2022-2023 INLEIDING SOCIAAL WERK
1 Sociaal werk definiëren
1.1 PowerPoint samenvatting
1.1.1 De Sociaal Werk-boom
Alle specialismen binnen SW hebben éénzelfde gemeenschappelijke wortels
Stam vertakt – takken groeien en veranderen en vertakken voortdurend
Boom = onder invloed vd elementen net zoals SW onderhevig is aan de veranderende SL
o Takken kunnen afbreken of aangroeien
Boom in een bos (naast andere disciplines, sociaal-agogische bos)
o Gemeenschappelijke stam = sociaal werk
o Gemeenschappelijke wortels = historiek vh SW
o Verschillende takken = specialismen v SW, burgerinitiatieven, vrijwilligerswerking …
1.1.2 Sociaal werk definiëren
SW = globaal gegeven, definitie onderhevig aan veranderingen in SL
o Verandert door de tijd heen, maar ook geografisch van definitie
o Payne: “SW = sociaal construct, activiteit die het product is van hoe we in een bepaalde tijd in
onze SL kijken naar sociale problemen en hoe ze aan te pakken”
Functie van SW evolueert mee met de tijd, de definitie ook
IFSW en IASSW hebben een belangrijke rol hierin
International Federation of Social Work (IFSW)
o Promoten SW als professie, participatie v SW in beleid & ondersteunen nationale organisaties
Evolutie in de definitie van SW
o 1959: individu helpen om zich aan te passen ad SL, innerlijke mogelijkheden mobiliseren,
SW = obv gespecialiseerde kennis (gericht op individu en assimileren)
o 1982: sociale verandering brengen in SW en individuele ontwikkeling (sterk ingekort, focus op
initiëren & bgl’en v MS’lijke veranderingsprocessen – postindustriële SL, ‘globale’ wereld)
o 2000: promoten v sociale verandering, probleemoplossende vaardigheden in menselijke relaties en
empowerment en bevrijding v mensen om welbevinden te verbeteren. Met behulp v theorieën over
menselijk gedrag & sociale systemen grijpt SW in waar mensen in interactie staan met hun
omgeving. Beginselen v mensenrechten en sociale rechtvaardigheid = fundamenteel voor SW
o Definitie komt tot stand dmv werkgroepen met vertegenwoordigers uit verschillende landen,
conferenties (literatuurstudie v wetten en ethische codes, debatten, vergaderingen)
Vanaf 2014: GLOBAAL ipv Internationaal omdat concept v natiestaten voorbij is gestreefd
1
, 2022-2023 INLEIDING SOCIAAL WERK
HUIDIGE DEFINITIE VAN SOCIAAL WERK (2014)
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and
development, social cohesion and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice,
human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by
theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people
and structures to address life challenges and enhance wellbeing.
The above definition may be amplified at national and/or regional levels.”
“SW = praktijkgericht beroep en een academische discipline die sociale verandering en ontwikkeling,
sociale cohesie, empowerment en bevrijding v mensen bevordert. Principes v sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect vr diversiteit staan centraal in het SW.
Ondersteund door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en lokale vormen
van kennis, engageert SW mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en
welzijn te bevorderen (Vlaamse Opleidingen SW, 2015).”
3 belangrijke elementen in de internationale definitie (die mekaar voortdurend beïnvloeden)
o Theorie ; Praktijk ; Waarden
1.1.3 Analyse definitie:
“Practice based profession” vertaald als praktijkgebaseerd beroep
Discussie: is SW wel een ‘professie’? Twee benaderingen vh begrip professie:
o Essentialistische benadering: zoektocht nr kern, essentie v professie
Ewijk: “SW = ondersteunen v sociaal functioneren”
o Relationele benadering: essentie v professie wordt duidelijk in interactie met andere professies
kern = vaag, grenzen met andere professies is scherp
Term professie = vaak gebruikt vr klein aantal hoge-statusberoepen (arts, advocaat), met lange
historische traditie. 5 kenmerken ve professie (Verzelen obv werk Knoers):
o Beroep gebaseerd op geheel v systematisch geordende & overdraagbare theoretische kennis;
o Beroepsbeoefenaar is autoriteit om zelfstandig taken uit te voeren en beslissingen te nemen;
o Beroep heeft een door de gemeenschap gesanctioneerd prestige;
o Beroep is gericht op dienstverlening, heeft een ethische beroepscode die bewaakt wordt door
professionele organisatie;
o Beroep heeft professionele cultuur gehandhaafd door formele organisaties en informele collegiale
contacten & institutionele verbanden
2
,2022-2023 INLEIDING SOCIAAL WERK
Flexner stelt: SW is GEEN professie aangezien het geen exclusief kennisdomein heeft
Etzioni stelt: SW = semi-professie, moet zichzelf telkens heruitvinden (zoals leerkracht, vpk)
Lorenz: sociale problemen wdn steeds opnieuw gedefinieerd irt contact en dialoog met versch actoren
Is professionaliteit dan het doorslaggevend element?
