Samenvatting
Samenvatting medische genetica
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Uitgebreide samenvatting van de lessenreeks medische genetica
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
MEDISCHE GENETICAHOOFDSTUK 1: INLEIDING TOT DE MEDISCHE GENETICA
Veel van genetisch bepaald: haarkleur, oogkleur, gezichtsvorm, gedrag (verlegen, uitbundig)
1 eiige tweeling: zelfde genetische samenstelling
tweelingenOZ: wat bepaalt door genen en wat door omgeving?
Perceptie: genetische aandoeningen zijn zeldzaam en van weinig belang voor de huisarts
realiteit: 3-7% vd bevolking zal gediagnosticeerd worden met een genetische aandoening
• Huidige kindersterfte tgv erfelijke ziekte: 50%
• ‘common disorders’: diabetes, darm- en borstkanker, Alzheimer
Historiek
• 1866: Wetten van Mendel
o Planten vermenigvuldigen in tuin:
▪ Grote x kleine ➔ enkel grote
▪ Grote x grote ➔ 3 grote en 1 kleine
▪ ➔ groot is dominant
o Introduceerde het concept ‘erfelijke eenheden’ (later genen), verantwoordelijk voor het overbrengen
van erfelijke kenmerken naar volgende generaties
o Toonde aan dat parentale kenmerken onveranderd in latere generaties weer kunnen verschijnen
o Maakte onderscheid tss dominante en recessieve kenmerken
o Mendel werd eerst niet geloofd, na herontdekking wel
• 1900: herontdekking van wetten van Mendel
• 1951: ontdekking vd DNA structuur door Watson en Crick
o Kregen hiervoor nobelprijs
o Legden hiermee grondslag voor ontwikkeling van de ‘moleculaire genetica’
• 1956: Tijo en Levin: menselijk karyotype bestaat uit 46 chromosomen
o Doorbraak in domein ‘cytogenetica’
• 1986: PCR reactie
• 1987: start Human genome project
o 1 vd belangrijkste OZprojecten vd eeuw
o Doel: gedetailleerde genetische en fysische kaart van ganse menselijke genoom opstellen
o Identificatie van ziektegenen betrokken bij erfelijke aandoeningen versneld
▪ Voor veel aandoeningen bleek dat ze door een brede waaier van mutaties in de betrokken
genen kunnen veroorzaakt worden
➔ loss of function mutaties: hvlheid of activiteit van genproduct verminderen
➔ gain of function mutaties: genproduct krijgt nieuwe, pathologische functie
➔ regulatorische mutaties: gelegen in niet-coderende regio’s (rol bij common diseases)
▪ Geleid tot verbetering in de diagnostiek
▪ ‘genetic counseling’ of ‘erfelijkheidsadvisering’ is vandaag uitgegroeid tot volwaardige
discipline in gezondheidszorg
▪ Centra voor menselijke erfelijkheid
▪ Heel wat (onschuldige) DNA-variaties in ons genoom: single nucleotide polymorphisms SNP’s
• 2000: humaan genoom sequentie gekend
• Post-genoom tijdperk: nadruk verschuift van ‘positional’ genomics naar ‘functional’ genomics
Mens opgebouwd uit 4 bouwstenen
• Eiwitten
• Suikers
• Vetten
1
, • DNA in celkern
Volwassen individu bestaat uit miljarden cellen
➔ alle cellen bevatten een celkern en een cytoplasma
➔ klein stuk DNA in mitochondriën
DNA = deoxyribonucleïnezuur
• Drager van ons erfelijk materiaal
• Beval ALLE info (ook gedrag) van ons gehele lichaam vergelijkbaar met
o Het plan van een huis
o Recepten in een kookboek ➔ fout in kookboek? Probleem!
• Ons DNA zit in alle cellen van ons lichaam
BV genetische info over oogkleur zit in cellen van speeksel
• Bestaat slechts uit 4 bouwstenen:
o nucleotiden A, C, G, T ➔ basen
o Nucleotide vast aan fosfaat en deoxyribose
o Opeenvolging van 3 miljard nucleotiden
• Helicale dubbelstrengige structuur
o 2 polynucleotideketens in tegenovergestelde richting vormen een dubbele helix
(Watson en Crick)
• DNA uit 1 cel is een draad van 2m lang
• Voor 99.9% is de volgorde vd bouwstenen tss verschillende individuen gelijk
➔ 1/1000 nucleotiden is verschillend
o De verschillen zorgen voor de variatie tss individuen
o MAAR in sommige gevallen ook voor erfelijke ziekten
o Het DNA van ieder individu is uniek
Het menselijk genoom
• Nucleair genoom: 23 verschillende chromosomen:
o 22 autosomen
o X en Y chromosoom ➔ geslachtschromosomen
• Mitochondriaal DNA
• Chromosomenkaart = karyotype
o Chromosoom 1: grootste
o Chromosoom 22: kleinste
o Down syndroom: 3 keer chromosoom 21
➔ te veel genetische info (geen foute genen)
• Slechts 5% vh genoom heeft een wel bepaalde functie
nl de genen (verspreid over het genoom)
o Ong 20 000 genen
Wat is een gen?
