Arbeids- en organisatiepsychologie
• Leerdoelen:
– Je kent de basisbegrippen en theorieën uit het vakgebied en kan
aangeven waarom deze relevant zijn bij het analyseren van gedrag in
een arbeids- en organisatiecontext;
– Je kan de relevante basisbegrippen en theorieën in hun historische
context plaatsen; → geen namen en jaartallen maar inhoud ervan
– Je kan die basisconcepten en theorieën kritisch evalueren alsook het
onderzoek waaruit ze voortkomen; → bv tov behoeftepiramides van
maslow (geen wetenschappelijke basis bv.)
– Je kan op basis van de basisbegrippen en theorieën uitleg geven over het
samenspel van enerzijds de differentiële sterkten en zwakten van
werknemers en anderzijds enkele formele en informele
organisatiekenmerken;
– Je kan praktische toepassingen van de basisconcepten en theorieën
herkennen en duiden.
Overzicht
➢ “Zelfmoord tussen de Iphones, de werkomstandigheden bij foxcom “
o Foxcom is leverancier van apple, hebben daar slechte werkomstandigheden. Gevolg daarvan
is dat er daar heel wat zelfmoorden zijn van personeel.
o Foxcom doet niets aan zelfmoorden , maar hangt netten om de vallende personen op te
vangen die van het dak springen.
➢ “moderne slavernij bij zalando”
o Sorteercentra staat dichtbij de lijn in Duitsland, even erg als bij Foxcom. Hebben polen laten
overkomen om daar te werken tegen een hongerloon, worden daar met heel veel in kleine
huisjes samengezet. Toileten staan in het midden van het magazijn om te controleren
hoelang ze op toilet zitten, veel security die toezicht houdt.
➢ 174 slachtoffers van mensenhandel op werf in antwerpse haven , en de teller loopt
o Mensen zonder papieren in haven van antwerpen aan het werk tewerkgesteld tegen een
hongerloon.
➢ Waarom zoveel werknemers in stilte hun ontslag geven.
o Inspanningen verlagen zodat ze zeer weinig doen binnen de job, heel passief aanwezig zijn op
het werk.
➢ Ophef over uitspraken werknemer google: “mannen zijn biologisch geschikter voor de top dan
mannen”
o Zijn er bepaalde kenmerken die iemand een betere leider maakt?
o Welk mechanisme weerhouden vrouwen om door te groeien?
o Hoe kan je daar iets aan doen als organisatie
➢ VUB voert quotum in : 1 op de 3 professoren moet vrouw zijn
o Werkt zo een qoutum?
➢ Ongelimiteerde vakantie voor Netflixwerknemers , zolang het werk maar gedaan is
o Mensen gingen minder vakantie nemen, omdat er competitie heerste.
➢ Vastgoedbedrijf in china heeft een eindejaatspersoneelsfeest. Werknemers krijgen daar hun bonus in
cash uitbetaald. Motivatie: werken om het geld
➢ Minder loong voor de ideale job? 1 op 4 zegt ja!
➢ Eigenschappen die belangrjk zijn voor een manager? Zijn er wel kenmerken? Wat maakt dat je een
goede leider bent? Kenmerken van individu of situationeel bepaald?
,Hoofdstuk 1: inleiding en situering
Afbakening
Werknemer → organisatie
Focus op individu (werknemer), gedragingen gedachten en emoties, welke impact hebben die op de
organisatie?
Welke beslissingen van de organisatie hebben welke impact op het individu?
Situering van de arbeids- en organisatiepsychologie
Ergonomie: omgeving aanpassen aan het individu (bv. Bureaustoel)
Arbeidspsychologie: de job, functie staat vast en we proberen de mens aan te passen, aanwerven “ we zoeken
iemand die past binnen het bedrijf, de functie “
Organisatiepsychologe: …………………..
,Historische en maatschappelijke evoluties
Filosofie
Plato
- beschrijft ideale Staat als plaats waar individuen die taken toegewezen krijgen waarvoor best geschikt .
(werving en selectie , we gaan de geschiktste persoon zoeken dmv een test.)
