Samenvatting Seksuele Psychologie
1 Inleiding: ‘The Right Mindset’
“Empirisch Psychologische Benaderingen”, maar wat wilt dat zeggen?
- Empirisch: Data, wetenschappelijke artikelen, kwalitatieve studies, …
- Psychologisch: Gaat meer over antropologie, sociologie, …
Idee vd Grieken: Van halve mensen tot artisjokken
→ Theoretische benadering, maar toetsbaar?
- Halve mensen: Griekse mythe, beschreven door Plato (niet door hem uitgevonden)
o Mensen zouden ooit telkens 2 mensen geweest zijn: 1 vierarmig-tweehoofdig wezen
(zowel man-man, vrouw-vrouw als vrouw-man combinaties), maar omdat deze wezens te
machtig/te goed/te gelukkig waren, splitste Zeus hen in twee
→ Sindsdien zijn mensen altijd op zoek naar hun wederhelft.
- Artisjokken: Volgens Aristoteles erectie veroorzaakt/beïnvloedt door bepaalde dingen te eten
o Nog steeds online van alles verkocht dat je seksueel functioneren zou kunnen beïnvloeden Ook
hierover kan je de vraag stellen of dit wel werkt?
Hoe test je dit? Is dit empirisch ondersteund?
→ Natuurlijk niet, maar dat hoeft ook niet
o Kan je dit als een basis voor het ontstaan van liefde gebruiken? Ja, want dit is een manier om er over
te denken of te dromen
o Maar empirisch is dit niet sterk!
Empirische benadering is een mindset:
- Enthousiast zijn over bepaalde behandelingen en ze ook verdedigen
→ maar moet ook kritisch kunnen nadenken, zowel in deze universitaire opleiding als daarbuiten
o Bv. Sensate Focus (M&J): Wat voor empirisch bewijs is er juist? Zelf al eens opgezocht?
→ Wel degelijk evidentie voor, maar vd ’70-’80, vanaf ’95 niet meer veel terug te vinden…
- Als seksuoloog (in spe) is het ook je verantwoordelijkheid om up to date te blijven
o Niet altijd gemakkelijk
▪ Zaken als pedofilie kunnen heel wat meningen en emoties oproepen, maar als
seksuoloog kijken naar wat er empirisch gezien over verteld w
o Soms empirisch nog niet veel geweten over een thema
▪ Hoe minder empirie, hoe meer ruimte er lijkt voor je mening
▪ Onderzoek ook gevoed door meningen en attitudes
- Onderzoek binnen de seksuologie niet erg zwart-wit is
o Geen exacte wetenschap (Bv. Meten hoe hard balletje terugkaatst in versch omstandigheden)
o Vraag zoals: ‘is porno slecht voor je?’ is moeilijker
▪ Dingen die je hierbij zal bevragen zijn soms meer afh v eigen standpunten
▪ Proberen zo neutraal mogelijk te zijn
1
,Fast forward to the present… Voorbeelden van recente en huidige (s)experts?
Al deze experts hebben een eigen manier van werken om tot hun inzichten te komen
→ Verschillende manieren om tot inzichten te komen: empirisch onderzoek, praktijk, eigen gevoel, …
Freud
- Zijn visie heeft veel invloed gehad op de kijk naar seksualiteit:
o De oorzaak van al onze problemen (psychologisch, lichamelijk, …) is te vinden in seksualiteit (vb.
penisnijd, Oedipus, ontwikkelingsfasen van kinderen mond-anus-genitaliën, drive)
o Zijn theorieën zijn gebaseerd op zijn observaties, nooit getoetst of op een empirische manier
gekeken of hij het misschien mis had. Hij heeft heel veel theorieën de wereld in gestuurd,
waarvan er ook wel wat fout zijn, maar sommige ook briljant.
