Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven
Instelling
Universiteit Van Amsterdam (UvA)
Uitgebreide samenvatting van alle verplichte literatuur voor het vak 'rechtsvragen rond het begin en het einde van het leven': De voorgeschreven hoofdstukken uit het handboek gezondheidsrecht, de wetsevaluaties Embryowet/Wdkb en Euthanasie en het rapport van de commissie Schnabel over voltooid leven
rechtsvragen rond het begin en het einde van het leven
rechtsvragen begin en einde
Geschreven voor
Universiteit van Amsterdam (UvA)
Gezondheidsrecht
Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven
Alle documenten voor dit vak (2)
4
beoordelingen
Door: Shrija • 6 jaar geleden
Door: robinkassels • 7 jaar geleden
Door: SamBoelhouwers • 7 jaar geleden
Door: chyrasan • 7 jaar geleden
Verkoper
Volgen
annax1
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven Samenvatting Literatuur
Handboek Gezondheidsrecht
Hoofdstuk 4: Begin van leven (p. 303-370)
Grenzen aan genetisch ingrijpen
Genetisch onderzoek is toegestaan maar wel verbonden aan bepaalde normen.
Uitgangspunt is dat deze worden ingevuld door (de beginselen van) mensenrechten.
Wetenschappelijk onderzoek met menselijk erfelijkheidsmateriaal is toegestaan mits:
o Het geen gevaar oplevert voor de mens
o Het binnen de categorie van de menselijke verschijningvorm blijft (geen mens
– dier combinaties)
Verboden handelingen (art. 25 Embryowet)
o Menselijke en dierlijke geslachtscellen samenbrengen
o Menselijke/dierlijke of alleen menselijke embryonale cellen langer laten
ontwikkelen dan 14 dagen
o Menselijk embryo inbrengen in een dier
o Dierlijk embryo inbrengen in een mens
Therapieën met somatische en kiembaancellen
Somatische cellen: gewone lichaamscellen
Kiembaancellen: geslachtscellen
Therapieën met kiembaancellen: Het kunstmatig aanbrengen van veranderingen in
geslachtscellen
o Art. 24 sub g Embryowet: verbod tot wijziging van genetisch materiaal van de
kern van menselijke kiembaancellen waarmee een zwangerschap tot stand zal
worden gebracht.
Niet-therapeutische genetische ingrepen
Groot verschil tussen therapeutisch en niet therapeutisch genetisch ingrijpen
o Bij therapeutisch ingrijpen: solide juridische basis
Bij niet-therapeutisch genetisch ingrijpen oefent de huidige generatie invloed uit op
het eigen beschikkingsrecht van het nageslacht
Enhancement: Niet-therapeutische genetische manipulatie ter verbetering van
aanwezige eigenschappen
o De vraag is of dit te rechtvaardigen is op gronden van preventieve
geneeskunde
Maatschappelijke aspecten van genetisch ingrijpen
Maatschappelijk perspectief: de mogelijkheden van de genetica kunnen een gevaar
vormen voor inbreuken op individuele zelfbeschikking en vrijheid
Het kunnen beschikken over genetische mogelijkheden betekent macht die de
maatschappelijke kansen vergroot
o De facto zou dit de kansen voor de zwakkere groepen in de samenleving
beperken
Erfelijkheidsonderzoek en –advisering
Erfelijkheidsonderzoek kan betrekking hebben op
,Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven Samenvatting Literatuur
o Het overdragen op nakomelingen van genetische kenmerken die een verhoogd
risico inhouden op het ontwikkelen van bepaalde aandoeningen: meestal
karakter van prenatale diagnostiek
o Het opsporen van erfelijke kenmerken die bij de onderzochte persoon zelf
duiden op een verhoogd risico op ziekte in de toekomst
Genetisch onderzoek is de basis voor medisch advies
o Dit kan betrekking hebben op procreatie en zwangerschap
(erfelijkheidsadvisering en genetic counseling)
Genetisch advies wordt in de specialistische en in de huisartsgeneeskunde gegeven
