Sociaal medische wetenschappen voor gezondheidswetenschappen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Complete samenvatting van dit vak in blok 2 ziekte en gezondheid
Stigma: een merkteken dat aan een bepaald persoon, groep personen of zaak wordt gekoppeld. Het
is een krachtig negatief sociaal label.
Stigmatiseren: een proces waarin een groep personen negatief wordt gelabeld, veroordeeld en
uitgesloten. Dit gebeurt op grond van gemeenschappelijke, afwijkende kenmerken en/of
gedragingen die angst of afkeer oproepen.
1.1 Introductiecollege
Biomedisch model: verouderd
Ziekte:
- Storing biologische en lichamelijke processen (je hebt een ziekte
Gezondheid:
- Afwezigheid van ziekte
Focus:
- Behandeling lichaam door arts en preventie door wegnemen oorzaken
De patiënt heeft hier een passieve rol, weinig ruimte sociale processen
Biopsychosociaal model
Ziekte en gezondheid:
- Continuüm (aansluitend geheel)
Focus:
- Samenspel biologische, psychologische en sociale factoren bij ontstaan en beloop van ziekte
en gezondheid
Perspectieven ziekten: (overlappen niet volledig, zijn afhankelijk en
onafhankelijk van elkaar)
Gezondheid: (WHO 1948) ‘gezondheid is een toestand van volledig lichamelijke, geestelijk en
sociaal/maatschappelijk welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekten of gebrek’
,Kritiek: volgens deze definitie is bijna niemand volledig gezond, veel problemen worden in het
medische domein getrokken (want volgens definitie ben je ziek, dus verantwoordelijkheid arts). Is dit
dan terecht in alle gevallen?
Nieuwe definitie: (Huber 2011): ‘gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te
voeren, in het licht van de sociale, mentake en fysieke uitdagingen van het leven’ (positieve
gezondheid)
Kritiek: definieerd niet gezondheid, maar het omgaan met de uitdagingen van het leven. Zodra je
eigen regie kan voeren en doelen kan stellen ben je gezond volgens definitie, maar wanneer je de
regie neemt met als doelstelling euthenasie is dat dan gezond?
In geval van euthanasie ben je volgens WHO niet gezond, maar volgens Huber wel
6 dimensies (elementen) van gezondheid>
dagelijks functioneren, lichaamsfuncties, mentaal welbevinden,
zingeving, kwaliteit van leven en sociaal- maatschappelijk
participeren
( VTV(In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert
het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid
in Nederland.)) geeft inzicht in de belangrijkste toekomstige
maatschappelijke opgaven op het gebied van ziekte en gezondheid,
gezondheidsdeterminanten, preventie en gezondheidszorg in
Nederland.
Waarom is een ziektelabel belangrijk?
Klachten van individuen worden zo herkend (erkenning), minder stigmatisering vanuit maatschappij,
medisch domein wordt afgebakend. Het heeft gevolgen voor de manier waarop we ermee omgaan.
Het geeft je ook recht op bijvoorbeeld vergoeding of uitkering.
Welke theorieen kunnen aan de begrippen disease, illness en sickness gekoppeld worden?
3 visies op ziekte (theorieën): Boores
Naturalistische theorie: ziekte en gezondheid wordt afgemeten aan het statistische en biologisch
gezien ‘normaal’ functioneren van het organisme (disease)
,Normativistische theorie: Iemands vermogen om onder normale omstandigheden voor hem of haar
essentiële doelen te bereiken die een minimaal niveau van welbevinden of geluk kan
bewerkstelligen. Eigen invulling door persoonlijke doelen. Voordeel: meer erkenning Nadeel:
wanneer je doelen niet realistisch zijn ben je dan wel echt ziek? (hoeft niet zo te zijn namelijk)
(illness)
Sociaal-constructivistische theorie: wat ‘ziek’ is wordt volgens deze theorie bepaald door de
maatschappij waarin we leven voordeel: mens meer als geheel kunnen zien in sociale context nadeel:
afhankelijk van maatschappij voor ziekte erkenning. (sickness)
There are many diverging definitions of disease, and it is difficult to make a coherent and consistent
synthesis. One of the reasons for this may be that our conception of disease is complex, comprising
various dimensions of human malady (Hofmann, 2001). For example, it is covered by a personal
perspective—i.e., how it feels to be ill (illness); a professional perspective—i.e., how health care
professionals define, detect, predict, and handle disease entities (disease); and a social perspective—
i.e., how a person’s social role is defined or changed by social norms and institutions (sickness). The
goal of this chapter is to get a more precise general concept of the human malady (generic term for a
wide range of terms, such as sickness, injury, lesion, disorder etc): sickness, disease and ilness.
the basic phenomena of disease, and most definitions contend that disease can be observed,
examined, mediated, and measured, and is objective in this sense. It is also the target of health
professionals who want to classify, detect, control, and treat disease, ultimately in order to cure.