Theoretisch perspectief, gebaseerd op klinische observaties
o Periode in de seksuologie (oa John Money) die gedomineerd werd door theorievorming
o Gebaseerd op klinische observaties van uitzonderingen
▪ Obv mensen die problemen hadden of bepaalde gedragingen lieten zien
Alfred Kinsey: Start v seksuologisch onderzoek
- Eén vd eersten die de gewone, normale mensen onderzocht
- Bioloog ~ Darwinistisch theoretisch kader naar de werkelijkheid
o Geïnteresseerd in variabiliteit: Variatie de norm is
o → Individuele variabiliteit is kernaspect v seksualiteit
▪ Bv. 2x per week seks als norm is voor hem onzin, variatie is de norm
▪ Seksuele oriëntatie is een continuüm
● “De wereld bestaat niet uit dichotomieën”
- Meer dan 16.000 interviews gedaan
o Kinsey zag alles als data
Masters & Johnson (1966, 1970)
- Fysiologische data → Psychologische therapie
o Seksuele responscyclus
- Psychologische therapie is echter niet gebaseerd op hun fysiologische data
→ Therapie staat eigenlijk los vd fysiologische data
o Mooie ideeën over waar seksuele problemen vandaan komen (Bv. prestatieangst)
o Steken het niet op het onderbewuste, zoals Freud
Empirische benadering:
o Historische verschuiving in de rol van data
o Complexe relatie tss data, empirisch onderzoek, bewijs en ‘down to earth’ opvattingen die werken
2
,Relatie tussen theorie en onderzoek
Seksuologie nog niet veel theorieën met sterke empirische ondersteuning, maar wel theoretische modellen en
‘conceptuele kaders’
- Theorieën
o Vaak breder
o Beschrijven relaties tss concepten
o Lenen zich tot het toetsen van hypothesen
- Modellen
o Meer specifiek
o Minder breed
o Bv. Seksuele Responscyclus, Dual Control Model
- Conceptueel kader
o Minder uitgewerkt als een theorie, met concepten waarover consensus bestaat, maar waarbij
onderzoek over hoe die concepten zich precies tot elkaar verhouden nog grotendeels ontbreekt
o Bv. Biopsychosociaal model
→ Is geen model of theorie, maar benadering die zegt: ‘Al deze componenten zijn belangrijk’
- Als je naar een van deze componenten alleen kijkt, dan loop je wel wat zaken mis
o Bv. opwinding is niet enkel bloedtoevoer naar de clitoris
- Dit moet je in je achterhoofd houden bij verschillende theorieën
o ‘Gaat deze theorie ook in op andere cultuur/context/relatie/…?’
Wederzijdse beïnvloeding:
- Psychologie → Seksuologie
o Psychologie, sociologie, antropologie, neuroscience, … beinvloed de seksuologie
o Theorieën uit deze wetenschappen w soms overgenomen in de seksuologie
▪ Bv. Hoe komen bepaalde attitudes/problemen/gedragingen tot stand?
- Seksuologie → Psychologie
o Seksuologie heeft ook een bepaalde invloed op psychologie
Verschillende manieren om te kijken naar onderzoek en theorieën:
- Kwalitatief Kwantitatief
o Geloof je in de dingen die mensen zelf vertellen? Of ga je enkel uit van ‘te meten’ zaken?
- Essentialistisch Sociaal constructionistisch
o Bestaat seksuele opwinding wel? Of is dat een construct?
o Wat is seksuele opwinding: Nat worden? Mentaal opgewonden voelen?, …
Examen: Wat is dat model? Wat is het idee erachter? Beschrijf het model van..?
3
,2 Evolutionair Psychologische Benaderingen: Seks en Evolutie
2.1 Evolutie: Divine creation vs. Natuurlijke selectie
Waarom zijn wij zoals we zijn?
→ Product v natuurlijke selectie of door God geschapen?
- Natuurlijke selectie
o ~Charles Darwin (1809-1882)
o “Natuurlijke selectie betekent dat binnen populaties de organismen die beter aan het milieu of
hun omgeving aangepast zijn (adaptatie), meer kans hebben om te overleven en voor
nakomelingen te zorgen dan organismen die minder goed aangepast zijn.”
o Survival + reproductieve succes
- Door God geschapen
o Geschapen zoals we nu zijn, we veranderen nooit Waarom hebben we seks?
Is dat om je te reproduceren?
2.2 Waarom hebben we seks? Want ook niet-seksuele manieren
Seksualiteit en evolutie: om je te reproduceren?
Leven is ontstaan zonder seks Waarom kiezen we dan voor
seksuele reproductie?
