Hanne Vogelaers Biologische Psychologie 1 2020-2021
1. Menselijke bewustzijn: fysiologische benadering 3
1.1. Bewustzijn 3
1.2. Neurologische evidentie 3
1.2.1. Blindsight 3
1.2.2. Split brain 3
1.2.3 Unilateral neglect of halfzijdig negeren of hemineglect 4
1.2.4. Perception of self 4
1.2.5. Body integrity identity disorder 4
2. Geschiedenis van de biologische psychologie 4
2.1. De oudheid 4
2.2. 17de eeuw 5
2.3. 19de eeuw 5
3. Natuurlijke selectie en evolutie 5
3.1. Belangrijke begrippen in de evolutieleer 5
3.2. Evolutie 6
3.2.1. Evolutie van de mens 6
3.2.2. Evolutie van de hersenen 7
3.2.3. Evolutie van grote hersenen 7
H2: Structuur en functie vd cellen vh zenuwstelsel 9
2.1. Cellen van het zenuwstelsel 9
2.1.1. Neuronen 9
Structuur van een neuron 9
Soorten neuronen 9
Interne structuur van een neuron 10
2.1.2. Steuncellen (neuroglia) 12
Centraal ZenuwStelsel 12
Perifere zenuwstelsel 12
Ziekte en beschadiging van witte stof 12
2.1.3. Bloed-hersen barrière 13
2.2. Communicatie binnen een neuron 14
2.2.1. Inleiding 14
2.2.2. Elektrisch potentiaal van een axon membraan meten 14
2.2.3. Membraanpotentiaal: 2 krachten in balans 14
2.2.4. De actiepotentiaal 15
2.2.5. Geleiding van een actiepotentiaal 16
2.3. Communicatie tussen neuronen 16
2.3.1. Structuur van chemische synapsen 16
2.3.2. Afgifte van neurotransmitter 16
2.3.3. Activatie van receptoren 17
3.3.4. Postsynaptische potentialen 18
3.3.5. Beëindiging van postsynaptische potentialen 18
3.3.6. Effecten van PSP: neurale integratie 18
3.3.7. Autoreceptoren 19
3.3.8. Andere soorten synapsen 19
3.3.9. Niet-synaptische chemische communicatie 19
1
,Hanne Vogelaers Biologische Psychologie 1 2020-2021
H3: Structuur van het zenuwstelsel 20
3.1. Eigenschappen van het zenuwstelsel 20
Neuraxis 20
Meningen 20
Ventriculair systeem 21
Liquor cerebrospinalis (CSV) 21
3.2. Ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel 22
Prenatale ontwikkeling 23
Neurogenese =ontstaan van nieuwe neuronen 23
Postnatale ontwikkeling 24
3.3. Structuur en functie vh CZS 24
3.3.1. De voorhersenen 24
3.3.2. Cerebrale cortex 25
De frontale cortex 25
De pariëtale cortex 25
De occipitale cortex 25
De temporale cortex 26
3.3.3. Organisatie van de cortex 26
3.4. Het limbisch systeem 27
3.4.1. Componenten van het limbische systeem 27
Gyrus parahippocampus 27
Hippocampus 28
Corpora mamillaria 28
Insula (eiland) 28
Gyrus cingulus (gordel, ring) 28
Amygdala (amandel) 28
Basale voorbrein 29
3.5. Basale ganglia 29
3.5.1. Diencefalon 30
Thalamus 30
Hypothalamus 30
Hypofyse, pituitary gland 31
3.6. Het ruggenmerg 31
3.6.1. Macroanatomie 31
3.6.2. Grijze materie 32
3.6.3. Witte materie 32
Stijgende (ascenderende) banen 32
Dalende (descenderende) banen 33
3.6.4. Autonome zenuwstelsel 34
3.7. Midbrain en achterhersenen 34
3.7.1. Midbrain, mesencephalon 34
3.7.2. Achterhersenen = rhombencefalon 35
Examenvragen 36
2
,Hanne Vogelaers Biologische Psychologie 1 2020-2021
1. Menselijke bewustzijn: fysiologische benadering
1.1. Bewustzijn
=reflecteren+communiceren over eigen gedachten, waarneming, herinneringen, gevoelens
-vanaf 18 maanden kan je zelfbewust zijn (the rouge test, rode markering op het gezicht)
-dieren hebben geen zelfbewustzijn (wel: grote apen, dolfijnen, magpie, olifant)
-sociaal gedrag
-test gedrag: waarom doet die hetzelfde als ik
-self-directed gedrag: herkenning, zichzelf ontdekken
-mark test (Gallop test): toont zelfbewustzijn
-kunnen machines bewust worden? nee, er is leven nodig
Denken over bewustzijn
-animisme: alles heeft een geest
-lichaam-geest vraagstuk
-dualisme: het lichaam is organisch, de geest niet
-monisme: wereld bestaat uit materie en energie, geest is resultaat vd werking vh ZS
-reductionistische visie vs emergentie: geest is meer dan de som der onderdelen
1.2. Neurologische evidentie
1.2.1. Blindsight
=patiënten grijpen naar voorwerpen die ze niet bewust kunnen waarnemen
-letsel in evolutionair recent ontwikkelde delen van het visuele systeem
-primitieve delen visuele systeem zijn intact, ruimtelijk waarnemen niet bewust waarnemen
Conclusie
-gedrag kan onbewust gestuurd worden
-niet alle hersendelen hebben toegang tot bewustzijn
-verbinding talige hersendelen → verbale communicatie
1.2.2. Split brain
Opbouw hersenen
-2 hemisferen communiceren via corpus callosum
-gelateraliseerd: rechter hemisfeer stuurt linker ledematen, behalve reukzin
-links: taal en spraak, bewustzijn
-rechts: ruimtelijke perceptie, creativiteit
Waarom split brain
-operatie voor epilepsie, corpus callosum in twee
-sterke elektrische activiteit beperkt tot 1 hemisfeer
-gekruiste banen op lager niveau dan corpus callosum zijn nog in tact
3
, Hanne Vogelaers Biologische Psychologie 1 2020-2021
Gedachtenexperiment bij split-brain patiënten
-geblinddoekt, linker neusgat verstopt met watten
-voorwerpen op tafel, ruik en pak voorwerp dat je ruikt
-rechterneusgat ruikt roos → rechter hemisfeer verwerkt→ controleert motoriek linkerhand→
neemt met linkerhand de roos
-’=roos’→ niet doorgestuurd naar linkerhemisfeer (spraak) → snapt niet wrm
-met rechterhand → linkerhemisfeer weet niet wat geur is → kan niet pakken
Conclusie: hersendelen betrokken bij waarneming → geen verbinding met talige delen →
geen bewustzijn, deze patiënten hebben het vreemde hand syndroom
1.2.3 Unilateral neglect of halfzijdig negeren of hemineglect
-negeren van voorwerpen in linker visuele veld, eigen lichaam en inbeelding
-schade rechterhemisfeer: pariëtale kwab (lichaam, auditieve, visuele info, perceptie ruimte )
⇒ waarnemen ≠ bewustzijn
1.2.4. Perception of self
Rubber hand illusion
-gezonde persoon legt een hand op tafel
-neuroplasticiteit: brein kan zich aanpassen door ervaringen
-eigen hand verliest temperatuur, wordt verworpen door premotore cortex → body ownership
1.2.5. Body integrity identity disorder
-lichaamsbeeld ≠ werkelijke lichaam
-verlangen om geamputeerd of verlamd te zijn
-fmri onderzoek: verminderd volume van de premotore cortex
Besluit
-moderne wetenschap hangt monistische visie aan
-bewustzijn vloeit voort uit werking vd hersenen, bewijs: hersenletsel
-belangrijk voor zelfbewustzijn is verbinding met talige hersendelen
-gevoel van body ownership of embodiment is een functie van de hersenen
-we denken veel bewust te doen, maar is dat zo? bestaat de vrije wil? → experiment Libet
2. Geschiedenis van de biologische psychologie
2.1. De oudheid
Oude beschavingen (egypte, china, india)
-hart= zetel van de ziel, bv hart gaat sneller kloppen van emotie
-Hippocrates “het brein als zetel van gedachten en emoties”
4
