Arbeidsrecht en onderneming
LES 1 – ARBEIDSRECHT EN ONDERNEMING
§1. Arbeidsrecht en de wereld
Arbeidsrecht is een belangrijk onderwerp binnen het WEF (Wereldeconomisch
Forum), d.i. een Zwitserse organisatie (vzw) die wereldeconomie bestudeerd.
Global Competitiveness Report: WEF maakt elk jaar een rapport op basis
van de competitiviteit van alle landen van de wereld. Je wil natuurlijk bovenaan
de rangschikking staan voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. De
competiviteit van een land is afhankelijk van een aantal pijlers (zoals:
infrastructuur, stabiliteit van financiële markten, opleiding en scholingsgraad,
arbeidsmarkt).
Het WEF hecht veel belang aan een soepel arbeidsrecht:
- Easy out, easy in: als je gemakkelijk een arbeider kan ontslaan, dan zal het
ook zo zijn dat die onderneming gemakkelijk iemand kan aanwerven
Door een soepel ontslagrecht verhoog je de arbeidskansen van mensen
- Sinds COVID-19 gestopt met rapport
Economische performantie is niet de enige visie om naar competiviteit te
kijken
In de loop der jaren hebben we andere visie gekregen op de samenleving
=> 3 P’s: productivity people, planet
§2. Industry 4.0
1800: start mechanisering
1900: elektrische productielijn => start massaproductie
1950: automatisering (tv, fax, computer…)
2000: robotisering (Klaus Schwab) => artificiële intelligentie
Internationale arbeidsorganisatie kiest voor ‘human centered approach’
=> mens als centraal punt in het gebruik en groei van technologie op de
werkvloer
§3. Nieuwe benchmarks voor het arbeidsrecht
Invloeden:
- Globalisering
- Economische efficiëntie
- Technologische (r)evolutie
We gaan naar een nieuwe manier van werken: er is ontstaat veel meer vrijheid
voor werknemers over de plaats/tijd waar men werkt (vb. telewerk) en over de
invulling van de job.
§4. Arbeidsrecht en Europa
1
,In ons arbeidsrecht zijn wij vooral bezig met nationale regels. Wanneer
daarentegen de problemen verder reiken dan de landsgrenzen, wil je een
Europees antwoord. Dit is ook waarom de nationale regels steeds meer onder
invloed zijn gekomen van Europese wetgeving omdat EU meer initiatieven heeft
genomen inzake sociaal beleid => spanning!
Europees sociaal beleid wordt gezien als problematisch omdat Europa niet
wordt opgevat als een politiek project, maar economisch.
§5. Sociaal beleid
Verschillende theorieën om maatschappij op te richten:
- Neoliberalisme: vrije regels
- Sociaal-democratisch: gecorrigeerde marktwerking
- Marxistisch: het arbeidsrecht kan vertaald worden als een hefboom => het
geven van rechten aan vakbonden wordt gezien als een hefboom om te
vechten tegen de wil van andere visies in de maatschappij om
veranderingen door te voeren om verworven rechten te kunnen behouden
§6. Europese Unie
In de verdragsteksten staat dat EU gebaseerd is op interne markt (vrij verkeer),
maar men wil een sociale markeconomie. Men wil deze corrigeren door het
nemen van sociale maatregelen met het oog op bescherming van personeel,
werknemers binnen arbeidsmarkt…
We willen van EU veel meer maken dan louter economische
samenwerking
§7. Historische ontwikkeling
Economische integratie:
- Verdrag van Rome (1957): 6 landen beslissen om samen te werken
(BENELUX, FR, IT, DUI)
- Men heeft geprobeerd grensoverschrijdend verkeer van bedrijven,
werknemers… te vergemakkelijken door grenzen tussen landen te
verwijderen => interne markt
Opm.: alles wat met WN te maken had, was nationaal beleid
- Landen beslissen om samen te werken op gebied van werkgelegenheid:
WN kunnen vanaf nu naar een land gaan om er te werken => vrij verkeer
van WN
- Bij totstandkoming EEG vond men gelijke lonen mannen – vrouwen zeer
belangrijk => men wil vermijden dat landen die toetreden tot EEG lage
lonen zouden gebruiken als soort economisch voordeel om buitenlandse
investeringen aan te trekken
In de jaren ’50 was er vooral sprake van economische samenwerking
Weinig impact voor arbeidsrecht
Pas in jaren ’70 eerste uitbreiding (andere landen treden toe tot EEG,
waaronder VK)
2
,Sociale inspiratie => economische wereldcrisis (olie, recessie…)
- Door crisis kregen bedrijven het moeilijker => lonen stijgen niet meer,
