2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAM RZL EXAMENS 01/23
1. Boeddhisme
1.1. Het Boeddhisme als levensbeschouwing
Boeddhisme = de leer van Siddharta Guatema, de zoon van de vorst van Kapilavastoe
560 v.Chr.
Kapilavastoe, een klein land ten zuiden van het Himalayagebergte, het noordoosten van het
huidige Indië
Ontstaan als reactie op de Vedische traditie en hindoeïsme
Het Boeddhisme heeft 5 grote kenmerken, dit zijn:
Boeddha of de Verlichte is geen God, maar een leermeester
Boeddhisme is niet godsdienstig – niet atheïstisch
Geen godsdienst in strikte zin van het woord
Geen schepper van het universum – geen bepaalde god
Bestaan van een grenzeloos continuüm zonder begin en eind
Er zijn twee aanvullende wegen tot spirituele ontplooiing:
Filosofische aard: in termen van reflectie en analyse – een meer wetenschappelijke methode
Religieuze aard: biedt ruimte voor liturgie, devotie en gebed
o De kennis van de werkelijkheid, geactiveerd door een meditatieve of religieuze
beoefening is bedoeld om iedereen te helpen zich te bevrijden van wat ons aan het
lijden kluistert
o Thematiek van opheffing van het lijden staat centraal in de leer
Er is veel aantrekkingskracht in het Westen bij zowel atheïsten als gelovigen
Syncretisme: osmose tussen uiteenlopende levensbeschouwingen en het de leer van Boeddha
mogelijk is
Het Boeddhisme heeft zich in de loop van haar geschiedenis voortdurend geassimileerd met
bestaande religies
Het Boeddhisme is een reactie op het hindoeïsme
Polytheïsme: een godsdienst die gelooft in meerdere Goden
Kastensysteem: kasten vinden hun oorsprong in het hindoeïsme. Het is een vorm van sociale
hiërarchie die is gebaseerd op afkomst en beroep iemand die in een lage kaste is geboren kan
nooit naar een andere kaste gaan.
Het levensverhaal van Boeddha: lees pagina 13 (!)
1.2. De opheffing van het lijden
Er was eens een jonge vrouw, een zekere Kisagotami, echtgenote van een rijk man, die haar zinnen
kwijt was door de dood van haar kindje. Ze nam het dode kindje in haar armen en ging van huis tot
huis vragen of er iemand woonde die haar kind nog kon genezen.
Natuurlijk was er niemand die iets voor haar kon doen. Uiteindelijk kwam ze bij een volgeling van de
Boeddha die haar de raad gaf de Verhevene op te zoeken. Kisagotami droeg dan haar dode kind tot in
Jetavana, waar de Boeddha toen vertoefde.
De Verhevene bekeek haar met grote sympathie en zei: "Om dat kind te genezen heb ik wat
klaprooszaad nodig; vier of vijf korreltjes zijn al genoeg, maar ze moeten komen uit een huisgezin
waarin niemand ooit gestorven is. Ga ze zoeken en kom er dan mee terug."
En de arme moeder trok verder van huis tot huis, zoekend waar nooit de dood binnengekomen was.
Maar tevergeefs! Tenslotte keerde ze naar de Boeddha terug om haar mislukking te melden. In de
rustscheppende aanwezigheid van de Verhevene kwam haar verdwaasde geest tot bedaren, zag ze in
dat alle wezens moeten sterven en begreep ze de diepere betekenis van zijn woorden. Ze droeg het
lichaam van haar kindje weg, begroef het en keerde tot de Boeddha terug, waarop ze een volgelinge
werd.