o Hierin staat het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt centraal
Bij erfelijkheidsonderzoek is ook het recht op het niet ontvangen van informatie van
belang
o Dit kan conflict van plichten opleveren bij de arts
o Regels van beroepsgeheim en privacy zijn van toepassing (WGBO)
o Beroepsgeheim komt in het geding wanneer derden (familieleden) belang
hebben bij informatie over de patiënt
o Wanneer de patiënt na adviesvragen geen toestemming geeft om de informatie
te delen, mag de arts de familieleden niet inlichten
Tenzij: conflict van plichten
Bijvoorbeeld bij: ernstige erfelijke ziekte of ernstige gevolgen voor
nageslacht
Genetisch bevolkingsonderzoek; genetic screening
Genetic screening: Systematisch onderzoek bij groepen mensen naar erfelijke
verschijnselen die ziekte of aanleg voor ziekte bij henzelf of hun nakomelingen
inhouden
o Vroegtijdige opsporing, ook van risicofactoren voor ziekten of aandoeningen
Dragerschap van een genetisch kenmerk dat de kans op het ontstaan
van een aandoening bij de onderzochte zelf of zijn nageslacht verhoogt
Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) is van toepassing
o Waarborgen van een zorgvuldig aanbod van (genetische)
screeningsprogramma’s
o Er mag geen dwang of drang worden toegepast
o Toestemming van de betrokkene is vereist
Juridische status van genetische gegevens
Onderscheid tussen genetisch en niet-genetisch onderzoek en tussen medisch
genetische gegevens en andere medische gegevens
Terughoudendheid is geboden met de juridische status van genetisch onderzoek en
genetische info
o Genetische informatie verschilt vanuit privacy perspectief niet principieel van
andere medische informatie
o Waken voor ‘genectic exceptionalism’
Gebruik voor doelen buiten de gezondheidszorg
Beslissingen over verzekering (pensioen, levensverzekering)
Overeenstemming dat erfelijkheidsonderzoek niet in het kader van keuringen dient
plaats te vinden
Wet op de medische keuringen: Keuring wordt gekenmerkt door onvrijheid
,Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven Samenvatting Literatuur
Genetische databanken
Ontwikkeling van genetische databanken naar aanleiding van:
o Het in kaart brengen van menselijk genoom en het daaruit voortvloeiende
onderzoek
o Menselijk genoom: Geheel van alle genen van een individu, die gezamenlijk
alle erfelijke informatie bevatten
Als gevolg op steeds grotere schaal verzameling van lichaamsmateriaal om
genotypische informatie te kunnen verbinden met fenotypische informatie
o Genotype: De verzameling genen van een individu
o Fenotype: Het geheel van waarneembare eigenschappen, resulterend in de
verschijningsvorm van het individu
Privacyrecht: degene die het materiaal ter beschikking stelt, verwijdering of
vernietiging daarvan mag vragen
o Vernietiging kan worden geweigerd (art. 7:455 lid 2 BW)
Recht op procreatie (voortplanting)
Niet in Grondwet opgenomen: ongeschreven recht, is naar aard een individueel
vrijheidsrecht
Het recht niet gehinderd te worden kinderen te krijgen (NIET: het recht om kinderen
te krijgen)
Aanknopingspunten in internationale mensenrechtenverdragen (EVRM)
o Art. 12 EVRM
o EHRM: art. 8 EVRM omvat mede het recht op respect inzake beslissingen
omtrent het al dan niet krijgen van kinderen, incl. het daarbij gebruikmaken
van (medische) voortplantingstechnieken
Overheid mag niet ingrijpen in het recht op procreatie behoudens zware redenen
Sterilisatie en castratie
Motieven: geboortebeperking, medische of genetische redenen
o Onvrijwillige sterilisatie of castratie is mishandeling (art. 300 en 302 Sr)
WGBO is van toepassing (art. 7:466 BW e.v.)
