Burgerlijk procesrecht 2022
Basis is titel 2 BW 3, zoals 3:276 BW en 3:296 BW.
BPR is omgeven met beginselen van het procesrecht, zoals:
- Art. 116 Gw: inrichting van gerecht.
- 118 Gw: voordracht leden HR
- 121 Gw: terechtzittingen zijn openbaar
- 19-35 Rv: algemene voorschriften voor de procedures, zoals hoor en wederhoor of de
motivatie van een uitspraak van de rechter.
- 36-39 Rv: wraking en verschoning rechters.
Art. 6 EVRM
Art. 6 EVRM gaat over het recht op een eerlijke en openbare behandeling. Art. 6 EVRM heeft alleen
verticale werking, wat betekent dat burgers het alleen tegen de overheid kunnen inzetten en niet
onderling. Uit art. 6 EVRM zijn algemene voorschriften te destilleren:
- Toegang tot een rechter: zowel qua proces, als ook zo min mogelijk wettelijke
belemmeringen, zoals gefinancierde rechtsbijstand (art. 18.2 Gw). Hieronder valt niet de
toegang tot het hoger beroep.
- Eerlijke behandeling: hoor en wederhoor, gelijkheid in positie, motiveringsplicht, gelijke
gevallen gelijke behandeling etc.
- Openbaarheid van de zitting: art. 4, 27 en 29 Rv. T.b.v. controle van het publiek, behalve
beraadslaging in de raadkamer (art. 7.3 RO tbv onafhankelijkheid en onpartijdigheid).
- Redelijke termijn
- Onafhankelijkheid en onpartijdigheid (zowel subjectief als objectief):
o Onafhankelijkheid is de inrichting en geen ontslag
o Onpartijdig is niet dezelfde kantonrechter als civiele rechter. Maar dit geldt niet als
een rechter bijvoorbeeld een voorlopig getuigenverhoor afneemt.
- Recht op mondelinge behandeling: art. 87 Rv. Als een rechter wordt vervangen, pensioen
ofzo, dan moet de zaak opnieuw tenzij deze wisseling bij eerste proces-verbaal bekend is
gemaakt.
- Zeggenschap in civiele procedure: partij autonomie, zoals aard en omvang van het geschil.
Het presenteren van feiten, het beëindigen van een zaak, uitstel van een zaak. Maar een
rechter is niet 100% lijdelijk. Rechter is niet gebonden aan enkel de rechtsregels die
worden aangedragen. Rechter doet dus zelf de juridische kwalificatie. Rechter doet dat niet
met de feiten. Art. 87, 22, 131 en 21a Rv.
- Verplichte procesvertegenwoordiging art. 79 Rv.
- Goede procesorde.
Er zijn verschillende manieren om geschillen te beslechten:
- Dagvaarding (overheid); Titel 2 Rv die eisers (appellant in hb) en gedaagden (geïntimeerde
in hb) kennen.
- Verzoekschrift (overheid): Titel 3 Rv die verzoekers (appellant in hb) en belanghebbenden
(verweerder in hb) kennen.
- Arbitrage (particulier): Boek 4 Rv
- Bindend advies (particulier): 7:900 e.v. BW
- Mediation (particulier): niet verder geregeld.
Binnen het publiekrecht (dagvaarding en verzoekschrift) heb je de mogelijkheid om bij de
rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad te procederen. De rechtbank is vervolgens onder
verdeeld in de kamer kantonrecht en overige civiele zaken (art. 79 Rv). In beginsel is de
burgerlijke rechter bevoegd alle zaken tot zich te nemen, tenzij dit uitgesloten is bij wet (art. 42
RO).
Maak je een fout in een dagvaarding of verzoekschrift c.q. het gerechtshof in plaats van de
rechtbank? Dan kan dit worden hersteld overeenkomstig art. 69 Rv. Ook kan een zaak worden
doorverwezen naar een ander gerecht cf. art. 71 Rv.
De bevoegdheid van rechters kan worden onderverdeeld in vier varianten:
- Absolute bevoegdheid (art. 72 Rv jo. art. 42 RO): welk gerecht is bevoegd, zoals de
rechtbank, het hof of de Hoge Raad.
- Relatieve bevoegdheid (art. 99 Rv): welk arrondissement is bevoegd de zaak tot zich te
nemen. Bij dagvaardingsprocedures betreft dat de woonplaats van de gedaagde. Anders
dan de dagvaardingsprocedure, is dat bij het verzoekschrift die van de verzoeker (art. 262
Rv). De woonplaats wordt bepaald aan de hand van het BW (art. 1:10 BW).