arbeidsbescherming werd moeilijker, ontslagbescherming… => veel
ontslagen, sluitingen…
- EU reageert door sociale maatregelen (mensen helpen die job verliezen,
bedrijven helpen die herstructureren…)
Verklaring van Parijs (1972): Europa moet ook een sociaal project zijn, en
niet alleen een economisch project. Zij moeten ook streven naar sociale
rechtvaardiging en vooruitgang
Sociaal Actieprogramma (1975): beleidsagenda van EU om maatregelen te
introduceren inzake sociaal beleid, het is sterk gericht op creëren van
arbeidsrecht vanuit Europese instellingen. Deze Europese regels zouden
voor een stuk het nationaal arbeidsrecht ‘overrulen’ en vervangen worden
door Europees arbeidsrecht
- Men geloofde dat een betere regeling van arbeidsmarkt een oplossing was
voor crisis MAAR geen oplossing 2 redenen:
1) Als Europa een maatregel wil nemen moeten de Europese instellingen
bevoegd zijn en dus een mandaat hebben om wetgeving uit te
vaardigen in VEU/VWEU => gebrek aan bevoegdheid om
arbeidsrechtelijke regels uit te vaardigen
2) Er zijn 9 LS nodig om arbeidsrechtelijke regels goed te keuren, maar VK
was niet akkoord => gebrek aan politieke consensus over welke
maatregelen Europa kan nemen op gebied van arbeidsrecht
Daarnaast zijn er wel heel wat andere maatregelen genomen: RL
herstructurering onderneming + M/V discriminatie (later: leeftijd,
seksuele geaardheid…)
Flexibiliteit en deregulering:
- Nieuwe LS treden toe (GR, SP, POR): Zuiderse landen met gewoonten om
heel wat bescherming toe te laten en OHregulering toe te laten
- Globalisering
- Steeds meer stemmen om arbeidsrecht te regelen
- Flexibilisering om arbeidsrecht te regelen
Interne markt:
- 1985: nieuwe Commissie onder Jacques Delors die streefde naar een
sociaal Europa
Zijn eerste initiatief was dat LS op eenzelfde lijn zouden komen om
consensus te vormen inzake grondrechten WN (zoals: recht op gelijke
beloning, recht op veiligheid en gezondheid…).
Hij is erin geslaagd om 11 LS een gemeenschapshandvest te laten
ondertekenen waarin een lijstje was opgenomen van grondrechten (VK
weigert)
Nieuwe dynamiek maar geen model:
3
, - Verdragswijziging in jaren ’90: er werd besloten om nieuw verdrag aan te
nemen en Verdrag van Rome aan te passen
Vb. Arbeidstijden, veiligheid en gezondheid => Europees beleid
- ‘Sociaal beleid’ toevoegen aan Verdrag van Maastricht (1992)
VK deed moeilijk: zij wouden wel het verdrag ondertekenen, maar niet het
hoofdstuk over sociaal beleid dus er werd gekozen voor een ‘opt out’ =>
zij konden kiezen om het Verdrag van Maastricht te ondertekenen, zonder
het hoofdstuk over sociaal beleid te moeten ondertekenen => idee? VK
wou enkel economisch luik van verdrag kiezen, maar niet voor het sociale
luik
Later werd in VK nieuwe regering (New Labour Party) aangesteld waardoor
visie over sociaal beleid is veranderd => ‘opt in’ zowel van economische,
als sociale luik
- EMU (Economische Monetaire Unie): je moet een stabiel macro-
economisch beleid hebben om ervoor te zorgen dat economie stabiel blijft
op lange termijn
- Hoofdstuk Werkgelegenheid: Europa vraagt aan LS om ervoor te zorgen
dat werkgelegenheid hoog genoeg is => vb. zij moeten ervoor zorgen dat
WN die ontslagen worden snel een andere job vinden door opleiding,
begeleiding…
Werkgelegenheid hangt nauw samen met economie: als werkgelegenheid
hoog is, gaat economie beter
Uitbreiding via Verdrag van Nice (2000) en Handvest van Grondrechten
- Handvest bevat ook sociale grondrechten (bescherming tegen willekeurig
ontslag, recht op collectieve actie…)
- Later opgenomen in Verdrag van Lissabon (2007)
- Brexit 2021 => VK vond Europese arbeidsrecht een hindernis voor
arbeidsleven in VK => referendum
§8. Sinds 1990 en 2000
Beleidsdocumenten:
- Groenboek
- Witboek
- Lissabon Agenda
- Groenboek Modernisering Arbeidsrecht
- Europa 2020
Er moeten meer Europese maatregelen komen, maar tegelijkertijd modernisering
arbeidsrecht => visie Jacques Delors: Europa moet zowel een economisch en
sociaal project zijn en deze projecten moeten hand in hand gaan 2 ideeën:
- Dit betekent dat economische maatregelen sociaal gecorrigeerd moeten
worden
4
