Internationaal sociaal werk – notities
Tekst 1: Fassin - Hierarchies of humanity
Kort samengevat:
In de wanorde/het lijden van de wereld hebben morele zorgen/vraagstukken/bevindingen een grote invloed gehad
op de ontwikkeling van het beleid op alle niveaus (internationaal, lokaal, ...) en in alle contexten (~ spelen een rol in
het bepalen van beleid/politiek).
⇨ Humanitaire rede is nu een algemene manier van besturen waarbij actoren op zoek gaan naar fysiek en/ of
moreel bewijs van lijden. ‘Is iemand het waard om geholpen te worden?’
→ In het boek kijkt hij naar de verschuivingen in morele en politieke discours en praktijken - wat hij
'humanitaire rede' noemt - en laat in levendige voorbeelden (casestudies) zien hoe humanitarisme wordt
geconfronteerd met ongelijkheid en geweld.
Fassin brengt in zijn bespreking van humanitarisme verschillende ongelijkheden aan het licht, onder andere tussen
professionals en burgers, expats en nationals/ locals en tussen Westerse militairen en hun tegenstanders. Hij
bespreekt deze voornamelijk aan de hand van het voorbeeld van de humanitaire interventie in Irak (Baghdad, 2003).
Dit voorbeeld toont onder meer heel duidelijk de ongelijkheid tussen de burgers en de hulpverleners aan.
Begrippen:
Humanitaire hulp Noodhulp, hulp aan slachtoffers bij plotse noodsituaties ten gevolge van
natuurramp of gewapend conflict. Gebaseerd op internationaal humanitair recht.
Humanitarisme Het is de ‘ideologie’/manier van denken en handelen gebaseerd op “humanité” =
mensheid + menselijkheid
Politics of differentiated De levens van ‘onze groep’ zijn meer waard dan andere en dat wordt bewust
lives ingezet.
Expats Het zijn betaalde vrijwilligers – nationals = gratis huurlingen (“service rendered to
local population is real reward”)
Expatriats Ze komen uit het westen en zijn leden van de organisatie
Nationals Het zijn personen uit de lokale gemeenschap
Ethics in action (bare life vs Twee figuren van leven: het leven dat wordt gered (van de slachtoffers – bare life)
political life) en het leven dat wordt geriskeerd (van de hulpverleners – political life).
- Bare life De Mensen (lokale populatie) overleven met enkel de basisbehoeften (passief)
- Political life Men (de hulpverleners) kiest wie er leeft, politieke/levenskeuzes maken, mijn heeft
vorm In de samenleving (actief)
Principe van altruism In de praktijk betekent het: zorg voor het geluk van andere mensen met als doel een
verhoogde kwaliteit van leven en werken
Politiek van het leven Het leven is gelijk. Het fysieke leven is hoogste goed (intuïtief / moreel systeem).
(politics of life) Het zorgt ervoor dat andere vormen van leven minder belangrijk zijn.
Biopolitics Politieke systemen waarin boomachtig wordt uitgeoefend. Het verwijst naar
politieke praktijken die het biologische leven van mensen centraal stelt en probeert
te beïnvloede, te sturen of te beschermen.
Politiek van het lijden Het lijden als politiek, proberen om medeleven te zien als bron van actie, lijden
corrigeren => dmv politieke actie: geweld afkeuren
Biolegitimacy Fysieke leven als hoogste goed (nl. het “in leven zijn”) (biological life > biographical
life). Het hoogwaarderen van het fysieke leven.
Pasterol power “De herder die voor zijn schapen moet zorgen”. De focus wordt gelegd op de macht
over de kudde schapen in plaats van over het land. Humanitaire hulp is precies zoals
een herder want men biedt hulp aan de kudde mensen (die de hulp nodig hebben)
terwijl de kudde (mensen, locals) zelf niet kiezen voor de herder. De herder is bereid
, zichzelf over te geven voor zijn kudde.
Life worthy De ongelijkheid die ten grondslag ligt aan de transactie in mensenlevens, tussen
degene die bedreigd worden en degene die gered worden (life worthy)
Retoriek van ‘collateral Er was sprake van een ‘zerk death’ doctorine om de militaire steun te waarborgen
damage’ en om zo weinig mogelijk doden te voorkomen, werden er bommen gedropt – om
geen mankrachten te verliezen op het veld. Hierdoor werd het duidelijk dat de
levens van de westerse militairen 200x zo belangrijker waren dan die van de lokale
mensen – die ook gedood werden door de bombardementen.
Humanitaire government/ Humanitaire redenen zijn ingebed in onze samenleving, de moderniteit en in ons
overheid heden. In dit opzicht is het onderscheidende kenmerk van de hedendaagse
samenleving ongetwijfeld de manier waarop morele gevoelens zijn veralgemeend
als referentiekader in het politieke leven.
Discussie 1: Humanitaire hulp
Op welke manier staan militaire interventies, in contrast met humanitarisme?
