Uitgebreide samenvatting van het van Wijsbegeerte en Ethiek. Opgesteld op basis van mijn lesnotities en het materiaal van de prof. Al de belangrijke namen van filosofen en auteurs staan per hoofdstuk gerangschikt. Veel succes!
Wijsbegeerte en Ethiek – Structuur + Begrippen
TEW F3S1
Inleiding
Wijsbegeerte: het beantwoorden en reflecteren over diepere levensvragen en concepten
die niet empirisch analyseerbaar zijn. Waarom?
- Intrinsieke waarde: weten om te weten
- Oriëntatie in de werkleijkheid: hulp bij dilemma’s
- Maatschappelijke waarde
Socratische methode: spel van vraag en antwoord om tot de waarheid te komen
Filosofie: afstand nemen van algemeen aanvaarde gedachten door reflectie en nadenken
- Praktische filosofie
Ethiek: “wat is goed of slecht?”
Sociale/politieke filosofie
- Theoretische filosofie
Metafysica: “hoe ontstaan de dingen?”
Epistemologie: “wat is de echte waarheid?”
Ethiek Algemeen
Ethiek: de reflectie op moraliteit, wat is goed of wat is slecht en wat zijn de gevolgen van
onze daden?
Sociologie: een vorm van empirisch onderzoek, “wat zijn de waarden die mensen belangrijk
achten?” Sociologie oordeelt niet over het goed of slecht karakter van handelingen.
Empirische ethiek: wat is. Bijvoorbeeld een beschrijving door sociologie
Normatieve ethiek: wat zou moeten zijn. De studie van wat we zouden moeten doen op
basis van kritisch redeneren.
- Algemene normatieve ethiek: algemene principes (bv: beleefd zijn)
- Toegepaste normatieve ethiek: principes te volgen in specifieke situaties
Meta-ethiek: het nadenken over het belang van ethiek
Ethisch dilemma: een keuze maken in een situatie waarin verschillende ethische normen
elkaar tegenspreken en ze niet allemaal gerespecteerd kunnen worden (bv: leugen om
bestwil)
Immoraliteit: wat niet moreel ethisch is.
1
,A-moraliteit: wat buiten het onderwerp van de moraliteit valt
Ethisch argumenteren: het fomuleren van (on)ethisch onderbouwde stellingen
- Premissen: kunnen (on)waar zijn
- Conclusie: Bekomen door het samenvoegen van 2 premissen en kan (on)geldig zijn.
Opgelet: een geldige conclusie is niet altijd correct!
Mogelijke fouten in ethische redenering:
- Equivocatie: een woord met verschillende betekenissen in premissen gebruiken
onder een andere betekenis
- Cirkelredenering: bv: “ik krijg meer omdat ik de baas ben” “waarom ben je de
baas” “omdat ik meer verdien”
Inductie: een algemene wet formuleren, uit een herhaalde waarneming. “Verslaafden zijn
heel vaak dieven” → “alle verslaafden zijn dieven”.
Abductie: vertrekken uit een herhaalde observatie en de best mogelijke verklaring kiezen
Maxime: een morele test of denkregel
- Universaliseren: een maxime waarbij we een (ethisch dubieuze) handeling
extrapoleren naar de hele wereld, “wat als iedereen dit zou doen?”
- Hellend vlak: wat zijn de meest verregaande extreme gevolgen waartoe mijn actie
zou kunnen leiden. Bv: een minderjarige een slok bier geven kan alcholisme in de
hand werken
Gedachte-experiment: een hypothetische situatie waarin een testobject moet antwoorden
op hoe hij zou handelen in verschillende situaties.
Beroepsethiek: ethische waarden eigen aan een beroep
- Beroep specifiek: een advocaat mag niets zeggen over zijn cliënten
- Vakoverschrijdend: standaard voor alle beroepen, bijvoorbeeld: corruptie mag niet
Deontologische code: richtlijnen voor een correcte beroepsethiek. Gevaren:
- Zelf in te vullen, interpretatie is nodig
- Kan leiden tot strikt minimum aan ethisch gedrag
- Loophole ethics: zelf niet in de ethiek geloven en code omzeilen (cadeau i.p.v. geld)
Standaarden: wat van een beroep verwacht wordt, bv: van een dokter wordt verwacht dat
hij altijd zijn best zal doen.
Intuïtie: leidt vaak toch meer onze beslissingen dan ethische reflecties
David Hume: “we kunnen niet van feiten naar waarden gaan”, bv: het is niet omdat mensen
egoïstisch zijn dat ze dat ook zouden moeten zijn.
Utilitarisme
Beroepsethiek: normen en standaarden die eigen zijn aan een bepaald beroep of functie.
Deze zijn vastgelegd door een deontologische code.
Rollencolflict: wanneer de normen van verschillende sociale rollen van een persoon haaks
op elkaar staan. Bijvoorbeeld: rol van vader vs. CEO, je wilt je zoon een goede baan
aanbieden ook al is hij niet de beste persoon voor die functie.
Consequentialisme: niet de intenties tellen, maar de gevolgen. Utilitarisme maakt hier deel
van uit:
- Hedonisch utilitarisme
- Voorkeursutilitarisme
- Act-utilitarisme
- Regel-utilitarisme
Hedonistische utilitarisme: deel van het consequentialisme, kijkt enkel naar de gevolgen van
een handeling. Wat ethisch is heeft gevolgen die nut of geluk voortbrengen. Gesteund door
Benthamm en Mill.
- Geluk = genot
- Ongeluk = pijn
Kritiek op het (hedonisch) utilitarisme:
- Verwachte gevolgen vallen niet altijd samen met werkelijke gevolgen, utilitarisme
heeft een toekomstgerichte kijk. Kant (deontologie) bouwt hierop voort
- Mensen hechten ook belang aan andere zaken dan genot (= overgang voorkeurs util.)
- Ongevoelig voor de verdeling van het geluk: stel dat geld geven aan 1 persoon meer
nut opbrengt dan kleine bedragen geven aan iedereen, dan krijgt 1 persoon het geld.
- Veeleisende theorie: elke handeling moet geluk maximaliserend zijn voor de
maatschappij om ethisch te zijn.
- Negatieve verantwoordelijkheid: ook verantwoordelijk voor wat je niet doet, zoals
geen geld geven aan een goed doel.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper larspeeters1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