- stelt: geen twee personen exact gelijk geboren; mensen verschillen qua natuurlijke begaafdheden
- stelt militaire geschiktheidstests op om soldaten van ideale Staat te selecteren
Juan de Dios Huarte y Navarro:
- grote individuele verschillen
- verschillende beroepen vereisen verschillende vaardigheidspatronen
- belang van goede professionele diagnostiek door de staat, zodat men jongeren kan verplichten het
kennisdomein te bestuderen waarvoor meest geschikt
o voordeel voor staat
o voordeel voor individu : geen tijd en moeite verspillen
▪ verplicht door de overheid wiskunde te gaan studeren
▪ bv: onderwijskiezer
Natuurwetenschappelijke methode
- observatie → hypothese → toetsing → verwerping/aanvaarding hypothese
- vb: milgram experiment (vlak na WO2) hoe kan dat dat zoveel mensen gruwelijke dingen doen en meegaan
in het betoog van hitler . het lag volgens hem niet aan het feit dat ze intrinsiek slecht zijn of sadistisch zijn.
Maar hij ging ervan uit dat vanaf dat er een autoriteit aanwezig was, ze hiertoe in staat waren.
o Experiment: ‘jij bent nu leraar”, de leerling moet dingen altijd herhalen indien fout dan krijgt hij
een elektrische schok, de schokken werden steeds opgedreven.
o De meeste mensen gingen door tot 400 volt ookal roepte de leerling van pijn uit (kreeg in echt
geen scshokken).
o Het feit dat er een man met een witte jas naast stond die het aanmoedigde zorgde ervoor dat
mensen dit gedrag vertoonden
Maatschappelijke ontwikkeling/sociale invloeden
- Vroeger geen nood aan psychologie op de werkvloer
- Fabrieken ontstonden, mensen zijn zich gaan groeperen rond die fabrieken
- Steeds nieuwe fenomen waar vroeger geen sprake over was
- Bv: thuiswerk door corona
- Beroepen verdwijnen : bv reisbureau
Humanisme
- De mens centraal
- Nadruk op het hier en nu
Eerste academische ontwikkelingen :
- 1876: Wilhelm Wundt
o Experimentele methode
o Introspectie : proefpersonen reactietijdexperimenten laten uitvoeren + hun ervaring vragen
, Arbeidspsychologie – consumentenpsychologie
1901: Walter Dill Scott
- Toespraak over psychologie en reclame
- Voor eerst commerciële activiteit linken aan psychologische inzichten
- Treinbestuurders selecteren door een proef met ronddraaiende schijf , tegelijkertijd duwen op de knop die
bij het brandende licht hangt
1912: Hugo Münsterberg
- Psychology and industrial efficiency
- Toepassen van empirisch – natuurwetenschappelijke methode en selectie
Methodologische invloeden
Differentiële psychologie : psychologie over individuele verschillen
- Galton (neef Darwin), Pearson:
o Sterke interesse in individuele verschillen
o Experimentele methode
o Ontwikkelen van statistische (gem, standaardafwijking, correlatie)
o Basis voor selectiepsychologie
o “ wie is het beste aangepast”
- McKeen Cattel, Binet & Simon, Terman, Yerkes
o Individuele verschillen in cognitieve vaardigheden
o Intelligentietests
- Guilford, Cattell
o Individuele verschillen in persoonlijkheid
Evolutie van maatschappelijke beeld over de mens in een arbeidssituatie
• Beeld op werkende mens veranderd : “mens als object” vroeger
• Taylor : arbeid benaderen als wetenschappen → arbeid opdelen in kleine delen →
• Hawtorne → altijd positief effect → beter werken omdat ze aandacht kregen doordat sociale
behoeften werden vervuld.
• Mensen zijn niet enkel rationele wezens maar ook sociale wezens
< 20 eeuw:
- Werknemer volgt slaafs instructies en heeft geen eigen mening
- Bv Daens
- ‘beloven geen zelfmoord te plegen, indien wel familie geen uitkering’
De rationeel-economische mens:
- Werknemer heeft vooral rationeel - economische motieven
- Taylor, scientific management
o Werkmethoden moeten gebaseerd zijn op wetenschappelijke principe. Betere werknemers
creëren en veel productie
o Idee: mensen zijn intrinsiek lui, ze zijn niet gemotiveerd om te werken. wij als management moet
controleren en bevelen, zeggen wat ze moeten doen en motiveren met geld.
o Resultaat steeg met 400% en lonen stegen met 60%
o Selecteer, train en ontwikkel elke werknemer op een wetenschappelijke manier
o Zorg ervoor dat de geplande werkmethode gevolgd wordt
o Managers analyseren en plannen, werknemers voeren uit