Illness, on the other hand, has emotions and experience, such as anxiety, fear, pain, and suffering, as
its basic phenomena. Although illness is in this sense subjective, it can be argued that we can have
access to another person’s illness through his or her verbal reports of introspection through a
common language or through brain states.
Sickness, on the other hand, has expectations, conventions, policies, and social norms and roles as
basic phenomena. Its criteria are discovered through social interaction, participation, and social
studies. Accordingly, the knowledge about sickness is inter- subjective. Sickness determines whether
a person is entitled to treatment and economic rights, exemption from social duties, such as
work (sick leave), but also whether a person is legally accountable for his or her actions. In such
matters, sickness is established and governed by formal structures, such as social institutions
(including laws).However, sickness can also be framed by overt or covert norms, which give diseases
different prestige and render them stigmatizing or discriminating.
- Schermer M, 2013. Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte
(blz 115 - 124)
Er worden drie visies op ziekte besproken:
→ Boorses naturalistische theorie, volgens deze theorie moeten ziekte en gezondheid worden
afgemeten aan het statistische en biologisch gezien normale functioneren van het organisme. Boorse
gaat uit van een notie van normaal biologisch functioneren, die weliswaar per soort op
onderdelen kan verschillen (er zijn eigen, typische, soortspecifieke vormen van functioneren),
, maar uiteindelijk in alle organismen gericht is op twee ultieme doelen: overleving en reproductie.
Gezondheid is het vermogen biologisch normaal te functioneren, volgens het ‘bouwplan’ van het
organisme. Ziekte is sub-normaal voor een organisme. Dit wordt volgens Boorses theoretisch
statistisch vastgesteld door te vergelijken met wat normaal is bij meerdere individuen in dezelfde
organisme groep. Het voordeel van deze vorm theorie is, is dat het op meerdere soorten van
organisme toepasbaar is. Tegelijkertijd is het nadeel dan ook dat mensen betekniswezens zijn en
voor ons de impact van een ziekte veel verder gaat dan enkel en alleen de biologische functies.
→ Nordenfelts normativistische theorie, hierin worden de normatieve en subjectieve invalshoek juist
wel betrokken. Nordenfelt (1995, 2007) definieert gezondheid als iemands vermogen om onder
normale omstandigheden voor hem of haar essentiële doelen te bereiken die een minimaal niveau
van welbevinden of geluk bewerkstelligen. Wat deze doelen precies zijn, is afhankelijk van de
persoon in kwestie; mensen stellen zichzelf immers verschillende doelen in het leven en hebben
verschillende opvattingen over wat belangrijk en nastrevenswaardig is. Dit zorgt ervoor dat
gezondheid voor verschillende mensen een andere invulling kan hebben. Volgens Nordenfelt is er
sprake van ziekte wanneer een persoon door zijn mentale of fysieke toestand lijdt of hinder
ondervindt bij het nastreven van zijn doelen en functioneren. Deze beperking in functioneren ligt in
deze theorie als primair punt en de biologische ziekte die hier achter ligt, als secundair punt. Het
nadeel van deze theorie is wel dat het afhankelijk is van de subjectieve waarden en doelen van ieder
individu, of iets een ziekte is.
→ Sociaal-constructivisme, Wat een ziekte is, wordt volgens deze benadering (mede) bepaald door
de maatschappij waarin we leven, en door de vraag wat in die maatschappij als goed of slecht wordt
gezien, als normaal of abnormaal, wenselijk of onwenselijk. Wat ziekte is, valt volgens deze visie niet
vast te stellen los van de maatschappelijke context. Ziekte wordt hier niet zozeer gezien als een
theoretisch concept zoals bij Boorse, maar als een praktisch concept: een begrip dat gevormd
en gebruikt wordt in concrete praktijken, met het oog op bepaalde doelen. Ook op subtielere
manieren spelen normen en waarden een rol bij het vaststellen wat we als ziekte beschouwen. Voor
veel ziektebeelden geldt namelijk dat de grenzen niet heel duidelijk, maar mede gebaseerd zijn op
onderlinge afspraken binnen de geneeskunde. Sociaal-constructivisten wijzen er bovendien op dat
dit soort afspraken over normen, normaalwaarden en afgrenzingen van ziektebeelden vaak ook
beïnvloed wordt door sociale, technologische of economische factoren. Theorieën van ziekte laten
ten slotte nog iets anders zien dat in andere theorieën onderbelicht blijft en dat is dat ziekte niet
alleen een biologisch en individueel, maar ook een sociaal gegeven is.
Leerdoelen:
op genuanceerde wijze betekenis geven aan de begrippen ziekte en gezondheid en het
spanningsveld binnen en tussen beide begrippen beschrijven;
aangeven hoe de betekenis die we aan ziekte en gezondheid toekennen onderhevig is aan
tijd en cultuur;
toelichten dat de gezondheidstoestand de uitkomst is van een multicausaal proces met
diverse determinanten.
Week 2:
de theoretische concepten stress, stressor, stressreactie, sociale steun, coping en
ziektepercepties in eigen woorden uitleggen;
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brittbrinkers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,09. Je zit daarna nergens aan vast.
