Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
1 Onderwijsvernieuwing .................................................................................................................................................................................................................................................3
1.1 Definitie......................................................................................................................................................................................................................................................................3
1.2 Betekenisgeving ...................................................................................................................................................................................................................................................... 4
Individuele betekenisgeving: persoonlijk interpretatiekader ......................................................................................................................................................... 4
Collectieve betekenisgeving: schoolcultuur ........................................................................................................................................................................................5
Context in tijd en ruimte ...........................................................................................................................................................................................................................5
1.3 Principiële weerstand............................................................................................................................................................................................................................................5
1.4 Historiek in een notendop.....................................................................................................................................................................................................................................5
2 Drie constitutieve dualiteiten in de praktijken van onderwijsvernieuwing ..................................................................................................................................................6
2.1 Referentiekader ......................................................................................................................................................................................................................................................6
2.2 Dualiteit: handeling en structuur........................................................................................................................................................................................................................ 7
Handeling (agency)..................................................................................................................................................................................................................................... 7
Structuur ...................................................................................................................................................................................................................................................... 7
2.3 Dualiteit: verandering en stabiliteit ...................................................................................................................................................................................................................8
2.4 Dualiteit: professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling......................................................................................................................................................................8
Professioneel ontwikkeling ......................................................................................................................................................................................................................8
Schoolontwikkeling .....................................................................................................................................................................................................................................9
3 Analytisch perspectief 1: betekenisgevingsperspectief (sense-making perspectief) ............................................................................................................................. 10
3.1 Individueel – collectief proces .......................................................................................................................................................................................................................... 10
3.2 Interpretatieve filters: persoonlijk interpretatiekader – schoolcultuur .............................................................................................................................................. 10
3.3 Gesitueerd in context .................................................................................................................................................................................................................................... 10
3.4 Sense-making theorie ......................................................................................................................................................................................................................................... 10
4 Analytisch perspectief 2: kaderanalyse .................................................................................................................................................................................................................11
4.1 Kernbegrippen .........................................................................................................................................................................................................................................................11
4.2 Vormen van kaderen .............................................................................................................................................................................................................................................12
4.3 De ‘act’ van het framen ........................................................................................................................................................................................................................................12
5 Analytisch perspectief 3: micropolitiek .................................................................................................................................................................................................................14
5.1 Micropolitiek perspectief.....................................................................................................................................................................................................................................14
5.2 Vijf categorieën van professionele belangen.................................................................................................................................................................................................14
5.3 Micropolitiek handelen .................................................................................................................................................................................................................................. 15
5.4 Micropolitieke geletterdheid .............................................................................................................................................................................................................................. 15
6 Analytisch perspectief 4: Neo-institutionele theorie ........................................................................................................................................................................................ 18
Wat is NIT? .................................................................................................................................................................................................................................................. 18
Instituties .................................................................................................................................................................................................................................................... 19
Kernbegrippen neo-institutionele theorie ........................................................................................................................................................................................ 20
7 Analytisch perspectief 5: artefact-analyse ........................................................................................................................................................................................................ 25
Astrid De Brabandere
1
, Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
7.1 Artefactanalyse .................................................................................................................................................................................................................................................... 25
7.2 Besluit: Artefacten en routines........................................................................................................................................................................................................................ 34
8 Begeleiding van onderwijsvernieuwing ................................................................................................................................................................................................................ 34
8.1 Begeleiding en nascholing ................................................................................................................................................................................................................................. 34
Ondersteunen van onderwijsvernieuwing ........................................................................................................................................................................................ 34
Sleutelfactoren die bepalend zijn voor vorm, inhoud en gepercipieerd effect van ondersteuningspraktijken............................................................ 35
8.2 Interne en externe ondersteuning van implementatieprocessen ......................................................................................................................................................... 42
Kernconcepten ......................................................................................................................................................................................................................................... 42
Determinanten van implementatieproces ........................................................................................................................................................................................ 43
8.3 Professioneel leren van goede praktijkvoorbeelden ............................................................................................................................................................................47
Theoretische perspectieven om te kijken naar praktijkvoorbeelden ........................................................................................................................................47
8.4 Nascholing/Continuing Professional Development.................................................................................................................................................................................... 49
Astrid De Brabandere
2
, Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
1 Onderwijsvernieuwing
1.1 Definitie
Het proces van het doelgericht veranderen van onderwijsleerpraktijken of de condities die de vormgeving
Onderwijsvernieuwing ervan bepalen met de bedoeling het onderwijs en de vorming van de betrokken leerlingen of studenten te
verbeteren
Bewust gekozen interventie ondernemen met een bepaald doel voor ogen. Nadenken over vernieuwingen en het
effect ervan is voorwaarde voor aanschouwing van ‘vernieuwingen’
Intentionaliteit/doelgerichtheid: Richten zich bewust op het veranderen van gangbare manier van werken in
de klas/school
Doelgericht
- Resultaat is niet altijd wat men voor ogen had
- Fidelity-perspectief: men gaat na of de doorgevoerde veranderingen in de praktijk een getrouwe
weerspiegeling vormen van de bedoelingen van de vernieuwing
- Configuraties: vernieuwingsinhoud krijgt op verschillende manieren vorm als gevolg van een proces van
wederzijdse aanpassing (manuele adaptatie)
Focus op wat er gebeurt; hoe vernieuwingsideeën gestalte krijgen, wat professionals doen
Gaat niet alleen om de vernieuwingsideeën op zich en de rationale (= verantwoording voor
vernieuwingsbeslissing) erachter, namelijk de argumenten waarom alleen vernieuwing een verbetering zou zijn
en dus wenselijk/noodzakelijk is.
