................49
4.1 Soorten beleidsinstrumenten...................................................................................................................49
4.2 Instrumenten bij beleidsvoorbereiding in planning..................................................................................50
4.3 Instrumenten van juridische aard: de regelgeving...................................................................................51
4.4 Instrumenten van financiële aard.............................................................................................................51
4.5 Nieuwe communicatie-instrumenten.......................................................................................................52
4.6 Instrumenten tussen verschillende bestuursniveaus en tussen het openbaar bestuur en de private
sector...............................................................................................................................................................52
Hoofdstuk 8: Media.................................................................................................................................................53
1. De relatie tussen media en politiek.................................................................................................................53
2. Media-politieke systemen...............................................................................................................................53
3. Media in de publieke sfeer..............................................................................................................................54
3.1 De publieke sfeer.......................................................................................................................................54
3.2 De impact van de media op de publieke sfeer..........................................................................................55
3.3 De publieke sfeer in de 21ste eeuw..........................................................................................................56
3.4 Conclusie: de rol van media voor het publieke debat in de democratie..................................................56
4. De politieke macht van de media....................................................................................................................57
5. De rol van sociale media in de politiek............................................................................................................59
5.1 Het verschil tussen klassieke en sociale media.........................................................................................59
5.2 Eigenschappen van sociale media in de politieke opinievorming............................................................59
6. De relatie tussen journalist en politicus in Vlaanderen..................................................................................60
Hoofdstuk 7: Politieke partijen...............................................................................................................................61
1. Omschrijving....................................................................................................................................................61
2. Functies van partijen.......................................................................................................................................61
2.1 Programmatorische functies.....................................................................................................................61
2.2 Positionele functies...................................................................................................................................62
2.3 Functies naar de burgers...........................................................................................................................62
3. De partijorganisatie.....................................................................................................................................63
3.1 Partijbestuur en partijvoorzitter...............................................................................................................63
3.2 De partijleden............................................................................................................................................63
4. Partijfinanciering.............................................................................................................................................63
5. Particratie........................................................................................................................................................64
Pagina 3 van 93
, 5.1 Omschrijving particratie............................................................................................................................64
5.2 Particratie in de Belgische politiek............................................................................................................64
6. Partijen in crisis...............................................................................................................................................65
6.1 Verschuiving naar electoraal-professionele partijen................................................................................65
6.2 De problematiek van de stemverschuivingen...........................................................................................66
6.3 Partijen in crisis als ledenbeweging..........................................................................................................66
6.4 Reactie van partijen, overheden en burgers.............................................................................................66
Hoofdstuk 9: participatie.........................................................................................................................................67
1. Politieke vervreemding: de kloof tussen burger en politiek...........................................................................67
1.1 Wantrouwen en onmacht.........................................................................................................................67
1.2 Een verklaringsmodel voor politieke vervreemding.................................................................................67
2. Burgerparticipatie............................................................................................................................................68
2.1 Burgerschap en democratie......................................................................................................................68
2.2 Burgerparticipatie en verdieping van de democratie...............................................................................68
2.3 De participatieladder.................................................................................................................................69
2.4 Ongelijke politieke participatie.................................................................................................................69
3. Middenveld en politiek....................................................................................................................................69
3.1 Een brede omschrijving van het middenveld............................................................................................69
3.2 Ontstaan en ontwikkeling van het middenveld........................................................................................70
3.3 Overzicht van het hedendaagse middenveld............................................................................................71
3.4 De politieke opdracht van het middenveld...................................................................................................71