Sterilisatie leidt niet tot resultaatsverbintenis, maar inspanningsverbintenis
o Als arts garantie geeft maakt hij van de inspanningsverbintenis een
resultaatverbintenis
Sterilisatie of castratie alleen geoorloofd met toestemming
Ouders kunnen niet beslissen over het steriliseren van hun kinderen; ouderlijke macht
reikt niet tot dergelijke beslissingen
o Uitzonderingen:
Therapeutische ingreep bij een klein kind waarbij sterilisatie niet kan
worden ontweken
Niet-medisch geïndiceerde sterilisatie bij minder- of meerderjarigen
verstandelijk gehandicapten is dit anders
Als verstandelijke gehandicapte wilsbekwaam wordt geacht,
moet hij zelf toestemming geven
Toepassen van medische handelingen onder dwang bij wilsonbekwame patiënten is
geoorloofd als die handelingen nodig zijn om ernstig nadeel bij de patiënt te
voorkomen, op voorwaarde dat de vertegenwoordiger met de ingreep instemt (art.
7:465 lid 6 BW)
, Rechtsvragen rond het begin en einde van het leven Samenvatting Literatuur
Donatie van geslachtscellen
Gebruik van geslachtscellen op kunstmatige wijze met het oog op totstandkoming van
een zwangerschap door middel van kunstmatige inseminatie
Kan op twee manieren:
o Kunstmatige inseminatie eigen partner (KIE): zaad- of eicel van eigen partner
wordt gebruikt voor inseminatie
o Kunstmatige inseminatie donor (KID): zaadcel van donor wordt gebruikt voor
inseminatie
Niet biologisch, maar juridisch ouderschap
Bij onvruchtbaarheid en genetische indicatie
Recht van kind op informatie over afstamming bij donor
o Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting (WDKB), van kracht sinds
2004: geen anonieme zaaddonatie meer
o Eerder al vastgesteld in de Valkenhorstrechtspraak: het recht van het kind om
te weten van wie het afstamt
o Huisarts heeft altijd recht op medische gegevens van de donor, als dat in het
belang is van de medische hulpverlening over het kind
o Kinderen vanaf 12 die weten of vermoeden dat zij door middel van KID tot
stand zijn gekomen hebben recht informatie over fysieke kenmerken
Zij kunnen contact opnemen met Stichting Donorgegevens
Kunstmatige Bevruchting
o Kinderen vanaf 16 jaar heeft kind recht op persoonsgegevens donor
Beperkte uitzondering in art. 3 lid 2 WDKB: Zwaarwegende belangen
van de donor
Wet in werking getreden in 2004: werkt dus pas vanaf 2020
Geslachtskeuze
In beginsel is geslachtskeuze van het kind verboden in Nederland (art. 26 Embryowet)
Uitzondering: Wanneer er kans bestaat op een ernstige geslachtsgebonden erfelijke
aandoening
Drie vormen van geslachtselectie:
o Situatie dat al van zwangerschap sprake is, afbreking van zwangerschap na
prenatale diagnostiek behoort dan los te staan van het geslacht van de foetus,
tenzij het gaat om een geslachtsgebonden erfelijke aandoening
o Geslachtsselectieve embryoterugplaatsing is mogelijk, na ivf en pre-
implantatiediagnostiek, maar niet beschikbaar voor ouders die alleen het
geslacht van een toekomstig kind willen beïnvloeden
o Geslachtsselectieve inseminatie: selectie gaat vooraf aan de bevruchting
In-vitrofertilisatie en embryo-overbrenging
Ivf: mannelijke en vrouwelijke gameten worden buiten het lichaam van een vrouw in
vitro samengesmolten.
o Kan ook bij vrouwen die de menopauze gepasseerd zijn
Art. 1:200 lid 3 BW is van toepassing: dat vaderschap kan niet worden ontkend indien
de man toestemming heeft gegeven tot een daad die de verwekking van het kind tot
gevolg kan hebben gehad
Geen (rechts)grond voor het stellen van eisen aan de geestelijke en sociale stabiliteit
of de toekomstige opvoedingssituatie van de man en vrouw in kwestie
Hulpverlener moet in dit geval ook belang van het toekomstige kind in overweging
nemen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annax1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