1
, o In bepaalde gevallen is sprake van alternatieve bevoegdheid, zoals
ondernemingsrechtelijke geschillen en nalatenschap. In geval van huur is sprake
van exclusieve bevoegdheid (art. 103 Rv).
- Forumkeuze (art. 108 Rv): partijen die samen overeenkomen waar zij zullen procederen.
Hiertoe gelden wel bijzondere vereisten, bijvoorbeeld in geval van een
arbeidsovereenkomst. Dan moet de forumkeuze zijn overeengekomen na het ontstaan van
het geschil.
- Sectorale bevoegdheid: hierbij is relevant welke sector van een rechtbank bevoegd is, zoals
kantonzaken en andere civiele zaken (art. 93 Rv).
Het verweer dat een rechter niet (relatief) bevoegd is, moet worden gedaan voordat de weren zijn
ingediend (art. 110 lid 1 in dagvaardingsprocedures en art. 270 Rv in verzoekschriftprocedures).
De absolute bevoegdheid wordt door de rechter ambtshalve getoetst (art. 71 Rv).
Daarnaast kan je ook nog bij spoed of bij het treffen van voorlopige maatregelen (anticiperen) een
kort geding aanspannen of een voorlopige voorziening aanvragen:
- Kort geding overeenkomstig art. 254 Rv e.v.
- Bewarende maatregelen zoals beslaglegging, conservatoir beslag cf. 700 Rv.
- Bewijs zekerstellen, zoals een voorlopig getuigenverhoor cf. 186 Rv.
Relevant is dat partijen een belang moeten hebben bij het voeren van een procedure. Anders kan
misbruik van recht volgen en kan geen actie worden ingesteld cf. 3:303 BW. 3:13/3:15 BW
misbruik van recht. Misbruik van recht is ook van toepassing op het moment dat conservatoir of
executoriaal beslag gedeeltelijk wordt afgewezen.
Procespartijen bij een procedure zijn zowel natuurlijke als rechtspersonen. Overeenkomstig artikel
51 Rv kunnen ook een VOF of maatschappen dienen als procespartij. Op het moment dat sprake is
van handelingsonbekwame personen, zal een gemachtigde optreden als formele procespartij. De
handelingsonbekwame is in deze gevallen de materiele procespartij. Overigens worden beiden
genoemd in de dagvaarding cf. 45 jo. 111 Rv. Denk bij deze partijen aan:
- Ouders van minderjarige. Anders wettelijk vertegenwoordiger ingeval van andere
omstandigheden met machtiging Rv. Beiden worden genoemd in de dagvaarding.
- Belangenbehartiging 3:305a-305c Bw
- Lastgeving en volmacht: 7:414 en 3:60 BW
Niet iedereen kan zomaar een procedure doorlopen. In bepaalde gevallen is namelijk
procesvertegenwoordiging vereist. Dat geldt in gevallen van art. 79 jo. 80 en 278 lid 3 Rv, zoals
niet-kantonzaken of verzoekschriften die niet bij de kantonrechter worden gevoerd.
Ook is niet zomaar een procedure te starten. Een procedure start door het uitbrengen van een
exploot, hetgeen bij de dagvaarding hoort (art. 45 jo. 111 Rv). De exploot wordt door de
2
, deurwaarder uitgebracht overeenkomstig 45-47 Rv en 410 lid 3 Rv. Een deurwaarder heb je vaker
nodig overigens, denk aan het leggen en uitwinnen van beslag (bijv. 434 Rv).
Tijdens de procedure wordt de omvang van de procedure bepaald door hetgeen door partijen is
ingebracht. Een rechter kan deze omvang niet uitbreiden. Wel is de rechter bevoegd de
rechtsgronden te bepalen, bijvoorbeeld te bepalen of sprake is van wanprestatie of een
onrechtmatige daad. Dit beginsel heet partijautonomie en is geregeld in de artikelen 23-25 Rv.
Enkele andere beginselen van de rechter zijn:
- Waken tegen onredelijke vertraging, art. 20 Rv.
- Hoor en wederhoor, art. 19 Rv.
- Motiveringsplicht, art. 30 Rv.