3.4.1 De drie opdrachten van het middenveld...............................................................................................71
3.4.2 De evolutie van de politieke opdracht van het middenveld..................................................................71
3.4.3 Succesfactoren voor de politiek opdracht.............................................................................................72
3.4.4 Deelname aan het middenveld en democratie......................................................................................72
4. Naar een nieuw samenspel tussen burgers en politiek?................................................................................73
4.1 Wijzigende context, wijzigende participatie.............................................................................................73
4.2 Het einde van de burger-klantrelatie........................................................................................................74
4.3 Problemen met participatie......................................................................................................................74
4.4 Perspectieven voor participatie................................................................................................................75
Hoofdstuk 11: Lokale politiek..................................................................................................................................76
1. Situering van het lokaal bestuur.....................................................................................................................76
1.1 Belang van de gemeenten in kerncijfers...................................................................................................76
1.2 Meerwaarde van de lokale politiek?.........................................................................................................76
2. Wettelijke context voor het lokaal bestuur....................................................................................................77
2.1 De grondwet en de gemeentelijke autonomie.........................................................................................77
2.2 De lokale besturen moeten rekening houden met de Vlaamse en federale overheid............................77
Pagina 4 van 93
, 2.3 De interne Vlaamse staatshervorming en de gemeenten........................................................................77
2.4 Het decreet Lokaal Bestuur.......................................................................................................................77
3. Het gemeentebestuur.....................................................................................................................................78
3.1 Opdrachten................................................................................................................................................78
3.2 De rollen van het lokaal bestuur...............................................................................................................79
3.3 Politieke organen......................................................................................................................................80
3.4 De administratieve organisatie van het lokale bestuur............................................................................82
3.5 Financiën van de gemeenten....................................................................................................................83
3.6 De beleids- en beheerscyclus....................................................................................................................84
4. Samenwerking tussen gemeenten..................................................................................................................86
4.1 Geïntegreerde politiediensten..................................................................................................................86
4.2 Intergemeentelijke samenwerking...........................................................................................................86
4.3 Vrijwillige samenvoeging van gemeenten................................................................................................87
4.4 Regiovorming............................................................................................................................................87
4.5 Koepelorganisaties voor politici en ambtenaren......................................................................................88
5. Instrumenten voor burgerparticipatie............................................................................................................88
6. Het lokaal sociaal beleid..................................................................................................................................90
7. Stadspolitiek....................................................................................................................................................91
7.1 Economische bloei, sociale neergang: de politieke uitdaging..................................................................91
7.2 Antistedenbeleid.......................................................................................................................................91
7.3 Tweesporenbeleid in steden.....................................................................................................................91
7.4 Alternatief: politiek van sociale stijging....................................................................................................92
8. De provincie.....................................................................................................................................................92
8.1 Situering en wettelijke context.................................................................................................................92
8.2 Bevoegdheden...........................................................................................................................................92
8.3 Bestuurlijke organisatie.............................................................................................................................93
Pagina 5 van 93
, POLITIEK EN BELEID
DEEL 1: FUNDAMENTEN
INLEIDING: POLITIEK, BELEID EN SOCIAAL WERK
1. DEFINITIE: POLITIEK
Politiek = mensen, individueel maar vooral collectief over een problemen standpunten innemen en voorstellen
doen, hierdoor met elkaar in conflict geraken, dit conflict door middel van macht beslechten, om zo tot een
gemeenschappelijk besluit en beleid te komen
Politiek: spannend en weinig voelbaar interactieproces tussen verschillende actoren
Kern politiek: strijd, debatten, onderhandelingen tussen actoren, nemen van bindende beslissingen
Op kleine en grote schaal
David Easton
Definitie met 2 belangrijke zaken:
1. Toebedeling van waarden in omgeving van schaarste staat centraal
2. Politieke beslissingen zijn beslissingen die gezaghebbend zijn voor de hele samenleving
Definitie:
Politiek gaat over bindende beslissingen die voor een samenleving genomen moeten worden
De politieke interactie over die bindende beslissingen bestaat uit vormen van samenwerking en
conflict
Schaarste en door tegengestelde belangen en visies is politieke strijd onvermijdelijk
Centraal in die politieke besluitvorming staat daarom het gebruik van macht en de ontwikkeling van
machtsposities
Voor de regeling van collectieve besluitvorming hebben zich in verschillende samenlevingen
specifieke politieke instellingen en procedures ontwikkeld, en een specifieke politieke cultuur
Statische definitie: politieke orde
Dynamische definitie: politieke interactie
Pagina 6 van 93
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper noorgrammens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
