Dit is een uitgebreide samenvatting van het boek dat gebruikt wordt bij het vak sociale en politieke leerstelsels (vrijheid, gelijkheid en solidariteit). Op mijn profiel vind je ook nog een beknopte samenvatting van de lessen met daarin een begrippenlijst alsook een document met oplossingen van all...
Sociale en politieke leerstelsels
Hoofdstuk 1: De ontrafeling van de middeleeuwse orde (1450-1650)
1. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie vd politiek
Renaissance: verschillende veranderingen in de politiek, economie, plaats van het
christendom en in het denken over de mens en maatschappij die een zeer langzame
maar onuitwisbare impact hebben gehad op de West-Europese maatschappijen en van
daaruit ook op de rest van de wereld.
- Op de oudheid gebaseerde bloei van kunsten en letteren
- Italië
Leonardo Da Vinci (1452-1519)
- Het logische en experimentele
- Veranderende economische verhoudingen in een verdeeld
- Italië – Mercantilisme
- Ontvoogding en secularisering
- Op traditie georiënteerde houding → meer empirische houding
- Focus op verleden → geloof in heden en toekomst
- Detailstudie van de natuur (wetenschappelijke methode) want geloofde dat de
natuur doorgrond kon worden => grotere structuren onderzoeken obv details
- Macht bij stadstaten (leiders: mannen met visie en creativiteit) door opbrengst
handel
- Aristocratie (niet enkel door geboorte, ook kooplieden etc)
- Afbrokkeling van verbod op woeker (door katholieke kerk) om zich in te dekken
tegen de risico’s van zeehandel => men moest soms lenen => bankier een
respectabel beroep
- Nog geen systematische productie, vooral ruil
Mercantilisme: ging ervan uit dat de vorst de taak had om het inkomen van de natie te
ontwikkelen.
- Commerciële ontwikkeling van de natie vergroten en zo eigen macht verder
uitbouwen
Nicollo Machiavelli (1469-1527) → humanist
- Il Principe
- Weg van de moraal? Interesse in de feitelijkheid van hoe een
maatschappij werd geregeerd en hoe mensen zich gedroegen ipv
vorstenspiegels (beschrijven van moreel en eerbaar gedrag + hoe een
maatschappij geleid moest worden) => wetenschappelijke blik
- Empirisme: kennis uit ervaring
1
,- Vorstenspiegel: leerboek voor toekomstige vorsten met idealen vh koningschap
(geïdealiseerde spiegel waarop hij zijn gedrag kon richten) → manier om macht te
beïnvloeden (deugdzaamheid)
- Macht als last, toevertrouwd door God
- Menselijke natuur altijd en overal hetzelfde (tegelijkertijd goed en slecht)
- Wetenschappelijke methode die trachtte te focussen op de essentie van de
politiek en niet haar contextuele verschijningsvormen (MAAR zijn feiten liepen
voort uit zijn postulaten)
- Krietieken op de Kerk: zij heeft door haar slechte gedragingen de religieuze
overtuiging ondermijnd; verder houden de wereldlijke macht van de pausen en de
politiek, waartoe deze macht leidt, de eenwording van Italië tegen
- Secularisering van de politiek
- Secularisering ≠ antireligieus want religie als sociaal cement dat mensen verbond
- Heerser viel samen met staat (verkeerd)
- La raison d’Etat (staatsrede): werd een doel op zich en om die uit te bouwen
waren alle middelen heilig => pleitte voor oprichting volksleger
- Vrijheid = zekerheid = orde en onaantastbaarheid van privaat bezit en zo zal het
volk elk regime tolereren
- Was aangewezen geliefd te zijn bij de bevolking en per consensus te regeren
MAAR beter gevreesd dan bemind (want vrees hangt van u af en heb je onder
controle)
- Basis Populair Machiavellisme: doel heiligt de middelen
- Verantwoordelijkheid van vorst tav God werd verwaarloosd
- Secularisering van de politieke theorie ondermijnde de religieuze legitimering van
de monarchie en maakte het moeilijker voor de Kerk om haar macht te
legitimeren
- In tegenstelling tot More is het idee van Machiavelli geen utopie:
Hij wil daadwerkelijk iets realiseren, iets teweeg brengen. Daarvoor gebruikt hij de
wetenschap als uitgangspunt: lessen trekken uit de empirie, kennis nemen van
wetten die het gedrag regelen
- Het uiteindelijke doel is een eenmaking van Italië (dat extreem versplinterd was),