→ Seksuele reproductie is iets dat door evolutie gekomen is
- Zullen dus voordelen aan gekoppeld zijn, anders zou het niet bestaan
- Maar ook heel wat nadelen verbonden aan seksuele reproductie
Maakt de evolutie van seks een raadsel
Reproductie kan op 2 manieren:
- Aseksuele (ongeslachtelijk): Voortplanting waarbij slechts één individu betrokken is
- Seksueel (geslachtelijk): Voortplanting tss 2 versch individuen ve soort die hierbij DNA combineren
Voordelen en Nadelen Seksuele Reproductie:
- Voordelen
o Nakomeling krijgt helft genetisch materiaal van beide ouders (zaadcellen en eicellen)
▪ Recombinatie
o Alle nakomelingen uniek zijn
▪ Genetische variatie
o Hoe meer variatie binnen een diersoort, hoe sneller de adaptatie aan de omgeving
- Nadelen
o Complex proces
o Kostbaar
▪ Partner keuze/partner zoeken
▪ Kwetsbare staat
▪ Nazorg nakomelingen
▪ SOA’s
2.3 Evolutionair psychologische benaderingen
Binnen evolutionair psychologische benaderingen, gaat men er vanuit dat wij hier zijn dankzij evolutie
→ Dus om ons gedrag en ervaringen te begrijpen, moet je het proces van evolutie als uitgangspunt nemen
Evolutionair psychologen kijken naar seksualiteit vanuit een evolutionair standpunt
- Theoretische kernvisie: Mens = product dat de invloed vd evolutie ondergaat
De sleutel tot verklaren/begrijpen seksualiteit is evolutionair proces
4
, Hoe gaan we van evolutietheorie naar de psychologie van relaties en seksualiteit?
Seksuele Dimorfie, vers tss ♀ en ♂ dieren, lijken niet te passen binnen oorspronkelijke idee v natuurlijke selectie
- Bv. Pauwenstaart: Trekt de aandacht van predatoren
→ Darwin met een 2de boek waarin hij een ander
mechanisme dat deel uitmaakt v natuurlijke selectie uitlegt
Seksuele Selectie
- Variatie in mating succes
o Obv kenmerken, die oa wijzen op gezondheid, een goede partner uitkiezen
2 soorten seksuele selectie
- Intraseksuele selectie
o Paarsucces bepaald door interacties binnen hetzelfde geslacht
o Competitie tss leden v hetzelfde geslacht, meestal mannetjes (Bv. man-man gevechten)
- Interseksuele selectie
o Paarsucces bepaald door interacties tussen verschillende geslachten
o Verkozen w door lid ve geslacht, meestal door vrouwtjes (Bv. man-vrouw versierpogingen)
▪ Obv uiterlijk, gedrag, gezang, …
2.4 Theory of Parental Inventment and Sexual Selection (~Ouderschapsinvestering)
Verschillende evolutie theorieën op verschillende niveaus
→ Middle-level theorieen zijn steunpilaren v evolutietheorie
- Helpen om versch onderdelen te helpen verklaren
Belangrijke theorie voor seksuologen
‘Theory of Parental Investment and Sexual Selection’
= Ouderschapsinvestering
- Elke investering door ouder in een nakomeling leidt
tot een hogere overlevingskans van die nakomeling
→ Dit leidt tot hogere kans v genetische reproductie
→ Met als gevolg dat dezelfde inspanning niet meer
geleverd kan w voor een andere nakomeling
Verschillende hypotheses hieronder te brengen met als doel wat we zien bij versch diersoorten, te begrijpen:
- Robert Trivers (1985): Parental investment
o Trivers is beroemd geworden voor het introduceren van deze subtheorie
▪ Geslacht dat het meeste investeert in de nakomelingen, is het kieskeurige geslacht
▪ Geslacht dat het minst investeert in de nakomelingen, is het competitieve geslacht
● Gedragingen stellen of aantrekkelijke ornamenten vertonen om het andere
geslacht aan te trekken om zichzelf te kunnen voortplanten
o Trekt dit meteen ook door naar mensen:
▪ “An ancestral ♀ who had sex with 100 ♂ in the course of a year would still have produced
a max of one child. An ancestral ♂ who had sex with 100 ♀ during the same time would
have most likely produced substantially more than one child….
→ In sum, for the high investing sex (typically, females), the costs of indiscriminate sex
are high whereas for low investing sex (typically ♂), these costs are low.”
5