Een dagvaardingsprocedure ziet er als volgt uit. Allereerst dient bij exploot een dagvaarding
worden uitgebracht (art. 45 jo. 111 Rv). Hiermee start ook het geding (art. 125 Rv). De exploot
moet door de deurwaarder ondertekend worden, alsmede betekent te worden door de wederpartij
(art. 46 Rv). Betekening geschiedt in beginsel in persoon, maar kan ook aan een huisgenoot
conform art. 46 Rv. Op het moment dat geen woonplaats bekend is, kan ook het postadres worden
gebruikt (Openbaar betekenen of betekenen aan briefadres). Partijen kunnen ingeval van verzet,
hoger beroep of cassatie overeenkomen dat wordt betekent bij bijvoorbeeld een notaris- of
advocatenkantoor (art. 63 Rv). De exploot moet vervolgens uiterlijk een dag voor de zitting bij de
rechtbank zijn (art. 125 Rv).1
Deze wederpartij heeft de tijd om vervolgens per conclusie van antwoord te reageren op de
dagvaarding. Hoeveel tijd hiervoor wordt gesteld, wordt bepaald door de rechter (art. 133 Rv). De
termijn van de dagvaarding is ten minste een week (art. 114 Rv) en deze vangt aan op de dag na
betekening. Bij het berekenen van deze termijn wordt de dag van de roldatum niet meegerekend
(art. 119 lid 2 Rv). Op verzoek kan deze termijn worden verkort via art. 126 Rv.
Op het moment dat de gedaagde niet verschijnt, is verstekverlening mogelijk door de rechter.
Hiertoe zal de rechter eerst beoordelen of de dagvaarding aan alle vereisten voldoet. Op het
moment dat een dagvaarding niet aan alle vereisten voldoet, wordt deze bedreigd met nietigheid
(art. 120 lid 1 Rv). Tekortkomingen kunnen worden hersteld bij exploot (art. 120 Rv). Nietigheid
wordt niet snel uitgesproken, maar de rechter verleend in ieder geval geen verstek ingeval van een
tekortkoming in de dagvaarding (art. 121 lid 1 Rv). Verstekverlening gebeurt ook niet ingeval de
wederpartij één van de procesdagen wel is verschenen. Wordt verstek verleend, dan kan de
vordering worden toegewezen cf. art. 139 Rv. Verschijnt de gedaagde wél, is geen herstelexploot
uitgebracht en beroept gedaagde zich op nietigheid (art. 128 Rv), dan wordt het alleen
gehonoreerd indien het gebrek van dien aard is dat gedaagde is onredelijk geschaad, zoals 122 lid
1 Rv.
Een dagvaarding moet voldoen aan de eisen cf. art. 45 jo. 111 Rv. Hiertoe behoren onder meer
algemene persoonsgegevens van beide partijen, de gronden van de eis (fundament petendi) en de
eis (petitum; oftewel een kop, romp en staart). Hiertoe moet de eis voldoende zijn onderbouwd. Is
de eis te vaag, volgt nietigheid (Dexia / Overduin).
Niet-ontvankelijkheid volgt bijvoorbeeld zodra de rechter niet weet om wat voor rechtsbetrekking
het gaat. Onjuiste (persoons)gegevens in de dagvaarding leiden niet zonder meer tot niet-
ontvankelijkheid. Antwoord op de vraag wie als eisende partij optreedt moet worden gevonden
door uitleg van het exploot cf. 3:59 , 3:33 en 3:35 BW. Ook bij rechtsopvolging volgt niet-
ontvankelijkheid, mits geen afbreuk is gedaan aan de processuele rechten.
Een gedaagde kan ook een tegenvordering instellen, oftewel een eis in reconventie. Dit geschiedt
per conclusie van antwoord overeenkomstig art. 136 jo. 137 Rv. In de conclusie van antwoord
moet de gedaagde alle verweren voeren op verval van het recht om dat later alsnog te doen.
Oftewel, volgt geen reconventie, dan kan in hoger beroep niet plots een nieuwe tegenvordering
volgen (art. 128 Rv). De reconventie mag niet plots ‘in persoon’ zijn, bijvoorbeeld op het moment
dat je een persoonlijke vordering tegen de curator (als eiser) hebt (art. 136 Rv). Reconventie is
van belang ter besparing van kosten, de behandeling door dezelfde rechter, bewijsvergaring die in
de ene zaak ook relevant kan zijn in de andere zaak en een gelijktijdige beslissing. Er zitten wel
enkele beperkingen aan reconventie: als de rechter absoluut onbevoegd is. Ook moet er
1
Procederen is niet gratis. Er moet griffierecht worden voldaan op straffe van verstekverlening. Art. 3 Wet
Griffierechten, art. 128 Rv voor het griffierecht van gedaagde.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sanderam. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,09. Je zit daarna nergens aan vast.