• Product:
o structurele eiwit van de extracellulaire matrix
o membraaneiwit
o transportermolecule
o enzym
o transcriptiefactoren
• Regulatie van:
o Embryogenese
o ontwikkeling en groei
o stofwisseling
2
, o reproductie
Cytogenetica
• > 50j
• Chromosomale herschikkingen
• Karyotypering
Moleculaire genetica
• 25j
• Mutatie-analyse
HOOFDSTUK 2: CHROMOSOMALE OVERERVING
Classificatie van genetische aandoeningen
• Monogenische erfelijke ziekten = fout in 1 gen
• Chromosomale aandoeningen = afwijking in chromosoom
• Multifactoriële aandoeningen
Chromosomale basis van erfelijkheid
Klinische cytogenetica
• Cytogenetica = studie v chromosomen op microscopisch niveau (chromosomale overerving)
• Klinische (humane) cytogenetica = studie van chromosomen bij de mens met het oog op
o Het vinden ve verklaring van fenotypische afwijkingen/problemen → diagnose
o Het vermijden van geboorte van kinderen met chromosomale defecten → preventie
o Studie van chromosomen, hun structuur en overerving
o Microscopisch zichtbare chromosoomafwijkingen zijn verantwoordelijk voor > 100 diverse klinische
condities
o Chromosomale aandoeningen vormen een belangrijke categorie van genetische aandoeningen
o Verantwoordelijk voor belangrijke proportie van miskramen, congenitale malformaties en mentale
retardatie en ontstaan van kanker
o ChromosomenOZ is een belangrijke diagnostische test in klinische geneeskunde
• Chromosomale afwijkingen
o >100 herkenbare syndromen BV Down
o >1% levend geborenen (soms niet erg)
o ~ 2% zwangerschappen bij vrouwen ouder dan 35j resulteren in chromosomale afwijkingen
o ½ van alle spontane 1e trimester abortussen
• Indicaties
o Onverklaarde mentale handicap
o Multipele aangeboren afwijkingen
o Doodgeboorte, neonataal overlijden
o Onvruchtbaarheid
o Gestoorde puberteitsontwikkeling
o Familiale geschiedenis
o Leeftijdsrisico bij zwangerschap
• De start van humane cytogenetica
o 1956: Tijo en Levin slagen er voor het eerst in
om het correcte # chromosomen bij de mens te
bepalen: 46
o 3j na ontdekking van DNA structuur door
Watson en Crick
3
, Karyotypering
• Phytohemagglutinine: activeert celdeling
• Colchicine: stopt celdeling
• Hypotone behandeling: cellen barsten open
(1000 cellen) dus chromosomen zichtbaar
• 1-22 autosomen
• X en Y: geslachtschromosomen
• XY: jongen
• XX: meisje
• 1. Metacentrisch chromosoom: P-arm (boven
centromeer) even lang als Q-arm (onder
centromeer)
• 2. Acrocentrisch chromosoom: P-arm heel kort
• 3. Submetacentrisch chromosoom: P-arm
korter dan Q-arm
P-arm
Centromeer (streep)
Q-arm
1. 2. 3.
Telomeren
• Gelegen aan de uiteinden vd chromosoomarmen
• Geboren hiermee
• Worden steeds korter als je ouder wordt
• Moesten we ervoor kunnen zorgen dat ze niet verkorten
→ niet verouderen
• Lopen, sport → verkorten trager
Ideogram = gestileerde voorstelling vh karyotype
Cytogenetisch OZ: type van weefsel vr analyse
• Postnataal
o Perifeer bloed
o Huidfibroblasten
o Maligne cellen: bloed, beenmerg, lymfeklier, tumor, kankercellen
• Prenataal
o Vruchtwatercellen
o Vlokken
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper camilledecoster. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen