Hi! Ik heb het onderdeel ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE samengevat van het vak 2V Functioneren binnen een team. Het vak bestaat uit 2 delen, namelijk: ontwikkelingspsychologie en RZL! Heb je het volledige vak nodig? Koop de voordeelbundel!
2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAMONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE EXAMENS 01/23
1. Terreinverkenning
1.1. Een korte historiek
Er zijn verschillende definities mogelijk voor ontwikkelingspsychologie of levenslooppsychologie:
Studie van het gedrag doorheen de verschillende levensfasen van de mens
Wetenschappelijke studie naar de patronen van groei, verandering en stabiliteit die zich
voordien bij toenemende leeftijd
o Universeel en uniek
o Registreert verschillende gedragsaspecten bij mensen op verschillende leeftijden
Gedrag heeft een ruime betekenis van het woord, uit zich vooral in:
Zichtbaar gedrag en handelen
Wijze waarop mensen zichzelf en de wereld waarnemen
Hoe mensen denken en fantaseren en welke gevoelens en verlangens ze daarbij ervaren
Het is niet zo eenvoudig om de feiten en inzichten te verwerken tot een geïntegreerd beeld van de
menselijke levensloop, dit is deels te wijten aan:
Complexiteit van het ontwikkelingsproces
Verschillende visies en uitgangspunten van de onderzoekers
Verre voorgeschiedenis van de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspscyhologie is pas ontstaan als wetenschap de 2e helft van de 19e eeuw, maar er is een
lange traditie van voor-wetenschappelijk denken aan voorafgegaan over de manier waarop het gedrag
verandert doorheen de verschillende levensfasen:
Voorwetenschappelijke ontwikkelingspsychologie:
o Spontane vragen en stukjes inzichten die bij mensen opkomen tijdens hun dagelijke
bezigheden
o Op basis van eigen ervaringen onstaan er denkbeelden over hoe dingen samenhangen
Ontstaan van inzichten en beweringen over wat typisch is voor een bepaalde
levensfase
Bijvoorbeeld: ‘kinderlijke fantasie’ of ‘de wijsheid der jaren’
o Filosofen: overpeinzingen over de ontwikkeling van de mens
Welke factoren sturen de ontwikkeling?
Nativisme: de opvattingen dat de menselijke geest over aangeboren ideeën bezit,
die toelaten om een klare intuitie te hebben over de principes die als grondslag
genomen moeten worden, zowel om de wiskunde als natuurkunde op te bouwen
Empirisme: een filosofische stroming waarin gesteld wordt kennis voortkomt uit
ervaringen
Het wordt in de psychologie en daarbuiten voorgesteld als het nature-nurture-
debat
Nature: ontwikkeling door de natuurlijke aanleg die je meekrijgt bij de
bevruchting
Nurture: gedrag door alle invloeden en ervaringen die daarop inwerken
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) John Locke (1632-1704)
We worden als mens wat de natuur ons Tabula Rasa: onbeschreven blad erfelijkheid
heeft meegegeven vormt een basis voor een gezonde ontwikkeling
De ontwikkeling wordt gestuurd door een maar zal niet de richting bepalen waarin die
reeks inwendige krachten waar niet tegenin verloopt
te gaan is
Ervaring en kennis
Alles ligt min of meer al vast bij de geboorte
Weinig ligt vast bij de geboorte
Opvoeding: minimale rol; bijdrage blijft
Nadruk ligt op de rol van ervaring en
beperkt tot het mogelijk maken van de
opvoeding
ontwikkeling zonder een invloed
Start van de geneti sche psychologie
,2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAMONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE EXAMENS 01/23
Genetische psychologie = ontwikkeling is een proces dat geheel erfelijk gestuurd wordt, gebaseerd op
zichtbare werkelijkeheid
Verschillende geleerden maakten aantekeningen over zichtbare vorderingen in het gedrag van
hun eigen kinderen (= babybiografieën) – prille begin van de wetenschappelijke studie van de
menselijke ontwikkeling
Niet langer enkel nadenken, filosoferen en speculeren over de ontwikkeling, nu ook rechtstreeks
observeren
o Begin van wetenschappelijke theorievorming en systematische observaties – ontstaan
nieuwe wetenschap
Erfelijk gestuurd: nativisten – nature
Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie
Vernieuwing in methodologie
o Uitbreiding met uitwerking van nieuwere onderzoekstechnieken
Objectievere manier van onderzoek meer verantwoorde manier conclusies
trekken
Statische methodes, zoals vragenlijsten ordering van de verzamelde gegevens
Ontwikkeling = erfelijk gestuurd rijpingsproces of genetische psychologie
o Te eenzijdig en achterhaald
o De visie werd vanuit twee verschillende hoeken fundamenteel in vraag gesteld:
Psychologen: nadruk op de rol van opvoeding in de ontwikkeling – pedagogie
Behaviourisme: nadruk op de invloed van ervaringen in het ontstaan van
gedragsveranderingen
Meer neutraal klinkende benaming: ontwikkelingspsychologie
Uitgroei tot een volwaardige levenslooppsychologie
Tot halfweg de 20ste eeuw richtten ontwikkelingspsychologen zich vrijwel uitsluitend op de evolutie bij
kinderen tot aan de puberteit, nadien valt evolutie stil:
Puberteit betekent definitieve afscheid van de kindertijd en start volwassen leven
Volwassen leven: mens is tot realisatie gekomen van al zijn mogelijkheden
Vanaf dan zo lang mogelijk status-quo (of huidige toestand) te handhaven
Er komt interesse in de verschillende levensfasen:
Adolescentie
o Sociologen starten het onderzoek op halfweg de 20ste eeuw
o Na WOZ: meer jongeren kregen de kans om langer naar school te gaan
o Gedurende een zekere tijd distantiëren van de wereld van volwassenen en experimenten
met gedragspatronen
Ouderen
o Vanuit de medische hoek kwam er halfweg de 20ste eeuw interesse
o Later: een aparte maatschappelijke groep – ten gevolge van veralgemening van de
pensionering
Volwassenen
o Bleef lange tijd verstoken van systematisch onderzoek
o Toen algemeen verspreide opvatting dat volwassenen nauwelijks evolueren
o Hoe het gedrag van volwassenen eruit ziet, werd elders zogezegd al voldoende
bestudeerd
Vandaag de dag vat men de ontwikkeling het liefst op als een levenslang veranderingsproces
met in iedere levensfase nieuwe perspectieven
1.2. Indeling in fasen
Conti nuïteit of disconti nuïteit in de ontwikkeling
Het is gebruikelijk om de levensloop in te delen in een aantal duidelijk te onderscheiden
periodes/fasen :
Kind
Jeugd of adolescentie
Volwassenen
Ouderen
Iedere levensfase heeft heel specifieke kenmerken! Men ziet er anders uit in de verschillende fasen:
,2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAMONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE EXAMENS 01/23
Kwantitatief: lichaamsgestalte, kennis, uiterlijke
kenmerken, …
Kwalitatief: manier van denken, voelen en
handelen
Twee manieren om tegen ontwikkeling aan te kijken:
Continue verandering
o Geleidelijk waarbij prestaties op een
bepaalde niveau voortvloeien uit vorige
prestaties
Discontinue verandering
o In aparte stappen of stadia
Meeste ontwikkelingstheorieën beklemtonen dat er sprake is van discontinuïteit in de ontwikkeling
Discontinuïteit = periodes met een vrij stabiele verschijningsvorm worden afgewisseld door
relatief korte overgangsfase
o Bruuske ommezwaai
o Bijvoorbeeld: puberteit – crisis tussen kindsheid en volwassen leven
Voorstanders van een continue ontwikkeling
o Mens verandert voortdurend
o Die verandering gaat soms wat vlugger dan op andere momenten
o Tenzij: uitzonderlijke gevallen – dramatische gebeurtenissen
o Gedrag bestaat uit verschillende aspecten die zich niet steeds synchroon ontwikkelen
Motorisch
Cognitief
Sociaal
Emotioneel
Daarom geen sprake van afgescheiden periodes!