,2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAM RZL EXAMENS 01/23
Conclusie van het verhaal: niemand ontsnapt aan het lijden, komen tot aanvaarding door de bezittende
begeerte los te laten
1.3. De vier edele waarheden
De vier fundamentele inzichten van het Boeddhisme. Deze dimensies leiden naar het gestemde doel:
zich de boeddhanatuur eigen maken. Een toestand bereiken waarbij geen enkel spoor van negativiteit
meer te vinden is en waarbij alle inherente kwaliteiten tot in de perfectie ontplooid zijn:
1. Alle leven is getekend door het lijden
a. De waarheid van het lijden
b. Fysiek en psychisch lijden
i. Ontevredenheid, onrust, frustratie, angst
2. Lijden ontstaat vanuit begeerte en gehechtheid eraan
a. De waarheid van het ontstaan van het lijden
b. Door begeerte verliezen we de controle over onszelf
i. Materieel en relationeel
ii. Negatieve karmische neigingen en storende emoties
3. Het vrij worden van gehechtheid
a. De waarheid over het ophouden van het lijden
b. Een einde aan het lijden door het vrij worden van gehechtheid
i. Westen: lijden bestrijden met pijnstilling
ii. Oosten: geestelijke geneeskunde op mentaal en spiritueel niveau
4. Het edele 8-voudige pad met 3 dimensies
a. De waarheid over het edele achtvoudige pad die leidt tot het ophouden van lijden
b. Een pakket aan raadgevingen
i. Morele dimensie: morele waarden vergelijkbaar met de joodse 10 geboden (niet
stelen, niet doden, geen seksueel waangedrag, lasterpraat…)
ii. Cognitieve dimensie: het denken – de wijsheid van kennis en inzicht –
wetenschappelijke dimensie
iii. Meditatieve dimensie: yoga, mindfullness, rust…
1.4. Filosofie
Karma = een dynamisch begrip, de wetmatigheid van het verband tussen oorzaak en gevolg. Onze
huidige ervaring is de uitkomst van voorafgaande handelingen en intenties, toekomstige
omstandigheden zijn afhankelijk van wat we nu doen
Niet deterministisch: in elke situatie kan het individu positieve karmische tendensen versterken
of negatieve zuiveren
Holistische wereldbeeld
Reciprociteit of wederkerigheid
Direct verband tussen storende emoties en negatief karma
o Positief karma verzamelen om je boeddhanatuur te ontwikkelen met positieve emoties
(mededogen, liefde)
o Storende giftige emoties veroorzaken negatief karma (woede, jaloezie)
o Geen pleidooi voor apathie, wel vinden van het evenwicht en innerlijke vrede
Dynamische leegte = de basis van al wat bestaat, vanuit leegte ontstaan vormen die dienen
beschouwd te worden als verschijnselen. Niets staat op zichzelf, niets heeft een blijvende eigen aard.
Metafoor van de oceaan en zijn golven
Het absolute eeuwig blijvende is de oceaan, een soort universeel krachtveld, dat werkt in op de
golven die aan de oppervlakte van de oceaan ontstaan, maar kan door deze golven niet gevat
worden
Iedere golf draagt in zich de oceaan
Reïncarnatie = de kringloop of het rad van geboorte en dood met overdracht van karmische energie
met als einddoel het bereiken van nirvana
Zolang de levensdorst aanwezig is, is de stuwkracht aanwezig om het rad van geboorte en dood
in beweging te houeen
Levensdorst = blinde, onbewuste drang die in ons aanwezig is
Zolang er ontwetendheid is als tegengestelde van de verlichting, zal de kosmische golfslag
resulteren in nieuwe geboorte
, 2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAM RZL EXAMENS 01/23
Het uiteindelijke doel van dit proces is tot eenheid komen met het Mysterie (demen van golf die
in de oceaan verdwijnt)
De dood is een overgang naar de lang verwachte totale bevrijding uit het levensrad of een stap
naar een nieuwe levensperioden om verder onthecht te worden
Iedere levenscyclus als groeikans
Nirvana = de ervaring van de volle leegte of fase van de onbewogenheid – rimpelloos water
Een verlossing doorheen talloze wedergeboorten
Het ophouden van het waaien – het uitdoven van vuur – het einde van de koorts
Een diepe vrede waarin het op zichzelf gerichte begeren uitgedoofd is
1.6. Mediatie en mededogen
Meditatie = een hulpmiddel tegen onwetendheid om de verlichting te bewerkstellingen. De essentiële
functie van meditatie bestaat erin nieuwe gewoonten te scheppen die onze oude instellingen, de
ooraak van ons lijden, zullen vervangen. Het is dus een sleutel tot innerlijke groei en éenwording.
Mantra’s: klank- of woordsymbolen
Moedra’s: handhoudingen
Mandala’s: kosmische voorstellingen
Yoga: lichaamshoudingen en verdiepte middenrifademhalingen
o Doel: leren ophouden met nadenken – tot eenheid komen met de leegte
Mededogen = ook onze vijanden liefhebben, net als onze vrienden. Het is essentieel dat we met
mededogen handelen, ernaar streven de problemen van het leven te begrijpen en in de Boeddha
geloven:
Niet wereldvreemd
Geëngeageerd boeddhisme: emancipatorische kracht – samenzijn
o Pacifisme
o Ecologie
o Totale broederschap als streefdoel
o Mededogen met alle levende wezens (vegetarisme)
1.7. Vroedvrouwinfo: geboorterituelen
Geen rituelen ingesteld door de Boeddha
Culturele gebruiken bij de belangrijke mevensmomenten
Geboorte als opdracht om de levenscyclus te doorbreken
Zegening bij de geboorte door een lama (boeddhistische geestelijke) + mogelijk geboorteritueel
uit andere religie
Geen opname in geloofdgemeenschap: boeddhisme als persoonlijke levenskeuze (toevlucht
zoeken)
‘We mogen dan andere kleren dragen, een andere huidskleur hebben en een andere taal spreken, we
zijn allemaal mensen.
Dat verbindt ons. Daarom kunnen we elkaar begrijpen en vriendschap en eensgezindheid ontwikkelen.’
– Dalai Lama