daarvoor is een sterke staat nodig om orde te verzekeren
Machiavelli’s revolutionaire nieuwe ingreep was dat hij in zijn vorstenspiegel het
werkelijke en niet het ideale gezicht van de vorst beschreef, waardoor de spiegel iets
spiegelde dat de vorst onder geen beding wilde zien
2
, Thomas More (1478-1535)
- Staat moet er zijn voor haar leden
- Utopia
o Deel 1: Beschrijving van de sociale en economische
veranderingen in Engeland (°kapitalisme)
▪ 1e enclosure beweging: omheining van gronden
introduceerde privébezit bij de landbouw, de opkomt
van het kapitalisme en moderne armoede → ellende
o Deel 2: Beschrijving van de ideale maatschappij
▪ Eiland gebaseerd op gemeenschappelijk bezit van
productiemiddelen zonder handel gebaseerd op geld
▪ Erkenning christelijke leer, openbare moraal, gebaseerd op de wens om
in harmonie met de natuur en Gods wil te leven
▪ Geld en prijzen (standpunt Kerk) bepaald door noden van beide partijen
om zichzelf in hun status te behouden
▪ ‘Ik wens het meer dan ik hoop’ → rechtvaardigheidsgevoelens
- Utopisme: afwijzen van de bestaande, onrechtvaardige orde obv religieuze en/of
morele gronden, projectie van een ideaal in een andere, denkbeeldige wereld.
2. Het einde van de katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
Humanisme
- Erasmus & More
- Hernieuwde aandacht voor klassieke Griekse en Romeinse werken
- Literaire en intellectuele stroming
- Liefde voor mens en natuur centraal
- Tegen scholastische dogmatische argumenten en redeneringen
- Niet antireligieus
- Tegen misstanden en misbruiken van de Kerk
- Bekritiseerden geestelijkheid maar niet het christendom (wouden christendom
zuiveren)
Humanisten en Scholastici:
Luther (1483-1546)
- 1517: Stellingen van de toegeeflijkheid als opstand tegen de
Kerk
- Tegen commercialisering van aflaten = kwijtschelding door
God van straffen voor begane zonden => ondermijnde de
theologie van de Kerk
- Tegen woeker en buitenlandse handel en import
- Tegen Copernicus
- Religieuze bevrijding van de mens (directe band tussen
individu en God) → religieus radicalisme
- Geen concreet staatssysteem of organisatie in gedachten
- Religieuze bevrijding ≠ gelijkheid
3
, - = sterke overheid
- ≠ vrijheid
- Thomas Munzer
o Radicaliseerde Luthers leer
o Pleitte voor algehele gelijkheid
o Dachten in direct contact met de Heilige Geest te staan en daarom de Bijbel
niet nodig te hebben als leidraad
o Luther vond dit ketterij → gewelddadig optreden
Calvijn (1509-1564)
- Menselijke voorbestemming Genève (handelsstad) =>
ordonnances => morele en politieke macht
- Verwierp katholieke leer
- Rationeel en logisch opgebouwde moraal, staatsorde en
dogma (itt Luther)
- Mens als hulpeloos wezen in het licht van Gods almacht
- Determinatie door Gods wil (radicalisatie van Luther)
- De kwestie van winst: resultaat van het harde werk van individuen
- Zelfrealisatie en arbeidsethiek
- Verwierp katholiek verbod op rente, maar regelde het gebruik van rente dmv
strenge ethische regels (ascetische levenswandel dus geld als kapitaal)
- Theocratie: consistorie (moraal/rechtbank) + ministerie (religieuze leer prediken)
- Verwierp (net als Luther) de nieuwe wetenschappelijke inzichten
- Maatschappelijke ongelijkheid (afh van gerealiseerde arbeid ipv afkomst) maar
gelijkheid voor de wet
- Reformatie => versterking territoriale staat, groei middenklasse
Luther en Calvijn wilden de Kerk zuiveren van de ballast van tradities en bijgeloof door
terug te gaan naar de zogenaamde essentie van het geloof maar, onbewust en
onbedoeld, vormden ze daarmee de voorbode van de moderne tijden.
3. Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
1550-1555
- Hoe moet Spanje oorlog voeren op Amerikaanse continent en het katholicisme
verspreiden? → 1e morele debat in EU geschiedenis over behandeling inheemse,
onderworpen en veroverde volkeren
- → Is eigenlijk de vraag naar de menselijkheid van de inheemse volkeren.
- Moreel en theologisch debat, verankerd in de economische uitbuiting van de
kolonies.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper CrimiStudent9. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
