Mediacultuur
wat is cultuur?
- Cultuur = gedeeld stelsel van waarden, normen, symbolen, taal, en producten
o Homo sapiens is een cultuur scheppend wezen -> zo scheiden we ons af van
andere dieren
o Zonder cultuur is een grote chaos want cultuur schept orde, geeft betekenis
aan de betekenisloze wereld
o Cultuur verschilt per tijd, plaats en varieert per groep
Bv. In afrika kunnen ze regensdansen doen om regen op te roepen
terwijl westerlingen dit eerder raar vinden.
o Er is geen ‘waarheid’ buiten de culturele betekenissen van mensen
o Cultuur is een bron van sociaal handelen
o Cultuursociologie: bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen
voor handelen
1) Hoogcultuur
o De waarden, normen en gebruiken die door de elite worden ontwikkeld
Wordt maatschappelijk gezien als “hoog” zoals kunst, theater,…
2) Volkscultuur
o Wordt ontwikkeld door het ‘gewone’ volk
Vb. tuinkabouters in tuinen
- De spanning tussen hoog/laagcultuur
o Een beschavingsoffensief
o De culturele elite vs het volk
o Norbert elias: europa 15de eeuw -> opvoeding van het volk door de
aristocratie
o Elitaire waarden, normen en gebruiken
o 19de eeuw: kunst
o Pierre bourdieu: cultureel kapitaal en smaak
Wat is mediacultuur?
- Van volkscultuur naar mediacultuur
1
, o 20ste eeuw: de opkomst en verspreiding van massamedia: radio, tv, games,
film,…
o 20ste eeuw:de opkomst en verspreiding van massaconsumptie: producten,
reclame, merken,…
o Mediatisering van cultuur
o Culturalisering van media
- Sinds de opkomst van mediacultuur (=massacultuur) is er morele kritiek
o Cultuurpessimisme -> tv, film, media zou het einde betekenen van de
hoogcultuur, authentieke kunst en beschaving
Standaardisering (bv benjamin)
Commodificatie (bv adorno)
Infantilisering (bv postman)
Vervreemding (bv baudrillard)
o Moreel standpunt van academici verbonden met sociaal-culturele positie
(elite), niet politieke positie
Links-progressief
Rechts-conservatief
- Disney, sony, facebook,… produceren cultuur
o Maar mainstream mediateksten reproduceren bestaande ideologieën
o Bv genderongelijkheid
- Roman/fictief verhaal weerspiegelt en beïnvloedt onze cultuur
- Mensen identificeren zich steeds meer met hun vrienden en celebrities dan met hun
ouders
2
,Hoofdstuk 1: mediacultuur en morele paniek
- Nieuwe vormen van media roepen in onze cultuur een gevoel op van angst
o Hoe ziet die morele paniek eruit?
o En hoe kunnen we die begrijpen en verklaren?
Voorbeelden
- ‘shootings’ EL PASO – 4 aug 2019
o Veel gewonden en doden
o Donald trump geeft als reactie de schuld op videogames
Morele paniek
- Gaat ver terug in de tijd
- Frank Furedi
o Schrijft over de angst die er in de 18de eeuw was over lezen
o De morele paniek gaat over de elite die de angst hadden dat zoveel jongeren
lezen en dit een invloed zal hebben
o Het is niet alleen de inhoud van de media maar ook om de mediavorm (cf.
furedi)
Vb. roman -> gaat het om tekst
Vb. strips -> het gaat om beelden
Vb. games -> interactief medium
-> roept angsten op
- 1774 – Goethe
o Een auteur die vooral hoogcultuur literatuur heeft geschreven
o Schreef een roman “die leiden des jungen werthers”
o In die tijd waren er een aantal zelfmoordgevallen en het boek werd gezien als
een oorzaak ervan
o Jongeren gingen doen wat er in het boek stond
o -> er ontstond morele paniek
- Games en rock music
o Het ontstaan van videogames zorgde voor een grote morele paniek
o De angst voor videogames neemt ondertussen af
- “de columbine shootings”
3
, o Waren shooters op school
o De oorzaak werd gegeven aan het feit dat de 2 schutters een gewelddadig
videospel speelde in hun vrije tijd
Morele paniek over computer games
- Vooral over Grand threft auto, counterstrike, manhunt, call of duty
- Zorgt voor morele paniek en een lang maatschappelijk debat
Zijn computers gevaarlijk???
Is er een wetenschappelijke basis voor morele paniek?
o Er is een belangrijk verschil tussen causaliteit vs correlatie tussen het spelen
van games en agressie
De causaliteit is veel moeilijker om vast te stellen
Onderzoek heeft het vooral over correlatie
Monocausale verklaring naar complex samenspel variabelen (het kan
bv ook komen door een slechte opvoeding, er zijn nog andere
variabelen mogelijk)
Lab studies: agressie is nog geen geweld (integendee: ‘catharsis
hypothese’)
Morele paniek over mediacultuur: een terugkerend verschijnsel
Hoe te begrijpen vanuit sociologisch perspectief?
Verklaring voor het verschijnsel
- Theorie van stantley cohen gebaseerd op gevalsstudie ‘mods’ en ‘rockers’ 1960s
o Over groepen zoals Hippies (die drugs gebruiken,…) waren er veel morele
paniek
o Wordt door de media geplaatst als een groot probleem onder jongeren, een
bedreiging voor onze maatschappij,…
- Durkheimiaanse paradox: bevestiging van eigen waarden en normen door te
focussen op deviante out-group (we moeten onze waarden en normen beschermen)
- Cohen: elke cultuur heeft zijn ‘folk devils’ nodig
o Een ‘heks’ of ‘duivel’ waar je over kan praten om je eigen cultuur te
verheerlijken/verstevigen
Hoe werkt morele paniek?
- Verschillende stappen
4
