Deze samenvatting betreft notities uit de hoorcolleges van het vak Theorie van het Stadsontwerp uit de 2e Master Architectuur. Gedoceerd door Maarten Van Acker.
Gebaseerd op de lessen en powerpoints.
Theorie van het stadsontwerp Maarten Van Acker, 1 MA AR
1. Case Kempen ________________________________________________________________ 3
1.1. Kempens Heidenlandschap voor 1840
1.2. Kanaliseren & koloniseren Kempen – 1838-1900
1.2.1. Van ‘terra incognita’ naar ‘site aedificandum’
1.2.2. Een wijdverspreid & fijnvertakt netwerk
1.2.3. Kolonies als urbanisatiemodel
1.2.3.1. Eerste kolonie in Lommel
1.2.4. Landschappelijke impact
1.3. Tweede leven kempische kanalen – 1879-1914
1.4. Endogene trajecten naar nationale industrie – 1894-1914
1.5. Kempens zwarte goud – 1901-1939
1.6. Infrastructuur entert verstedelijking – 1962-1965
1.7. Re-mining Midden-Limburg
2. Case Antwerpen _____________________________________________________________ 8
2.1. Geschiedenis van het ringlandschap
2.2. Over de ring
2.3. Ring scaping: stedenbouwkundige & landschappelijke ontwerpconcepten
2.3.1. Conductor
2.3.2. Infrastructure
2.3.3. Artefact
2.3.4. Testspace
2.3.5. Soft infrastructure
2.4. Metabolisme van Antwerpen: stad van stromen
3. Nieuwe patronen ___________________________________________________________ 17
3.1. Op zoek naar patronen in de stedenbouwgeschiedenis
3.2. Kevin Lynch – The image of the city
3.3. Christopher Alexander – A pattern language
3.4. Philippe Panerai & Jean Castex – Elements d’analyse urbaine
3.5. Maar … Cedric Prica – City as an egg
3.6. Carsten-Juel Christiansen – Monument and Niche
3.7. Stefano Boeri – Eclectric Atlases
3.8. Willem-Jan Neutelings – Tapijtmetropool
3.9. MVRDV – Farmax
3.10. Marcel Smets – Grid, casco, clearing and montage
3.11. Xavier de Geyter – After Sprawl
4. Collectieve ruimte ___________________________________________________________ 25
4.1. Theoretische kader
4.1.1. Urbs – publieke ruimte als systeemvereiste
4.1.2. Civitas – publieke ruimte als gemeenschapsruimte
4.2. Ontwerpambitie
4.2.1. Publieke karakter & functie van de publieke ruimte garanderen
4.2.2. Wisselwerking tss nieuw publieke ruimte & bestaande ruimtelijke context activeren
4.2.3. Tijd: streven naar een publieke ruimte met hoge toekomstwaarde
4.2.4. Omgaan met hedendaagse maatschappelijke uitdagingen
4.3. Angst & ruimte
4.4. Beweegvriendelijke stad
,5. Geïntegreerd ontwerpen _____________________________________________________ 30
5.1. Stationsomgevingen
5.1.1. Intermodality – verschillende soorten mobiliteit
5.1.2. Embedding - barrières
5.1.3. Reload – programma van de omgeving
5.1.4. Publieke ruimte
5.1.5. Artefact – stationsgebouw zelf
5.1.6. Synopsis
5.2. Passages
5.2.1. Verbindingen - links
5.2.2. Plekken - places
5.2.3. Transitie - transition
,1/ Case Kempen
Grenzen van de Kempen zijn vaag trotse kempenaars door de bijzondere geschiedenis
Bestond uit veel heide en bosgronden moeilijk bewerkbare gronden
vernevelde en uitgespreide verstedelijking veel lintbebouwing
1.1 Kempens heidelandschap <1840
natuurlijke Kempense landschap
verandert in 20e eeuw in een vd meest
geïndustrialiseerde regio’s in België
zandelijk landschap met naaldbomen
= woeste grond
Kempen = campus = streek v velden
o Weinig te zien hoopjes
zand en enkele kerken
o Kerken: pogingen om te
cultiveren
Bijna gn bebouwing of mensen
Verstedelijkingspatroon is wanordelijk
(diffuse rasterstad)
Leegheid w in stand gehouden: BE net
onafhankelijk Kempen vormt buffer
tegen NL
o Weinig wegen aangelegd uit
schrik voor NL leger
1e stedenbouwkundige ontwikkelingen z
militair gericht op isolement
o Kunstenaars, militair, etc
