NEDERLANDSE TAALKUNDE I
SAMENVATTING NOTITIES
LOS VAN SYLLABUS TE KENNEN
Polysystemische literatuurbenadering
= literatuur bekeken als taalkunstwerk met eigen principes (bv. een lied of gedicht) (zowel formeel-
stilistisch als thematisch (bv. vrolijk of over een sterfte)) en geplaatst binnen ruimere context: die
omvat enerzijds aantal verbindingen tussen literaire teksten (via de geschiedenis van genre,
intertekstualiteit), anderzijds verbinding van literatuur met de culturele en maatschappelijke context
(je schrijft altijd iets binnen een culturele en maatschappelijke context!!) waarbinnen ze tot stand
komt en functioneert (als ze niet functioneert binnen de cultuur of maatschappij, dan werkt hij ook!
Tegendraads)(literatuurtekst ook als cultuurtekst aka literatuur is altijd geschreven in een bepaalde
cultuur ook al probeert die zich daarvan af te zetten)
Literair-historische vragen
• Wat is ‘literair’ binnen uiteenlopende historische, maatschappelijke en culturele contexten? Wat
niet? Welke criteria spelen daarbij en hoe veranderen die?
Bv. is fan-fic literatuur? Zijn thrillers literatuur? Jef Geraerts is literatuur?
Literaire maatschappelijke context bv. context die veranderd is door de oorlog in Oekraïne
• Op welke manier komen literaire handelingen, literaire actoren en literaire instituties tot stand?
Iemand schreef een dagboek & vroeg zich af of deze voor publicatie vatbaar was; Bv. Anne Frank
Literaire actoren: auteurs, lezers, uitgeverijen, acteur, regisseur, Jan Jambon (als minister van cultuur), KANTEL
Literair instituut: de stadsdichter (geld krijgen om terug te trekken uit de stad en in isolatie te schrijven) : kader
creëren om literatuur te maken
• Welke canoniserings- en uitsluitingsprincipes zijn daarbij werkzaam, zowel binnen als buiten de
literatuur, in verschillende tijden?
Er bestaan hiërarchieën en uitsluitingsmechanismen bv. een drukker die geen poëzie wil drukken
bv. het liever lezen van het ene genre
• Hoe situeert en profileert de literatuur zichzelf op een gegeven moment?
• Welke hiërarchieën bestaan er en welke uitsluitingsmechanismes spelen?
• Hoe worden binnen uiteeenlopende historische, maatschappelijke en culturele constellaties
bepaalde types van verschijnselen als literair afgebakend, geprofileerd en gelegitimeerd, en andere
niet?
• Welke fenomenen worden als literair betiteld en op grond van welke specifieke criteria,
verwachtingen, functies en effecten?
• Op welke manier komen literaire handelingen, literaire actoren en literaire instituties tot stand?
• In welke mate dragen literaire handelingen bij tot het ontstaan en de verspreiding van normerende
beelden van dé literatuur?
1
, • Welke hiërarchiserende strategieën, welke canoniserings- en uitsluitingsprincipes zijn daarbij
werkzaam, zowel binnen als buiten de literatuur?
• Hoe situeert en profileert de literatuur zichzelf op een gegeven moment, zowel intern als extern,
met inbegrip van de daarmee verbonden complexiteit, onduidelijkheden en zelfs tegenstrijdigheden?
Canonvorming ≠ canoniek
Canon heeft iets vastleggend, maar ook ‘glibberig’. Waarom canon tekst moet beargumenteert
worden! Ook iets dwingends (deze moet je gelezen hebben!)
Canonisering/canonvorming (door jezelf); iemand boeken willen aanraden, lijstje gemaakt van de
beste volgens jou
Koninklijke academie der Nederlandse Letterkunde; canon-lijsten opgemaakt + 2 boeken
gepubliceerd (50+1 literaire werken in opgenomen (die +1 was een twijfelgeval & hij was eigenlijk
gewoon grat vergeten (Jef Geraerts) = toegevoegd na zijn dood) in 2015 gepubliceerd & in 2020
herbekeken en werd Jefke weer geschrapt uit de canon (< zicht op Congo en vrouwen) (< woke & me-
too aka maatschappelijke constellaties)
Elckerlijc, Marieke Van Nieumeghen, Anna Bijns’ gedichten, Antwerps liedboek, Spaansche Brabander… staan
oa in dat werk
Tussen 1658-1838 werd geen enkel werk opgenomen in de canon! Vrouwelijke dichters gingen zich
hiermee bezig houden, in vraag stellen. Ook zijn er amper vrouwen opgenomen in de literaire
canon!! -> door mannelijke visie op literatuurgeschiedenis (vrouw had toch een inferieure positie)
(vb. vrouw mocht niet gezien worden in collegezaal & werd verstopt achter gordijntje: maatschappelijke visie;
vrouwen mochten niet naar de universiteit)
Literatuurgeschiedenis
Literatuurgeschiedenissen zijn gemarkeerd door de tijd & politiek, maatschappij enz. van die tijd +
eigen invalshoek!
Eerste Nederlandse literatuurgeschiedenis geschreven door Jonckbloet in 1817
18de eeuw kwam idee van ‘eigen vaderland’, Arnoud van Halen begon dan schilderijtjes
te maken verzamelde een portretten-cabinet (zitten portretten in van auteurs < Nederlandse
literatuur)
vormden Panpoëticon Batavûm
& vanaf 1772 in handen gekregen door een Leidse
dichtgenootschap Kunst Wordt Door Arbeid Verkregen.
18e eeuw; teksten-cabinet bijeengesprokkeld
door Lambert Bitlum (titelpagina van cabinet
hadden al een aantal dichters gemetseld in
de boven welven (is al een vorm van
canonisering) & notie van een aantal Griekse
goden)
Schilderkunst & dichtkunst zijn dus samengebracht!
2