Onderwijsleerpraktijken/(condities)
- Samenhang tussen implementatiegedrag en persoonlijkheidskenmerken
- Loopt het risico blind te zijn voor de centrale rol van betekenisgeving en haar gesitueerdheid in tijd-
ruimtelijke context
- Ideeën zijn maar relevant als ze gestalte krijgen in de praktijk
Verbeteren voor wie? In welk opzicht? Met welk belang?
Wordt een onderwijsvernieuwing wanneer beleidsmakers zeggen wanneer we in een bepaalde richting dingen
Verbeteren
moeten aanpassen
Aanleiding van vernieuwing kan vanalles zijn
Inherente vragen bij onderwijsvernieuwingen
➔ Normative vraag: veranderen met ambitie om te verbeteren, (wat is criterium om te verbeteren)
➔ Politieke vraag: wie mag beslissen wat beter is? Dat het ingevoerd wordt? Wie mag beslissen in welke mate er mag afgeweken worden?
➔ Strategische vraag: vanuit positie van leidinggevende, soms ook vanuit lkr. Hoe krijg ik mijn team mee?
➔ Creatieve vraag: vanuit vernieuwingsidee, hoe pas ik dat concreet aan in het dagdagelijks functioneren in?
➔ Effectiviteitsvraag: we doen vernieuwing vanuit overtuiging van verbetering, is het een verbetering? Realiseren we wat we willen realiseren?
➔ Verklaringsvraag: hoe komt het dat de dingen lopen zoals ze lopen?
Termen
Vorm (metafoor met vaas, gelijk welke bloem kan erin)
Formeel - Zegt niets over de inhoud van een onderwijsvernieuwing
- Veranderingen zijn gericht op de kerntaken van de school rond opvoeding en onderwijsleerprocessen
Onderwijs pedagogische visies en projecten kunnen inspireren tot verandering in de praktijk
Diversiteit aan bronnen of
vertrekpunten - Voorbeeld: meester met ICT-passie, implementeren in zijn klas → hobby is aanleiding voor implementatie in
lessen
Fasering:
Proceskader - Adoptie: beslissing om met vernieuwing aan de slag te gaan
- Implementatie: inbrengen van praktijk in realiteit
- Institutionalisering: vernieuwing is niet meer nieuw
Astrid De Brabandere
3
, Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
Onderwijsvernieuwing vraagt tijd, niet een momentopname
- Wat gebeurt er met die laptops? Aanwezigheid alleen is niet voldoende
Verandering heeft altijd een ambitie om een verbetering te zijn
Normativiteit - Verbetering heeft een criterium nodig, referentie nodig
- Gaat om wat ‘wenselijk’ is → installeert een norm, bepaalde waarde-gebonden keuze over goed onderwijs
en lerarenschap
Vertalen naar de concrete context van de eigen school en klas.
Centrale rol van betekenisgeving
- Wat betekent het voor de leerkracht in kwestie?
Onderwijsvernieuwingen krijgen altijd gestalte in concrete praktijken in een bepaalde school
Gecontextualiseerd in tijd en ruimte - Verschil in verschillende vormen van toepassen van vernieuwingen (context in minder digitaal
ingeburgerd gebied)
1.2 Betekenisgeving
Complex proces, waarin verschillende elementen rol spelen
➔ Emotioneel niet-neutraal: innovatie zegt “wat je tot nu toe deed is niet langer het beste of
Betekenisgeving wenselijke” (→ zelfwaardegevoel)
➔ Wenselijkheid (normativiteit): norm van goed onderwijs, richtinggevend voor praktijk
➔ Afdwingbaarheid: politiek – macht - sancties
➔ Haalbaarheid: voorwaarden gerealiseerd (bijv. expertise)
- The meaning of educational change ~ Oproepen tot onderwijsvernieuwing worden geïnterpreteerd, “gelezen” betekenisgeving bepaalt
implementatie
- Individuele en collectieve betekenisgeving = continue processen, dynamisch, voorwaarde en resultaat
Individuele betekenisgeving: persoonlijk interpretatiekader
- Resultaat van én voorwaarde voor professioneel denken/handelen. Altijd ‘tijdelijk’ (bepaald moment in levensloop)
- Bril, Vaak niet bewust dat men door een bril kijkt
➔ Professioneel zelfverstaan:
o I.p.v. term “identiteit” (want heeft statische connotatie) → zelfverstaan = infinitief én substantief
o Opvattingen over zichzelf als leerkracht → 5 componenten (onderscheiden, niet scheiden)
Zelfbeeld Hoe beschrijft de leerkracht zichzelf?
Zelfwaardegevoel Hoe goed vindt te leerkracht dat hij/zij het beroep uitoefent?
Beroepsmotivatie Wat motiveert de leerkracht om in het beroep te stappen?
Taakopvatting Wat ziet de betrokkene als zijn/haar taak om een goede leerkracht te zijn?
Toekomstperspectief Welke verwachtingen heeft de betrokkene tegenover zijn/haar toekomst?
➔ Subjectieve onderwijstheorie
Astrid De Brabandere
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AstridD. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