o Militaire basis v Leopoldsburg: 1 vd weinige plekken waar authentieke Kempen te vinden zijn
1.2 Kanaliseren en koloniseren Kempen – 1838-1900
Lang vr oprichting BE: wou kanalen dr Kempen vr transport
o Napoleon Bonaparte: kanaal als verbinding tss Schelde & Maas nt gekomen
1.2.1 Van ‘terra incognita’ naar ‘site aedificandum’
Eerste helft 19e eeuw: landbouwoogsten mislukken landbouwcrisis
o tijdens een exponentiele bevolkingsgroei dreiging acute hongersnood
o idee: Kempen gebruiken voor landbouw werk voor W- & O-Vlaamse boeren
Landbouw nt onmogelijk reeds kleine boertjes die soms toch landbouwgrond vd zandgrond
konden maken dr water & meststoffen
Water nodig, mr gn rivieren
Ontwikkeling Kempen mislukte dr gebrek aan transportinfrastructuur
1.2.2 Een wijdverspreid & fijnvertakt netwerk
Kempens ontginningsproject
plan uittekenen vr valorisatie v/d Kempen alleen haalbaar op
regionale schaal + kanalisatieproject nodig
Kanaal: voor transport én als waterbassin om over landbouwpercelen
te laten vloeien
Meer vertakkingen/armen & kunstmatige vloeiweiden tot i/d uithoeken
o Grasteelt mogelijk veeteelt mest om heide om te zetten tot landbouwgrond
, Kanalen rondom Kempense plateauhoogvlakte anders veel sluizen
nodig
1e fase: te smalle kanalen (waren vooral vr de ontginning)
2e fase: transport ook belangrijk (vervoer mest & landbouwoverschotten)
Vb. Lommel: kanaaltjes nu nog zichtbaar wouden naast kanalen
bevolking/boeren gaan huisvesten vanuit stedenbouwkundig aspect
1.2.3 Kolonies als urbanisatiemodel
Reeds gebruikt in Europa in 18e eeuw
mensen tegen hun wil te huisvesten, moesten ook velden bewerken
Stichting versch kolonies (Wortel, Merksplas, Hoogstraten)
Kolonie: model v aaneenschakeling kleinere boerderijen langs kanalen met
gemeenschapsvoorzieningen
o soort voorbeeldondernemingen hoopten dat privé & andere
boeren geïnspireerd zouden raken (pilootproject)
1.2.3.1 Eerste kolonie in Lommel
reclame om vrijwillige arbeiders te lokken
Waternetwerk en wegennetwerk werd vastgelegd
2x10 boerderijen aan beide zijden begrensd dr weg
Landbouwkavels met 5ha eigen grond
Gemeenschapsvoorzieningen langs centrale weg
o Kerk, pastorie & school
1.2.4 Landschappelijke impact
Ontginningswet 1847: iedereen die stuk grond v gemeente wil kopen om
te bewerken, moet daartoe in staat zijn commons w geprivatiseerd
o Voorwaarde; grond bewerken (landbouw) én coniferenhout aanplanten (enorme vraag nr
hout vr mijnen)
Landbouw moeilijk massaal bomen planten om te verkopen aan Waalse industrie/mijnen
o Heel kempische regio w bebost volgens strakke rasters nu nog bomenrijen langs
kanalen
Grootschalige ontginningsproject nt succesvol slechts 10% v voorzien ha vloeiweiden gerealiseerd
Alles liep fout: ziektes, mislukte oogst, nt genoeg water in kanalen, meer winst uit hout,…
Privé-eigenaars wel enthousiast om Kempen te gaan ontwikkelen kanaal armatuur v verdere
ontwikkeling
Ingenieur Van Schendel: idee: gigantisch netwerk v kanalen met grid v
wegen
o Sociaal beloningsmodel: kanalen en wegen bakenen blokken af
boeren met grootste opbrengsten mochten volgende blok
ontwikkelen/opzichter
o Nooit gerealiseerdkomen
1.3 Tweede leven kempense kanalen – 1879-1914
Yzeren Ryn = spoorweg dwars dr BE om Duitse Ruhrgebied &
haven v Antw te verbinden
België 1e vasteland om spoorweg te implementeren
Industrie krijgen naar Kempen dr spoorwegen
D wil ook snelle verbindingen nr Noordzee
Er was al spoorweg in BE nr D maar i/h Zuiden
o Mechelen-Luik (veel kronkels & omwegen dr
topografie vertraging)
NL wou gn spoorweg dr hun grondgebied (was kortste weg)
Elk dorp wou aansluiting
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper aex123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