De Leuvense ontwikkelingspscycholoog Henri Cammaer onderscheidt in dat verband niet meer dan 7
soorten theorieën of ontwikkelingsmodellen, we bespreken er drie:
Trapmo = meest klassieke voorstelling van de menselijke levensloop
del –
Symmetrisch op- en neergaande trap met reden die telkens een jaar of tien omvatten
nature
o Hoogtepunt rond 50j
o Boven iedere trede: afbeelding van een man/vrouw met desbetreffende leeftijd
Geen wetenschappelijke waarde
Iedere levensfase of trap is een zinvol onderdeel van een groter geheel (=
gestaltpsychologie)
o Geordend en doelgericht proces
Charlotte Bühler = duitse psychologe
Leven draait om verwezelijken van een levensdoel
Indeling van de levensloop in 5 opeenvolgende fasen met elk een eigen functie
binnen structuur verhaal
Lijnmod De ontwikkeling is een proces van continue verandering zonder bruuske overgangen of
el – sprongen
nurture
Behaviourisme: de benadering van ontwikkeling dat men ervan uitgaat dat
waarneembare gedrag en externe stimuli in de omgeving cruciaal zijn voor het
begrijpen van de ontwikkeling
o Mens komt ter wereld zonder erfelijke uitgetekend stappenplan
o Accumulatie van ervaringen bepaalt hoe de ontwikkeling van een individu
er concreet zal uitzien
Het vermogen van kinderen om problemen op te lossen worden groter naarmate
ze ouder worden dankzij hun grotere mentale capaciteiten; niet door veranderen in
het soort denken dat ze kunnen loslaten op een probleem
Laagmo De verschillende opeenvolgende levensfasen (zoals los op elkaar liggende geologische
del lagen van de aardkorst) worden gezien als het reultaat van een reeks toevallige
gebeurtenissen die elkaar in het verleden zijn opgevolgd
Gericht op nu met blik op het verleden als verklaring voor wat in het heden
, 2V FUNCTIONEREN BINNEN EEN TEAMONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE EXAMENS 01/23
misloopt
Het kan gebeuren dat zich in de bovenste lagen crisissen of aardbevingen voordien
die het fatale gevolg zijn van spanningen of breuklijnen in diepere lagen
o Gebeurtenis in volwassenheid door trauma in de kindertijd
Voorbeeld: Sigmund Freud – psychoanalyse
Ontwikkelingstheorie van Freud: het libido of nastreven van lust zet zich telkens vast op
een andere erogene zone, dit is ieder lichaamsdeel dat op een bepaald moment lust kan
verschaffen (psychoseksuele ontwikkeling)
Orale fase: mondzone (1ste levensjaar)
Anale fase: interesse in ontlastingsfunctie (1-3j)
Fallische fase: ontdekking van verschillen tussen de seksen (3-6j)
o Oedipuscomplex: jongen richt zich libidineustot de moeder
o Elektracomplex: meisje zet toe libido op haar vader te verrichten (angst
moeder te verliezen)
Latentiefase: verdringing libidinale verlangens (6-12j)
Genitale fase: opleving van het libido (vanaf puberteit)
Fixatie = gedrag dat in eerdere ontwikkelingsfase is blijven hangen als gevolg van een
onopgelost conflict
Orale fase: nagelbijten, kauwgom, …
Anale fixatie: overdreven reinheid, afstandelijkheid, …
Poging tot synthese
De vraag of het leven nu gezien kan worden als:
Een opvolging van kwalitatief iinderscheiden fasen? Discontinu?
Een conitinu voortschrijdende ontwikkeling?
o Op grond van empirische gegevens onmogelijk te kiezen tussen beide alernatieven
Normatieve invloeden: factoren die bij de meeste mensen dezelfde impact
gebben en die daardoor gemakkelijk aanleiding geven tot het uittekene van een
soort gemiddeld ontwikkelingspatroon
Belangrijk in eerste levensjaren
Non-normatieve invloeden: individuele ervaringen krijgen een groter impact op
het concrete ontwikkelingsverloop
Belangtijk in latere levensjaren
Hoe ouder, hoe meer non-normatieve invloeden
1.3. Factoren die ontwikkeling sturen
Erfelijkheid
o DNA: erfelijk materiaal
Bestaan uit onderling verbonden chemische bestanddelen: A, C, G en T
Belangrijk: precieze opeenvolging van de basenparen
o Genen: stukjes van de touwladder
Enkele duizenden tot miljoenen basenbaren in een specifieke volgorde
gerangschikt
Eigenlijke code slechts aan één kant
Milieu
o Gezin: opvoeding thuis
Effecten als kind en adolescentie, maar uiteindelijk levenslang
o Ruimere context: veelsoortige omgevingsinvloeden
In een aantal lagen die als concentrische cirkels over elkaar liggen
Ecologische systementheorie en chronosysteem (Urie BronfenBrenner 1979)
Lagen: micro-, meso, exo- en macrosysteem
Interacties tussen erfelijkheid en milieu: onlosmakelijk met elkaar verbonden
o Een kluwen van moeilijk uit elkaar te houden erfelijkheids- en milieufactoren bepalen
uiteindelijk wie of wat we worden (deterministisch)
o Het hoeft niet te betekenen dat we niets méér zijn dan een toevallig product van
krachten die we enkel willoos kunnen ondergaan
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evykoningsberger. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