o Wat met vrijwilligers? Burgerinitiatieven? Professionals zonder SW-diploma?
o Dialectische cyclus = eigen aan SW (wat nu geprofessionaliseerd w is ontstaan vanuit niet-
professionele initiatieven, en vandaag uitgedaagd dr nieuwe initiatieven)
Conclusie: SW kan je breed interpreteren als praktijkgericht beroep
o Samen SW vormen als open domein dat vorm krijgt in praktijk (niet te fel afbakenen)
“And an academic discipline”
SW is ook een academische discipline, eigen kennisbasis en onderzoeksveld (SWO)
Academisering in andere landen al langer bezig dan BE
o Bolognaverklaring(‘99): stroomlijning BaMa structuur, katalysator academisering SW
o Opleiding SW ontstaat vooral dr christelijke en socialistische arbeidsbewegingen
Toen gericht op kennis en skills vr heropbouwing SL, propagandisten, praktijkgericht
SWO en kennisbasis breidt voortdurend uit, ook internationaal
“That promotes social change and development, social cohesion”
SW = gericht op sociale verandering op elk niveau
o In menselijke relaties, persoon in relatie tot andere persoon, directe omgeving en SL
o SW ondersteunt op systematische manier adhv interventies
o Doel = steeds situatie v mensen en functioneren id SL, organisatie of directe omgeving verbeteren
of optimaliseren (micro, meso) en structurele oorzaken v sociale problemen aanpakken (macro)
Sociale cohesie = bevorderen vd ontwikkeling v sociaal weefsel id SL
SW = verbinden en inbedden: deelname ad verschillende facetten vh MS’lijke leven faciliteren
(cultureel, sociaal, sport, onderwijs, …)
“And the empowerment” = EMPOWERMENTPARADIGMA (zie H12)
[Paradigma (Kuhn, wetenschapsfilosofie) = geheel v overtuigingen, waarden, manieren v handelen (=
denk én handelingskader) dat collectief gedeeld w in een bepaalde tijdsgeest ]
Empowermentparadigma:
o Situeert zich in USA jaren 60, sterke dualisering, kloof arm en rijk, zwart en blank => Reactie
onder impuls van ‘civil rights’ beweging en legislatieve initiatieven (War on Poverty)
3
, 2022-2023 INLEIDING SOCIAAL WERK
Armoede in kijker via publicaties, grote aandacht voor armoedeproblematiek onder president
Kennedy & Johnson
o War on Poverty: programma’s vr opleiding en tewerkstelling mensen in armoede ‘to obtain service
from the poor in the place of providing service to the poor’ (Solomon)
Nadruk op participatie, sociale actie, krachten en zelfhulp
1) Participatie 2) Sociale actie
o ‘poverty boards’ met 1/3 vertegenwoordiging om o Alinsky: je ontw macht als je je verenigt,
programma’s te ontw (dit werkte nt dr machtsverhoudingen) organiseert, zo komt er verandering. Armen
o Zurcher spreekt over belang v actieve en betekenisvolle organiseren om vr burgerrechten te vechten
participatie! en protestbewegingen starten.
3) Krachten 4) Zelfhulp
o Riesemann: benadrukken wat armen wel hebben ipv niet o Mensen in armoede inzetten om andere
(specifieke krachten benutten in bgl) Armoede is geen mensen in armoede te helpen
afwijking v middenklasse o ‘Gevers’= verbeterd zelfbeeld, hogere
o STRENGHTS POWER status, gevoel v controle
o Krachten als leidraad bij aanpak v armoede o ‘Ontvangers’ = betere aansluiting obv
o Riesemann: in tegenstelling tot cultuur van armoede ervaringsdeskundigheid, potentie zelf gever
(Harrington), apathie, onverschilligheid moet SW krachten en te wdn
mogelijkheden v personen in armoede accentueren.
USA jaren 70
o Ontnuchtering na War on Poverty Bewustwording ‘Culture of Poverty’ (eind jaren 60)
War on Poverty stigmatiseerde, het faalde
Armen groeien op in specifieke omstandigheden, enkel eco situatie aanpakken helpt niet
Inzichten sociale psychologie (zie ook learned helplessness v Seligman)
Lerner (1979) Surplus Powerlessness Seligman (1967) Learned Helplessness
o Verinnerlijkte machteloosheid = blokkade vr o Aangeleerde hulpeloosheid: niet meer in staat te reageren
veranderingsprocessen omdat niets helpt
o Mensen denken niets te kunnen veranderen ! Beide begrippen vestigen aandacht op structurele componenten
o Psychologische achterstelling bovenop objectieve en oorzaken v sociale problemen en armoede (kritische
materiële achterstelling (eco/pol) bewustwording) en armoedebestrijding op versch niveaus
4