- Het leven van een westerse soldaat was 200x meer waard dan dat van een lokale soldaat (letterlijk in
uitbetaling aan familie slachtoffers). Dit zorgde ervoor dat er veel personen werden opgeofferd zodat 1
individu zou kunnen gered worden.
- Het aantal dode lokale soldaten werd ook niet geteld => impliceert dat deze levens er niet meer toe doen. Ze
hebben zelfs geen naam, contrasteer met Amerikanen (“each death counted & honoured”).
- In contrast met het militarisme (de acties) want ‘onze mensen’ hebben meer recht op leven dan de lokale
mensen uit het land.
Zero death doctrine & collateral damage rhetoric:
- Zo weinig mogelijk doden aan onze kant - manier om ons eigen te beschermen en schade bij anderen =>
ongelijkheid in oorlogsslachtoffers
“Established political powers decide on human sacrifice and divide the governed between those who “must live”
and those who may die”
- Link met SW: migratie - humanitaire visa vs. andere vluchtelingen; climate injustice
- “Alle levens zijn gelijk” als uitgangspunt. Men probeert zich te houden aan dit uitgangspunt, maar als de
hulpverleners zelf gevaar lopen (vb. kidnapping), dan staat de hulpverlening even stil.
Expatriats vs. nationals / victim vs. aid worker (Fassin): ongelijkheid in leven
- Grote verschillen in inspraak, rol in organisatie, verloning, woning
- Risico’s die ze lopen zeer ongelijk verdeeld (expat = kostbare gijzelaar; national = waardeloos, dus
geëxecuteerd)
- Koloniale logica speelt: “well-intentioned men/women from West devoting themselves to populations in
peril but needing local assistance to perform their good works”
- Grote ongelijkheid tussen beide:
o Reden waarom ze er zijn
expatriats: ze werken mee aan het humanitaire project, doen het als “job”
nationals: ze doen het omdat ze een job nodig hebben
o Wat ze verdienen
expatriats: kunnen hun gezin/leven in Europa blijven financieren
nationals: korte termijn contracten, soms maar werken voor 1 dag
o Rol in de organisatie
expatriats: deelnemen aan algemene vergaderingen en stemmen op hun
vertegenwoordigers
nationals: kunnen niet deelnemen aan het democratisch proces van de organisatie
o Huisvesting
, expatriats: wonen samen in een verblijfplaats voorzien door de organisatie
nationals: gaan elke avond terug naar huis eigen huis
o Risico bij vb. kidnapping
expatriats: als ze gekidnapt worden zal het westen er alles aan doen om hen veilig te stellen
nationals: het is niet zo
Op welke manier worden “victim” and “aid worker” als aparte categorieën gezien? Wat is het verschil tussen “life
saved” & “life risked”
- Bare life/passief/wachten op hulp/”sacrificeable” vs. political life/actief/moedig/”freedom to sacrifice
themselves for a just cause”
- Het probleem met deze constructie: Selecteren “lives at risk” - “victims on both sides/outside sides” - wereld
bestaat niet uit goed/kwaad.
o voorbeeld Afghanistan - humanitaire hulp bieden of niet (keuze) -> zijn constructies door ons
gemaakt
- Victim-status forceren op groep van mensen die zichzelf mss niet zo zien (freedom fighters vs. victims) =>
Slachtoffer-constructie is nodig en voldoende
o voorbeeld Oekraïne - wij zien hen als slachtoffer, terwijl zij dat misschien zelf niet zo zien -> maar wij
geven hen wel die status omdat het voor ons makkelijker is
Fassin ziet in humanitaire actie enkele christelijke ‘ideeën’.
- Menselijk leven is ‘heilig’, allemaal gelijk (mensheid) + medeleven voor medemens, zeker als ze lijden
(menselijkheid). Het lijden zorgt voor verlossing. Jezus die zich opoffert voor de zonden van anderen. Sterven
= naar de hemel gaan doordat men goede daden deed.
Politiek van het leven:
- Het is vanzelfsprekend dat HV komen helpen in noodsituaties, maar we zouden het raar vinden als HV
meedoen met protesten / menselijke rechten… (~ meedoen aan het politieke leven). Want doel HV: mensen
gaan niet -> maar op 1 manier door ze te helpen (meedoen aan het politieke leven wordt niet gezien als een
alternatieve manier).
- Linken met SW
o vb. armoede: belangrijk om hen te helpen (fysieke leven beschermen), maar hen rechten, politieke
stem geven is minder van belang
o vb. niet werkende mensen verdienen geld omdat ze lijden -> het feit dat ze lijden zorgt ervoor dat ze
het recht hebben op hulp = verantwoording voor de hulp (plicht als mens om ze te helpen; gunst).
- Voorbeeld vanuit Irak:
o hiërarchie van levens: “ultimately it does derive from the principle of our conception of the
sacredness of human life” => dus dit is gevolg van politics of life.
- Wat zijn de gevolgen van Biolegitimacy in praktijk? Wat betekent het dat fysiek leven hoogste goed is?
o Evidentie dat hulpverleners vooral levens redden in “spaces set apart from fighting”; in tegenstelling
tot de vrijwilliger die meedoet met protesten & liberation movements (~ politieke leven)
Politiek van het lijden
o actie van HV om mensen te helpen is meer waard dan de actie die mensen die lijden zouden kunnen
nemen om hun leven te veranderen
o Historische switch: lijden weg van publieke ruimte maar wel meer gerepresenteerd in media &
politieke arena als rechtvaardiging voor actie: Christelijke roots: Christ redeeming original sin
o Politiek van het lijden = medeleven wordt bron van actie, we moeten situatie corrigeren die lijden
veroorzaakt
Binnen humanitaire actie – afkeuren van geweld + eigen actie als hulpverlener boven de
acties die de massa kan ondernemen om hun eigen lijden te verminderen – opnieuw bare
life ipv political life
, Linken met SW:
- niet werkende mensen verdienen geld omdat ze lijden -> het feit dat ze lijden zorgt ervoor dat ze het recht
hebben op hulp = verantwoording voor de hulp (plicht als mens om ze te helpen; gunst)
- migranten zonder verblijfsdocumenten gebruiken lijden subversief als politiek wapen – wordt niet aanvaard
want ze zijn slachtoffers, horen niet politiek te zijn!
Hoe ziet Fassin dus de relatie tussen humanitarisme en ongelijkheid? Is het effectief of net niet
(bevestigen/verbergen ongelijkheid)?
- Kern van humanitarianism: “Thus humanitarian government has a salutary power for us because by saving
lives, it saves something of our idea of ourselves, and because by relieving suffering, it also relieves the
burden of this unequal world order”. Want de confrontatie met de hedendaagse wereld vol ongelijkheden is
ondraaglijk voor ons geworden.
Recht op hulp vs. ‘obligation of the giver’
De reden waarom hulp wordt verleend
Verplicht gevoel om te helpen, om hun lijden te stoppen. Hulp wordt gezien als gevoel om te helpen, om hun
lijden te stoppen.
- Het is een shift van recht of gunstprincipe binnen de humanitaire hulp: die verdienen het om hulp te krijgen,
het is onze plicht om die mensen te gaan helpen. Het ligt volledig aan persoon zelf die hulp geeft om te
beslissen wie hulp krijgt. (cf algemene shift terugkeer naar gunstprincipe).
- LINK SW Vluchtelingen die er 10 jaar zijn: gunst om hier te blijven, niet echt een recht. Komt voort uit
politiek van het lijden.
o “institutes a radically unequal order that is the mark of the humanitarian relationship”
- Het zit hem ook in ongelijkheid van levens: aid worker heeft als gift de hulp (en zelfs in theorie diens leven),
terwijl slachtoffers geen counter gift hebben
o “The relationship established between them is less one of solidarity than of obligation, in which the
gift of life is at stake. The contract is not upheld, however, in the full extent of its implications, when
danger become real…”
‘abstract moral distinction between political subjects and victims becomes a concrete,
physical inequality (those who may leave and those who have no option but to stay)
Theorie en link met Plato:
- Er is een contrast van 2 dingen, we moeten voorbij dualiteit. Kritisch nadenken, nieuwsgierigheid (verlangen
om te begrijpen) en verontwaardiging (wil om te transformeren, radicale ideeën -> daar is het ideaal om te
onthullen). Blijft in die dualiteit. humanitaire acties om het leed vd wereld te verbergen. we moeten voorbij
die dualiteit, een onderhandeling tussen die 2. Betrokken zijn en tegelijk ook loskoppelen. Link naar sociaal
werk: als persoon in praktijk moet je het ook doen, af en toe loskoppelen en je afvragen waarom je het juist
doet. Op die grens van de 2 proberen een evenwicht zoeken ○ in de grot -> in de praktijk staan ○ uit de grot -
> buiten de praktijk staan
o Het ideaal volgens Fassin = beide combineren (is dat de enige juiste visie?)
Het verschil tussen biopolitiek en politics of life:
- Biopolitiek verwijst dus naar politieke praktijken die het biologische leven van mensen centraal stelt en
probeert te beïnvloeden, te sturen of te beschermen. vb . banken waarop je niet kan slapen (daklozen) of
vluchtelingenkampen opzetten.
- Fassin: In de politiek van het leven staan morele kwesties centraal. Welk soort leven staat expliciet of
impliciet op het spel bij humanitaire interventies? Mijn doel is niet om een overzicht te maken of oordelen
uit te spreken, maar om als het ware het hart van de humanitaire activiteit te betreden, om de gevolgen van
gemaakte keuzes en geïmplementeerde praktijken te analyseren - kortom, om de humanitaire logica tot op
het bot te volgen.
- drievoudige levenslijn:
